Polska eponimia biblijna: Sodoma. Od urbonimu starożytnego miasta do sodomawirusa

Radosław Marcinkiewicz

doi:10.25167/Stylistyka29.2020.13

Published: 2020-12-19

Vol. 29 (2020)

Polish biblical eponymy: Sodoma. From the urbanonym of the ancient city to sodomavirus

Radosław Marcinkiewicz

Stylistyka

Section: ARTICLES

https://doi.org/10.25167/Stylistyka29.2020.13

Abstract

Sodom (in Polish: Sodoma) does not exist. Although this Palestinian town has been known since prehistoric times and it is mentioned in the Bible, there is no archaeological proof which would confirm its location. In 2011, the name Sodoma was removed from the official list which includes Polish equivalents of geographical names of the world. However, the onym is still used in the Polish language. This name and its derivatives appear mainly in numerous eponyms. We can find here semantic derivatives (eg. sodoma), structural-semantic ones (eg. sodomia, sodomita, sodomizować), phraseological ones (eg. sodoma i gomora, grzech sodomski, jabłko sodomskie, jeden (jedyny) sprawiedliwy w Sodomie i Gomorze), and the ones which were created as a result of transonymisation. Other proper names derived from Sodoma are usually international in their character. The most frequent ones are artiphonyms and titles of various pieces of art – in painting, music, literature, etc. The connotative value of Sodoma is wider than it seems when we take only a cursory look at eponymous forms, but the dominant connotations are sexual ones (from heterosexual practices through homosexual ones to zoophilia). Sodoma is also related to catastrophe, mess, as well as to justice and morality. Probably thanks to its wide range of eponymous forms, the onym Sodoma is still present in Polish dictionaries of proper names. What is more, phraseological associations with Gomorrah (in Polish: Gomora, another biblical town) are so strong that in a few dictionaries the information about the name Sodoma appears only in the entry devoted to Gomora.

Keywords:

eponym, proper name, biblism, appellativisation, transonymisation, dictionary

Most read articles by the same author(s)

Radosław Marcinkiewicz, Towards research on the titles of phonographic albums: the so-called eponymous albums , Stylistyka: Vol. 33 (2024)

Download files

pdf (Język Polski)

Citation rules

Marcinkiewicz, R. (2020). Polish biblical eponymy: Sodoma. From the urbanonym of the ancient city to sodomavirus. Stylistyka, 29, 213–233. https://doi.org/10.25167/Stylistyka29.2020.13

Cited by / Share

References

Arndt M., 2011, Pentapol. – Encyklopedia katolicka, t. 15: Pastoralna psychologia – Porphyreon, red. E. Giglewicz, Lublin, szp. 271.
Google Scholar

Atlas biblijny, 1991, Warszawa.
Google Scholar

Bąba S, 1971, Frazeologia biblijna i modlitewna w tytułach utworów literackich, „Język Polski”, 51, nr 5, s. 358–364.
Google Scholar

Bijak U., 2017, Transonimizacja, czyli „wędrówki nazw”, „Folia Onomastica Croatica”, 26, s. 1–14. DOI: https://doi.org/10.21857/mzvkptz139
Google Scholar

Browning W. R. F., 2005, Słownik Biblii, przeł. J. Slawik, Warszawa.
Google Scholar

Chudorlińska E., Kacieszczenko S., Tomal M., Tsermegas I., Zagórski B. R. (oprac.), 2004, Nazewnictwo geograficzne świata, z. 2: Bliski Wschód, Warszawa.
Google Scholar

Cieślikowa A., 1994, Problemy współczesnej leksykografii onomastycznej, „Biuletyn Polskiego Towarzystwa Językoznawczego”, 50, s. 119–127.
Google Scholar

Czeszewski M., Foremniak K., 2011, Ludzie i miejsca w języku. Słownik frazeologizmów eponimicznych, Warszawa.
Google Scholar

Dąbrowska A., 1996, W adamowym stroju chodzić krętymi drogami. O eufemizmach wywodzących się z języka religijnego, „Poradnik Językowy”, z. 10, s. 33–39.
Google Scholar

Dereń B., 1995, Pochodne nazw własnych w języku i w tekście, Opole.
Google Scholar

Długosz-Kurczabowa K., 1990, Apelatywizacja biblijnych nazw własnych w języku polskim, Warszawa.
Google Scholar

Doroszewski W. (red.), 1996–1997, Słownik języka polskiego, t. 1–11, Warszawa.
Google Scholar

Doroszewski W. (red.), 1998, Słownik poprawnej polszczyzny PWN, Warszawa.
Google Scholar

Doroszkiewicz M., 1992, Antroponomy w rosyjskiej i polskiej botanicznej terminologii gwarowej, „Slavica Wratislaviensia”, 69, s. 89–97.
Google Scholar

Dziadosz J., 2013, Sodoma. – Encyklopedia katolicka, t. 18: Serbowie–Szczepański, red. E. Giglewicz, Lublin, szp. 534.
Google Scholar

Grzenia J., 2003, Słownik nazw własnych, Warszawa.
Google Scholar

Grzenia J., 2008, Słownik nazw geograficznych z odmianą i wyrazami pochodnymi, Warszawa.
Google Scholar

Jakubowicz M., 2010, Enancjosemia – próba przedstawienia podstawowych problemów, „Język Polski”, 90, nr 1, s. 23–31.
Google Scholar

Jaracz M., 2003, Stereotyp onimiczny w przysłowiach polskich. – Studia językoznawcze, t. 2: Synchroniczne i diachroniczne aspekty badań polszczyzny, red. M. Białoskórska, Szczecin, s. 113–123.
Google Scholar

Kamińska M., Bieńkowska D., 1990, Biblijne i modlitewne frazeologizmy w polszczyźnie łodzian, „Rozprawy Komisji Językowej ŁTN”, 36, s. 117–122.
Google Scholar

Karłowicz J., Kryński A., Niedźwiedzki W. (red.), 1900–1927, Słownik języka polskiego, t. 1–8, Warszawa.
Google Scholar

Kopaliński W., 1996, Słownik eponimów, czyli wyrazów odimiennych, Warszawa.
Google Scholar

Kopaliński W., 2000, Słownik wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych z almanachem, Warszawa.
Google Scholar

Kosyl Cz., 1978, Metaforyczne użycie nazw własnych. – Z zagadnień słownictwa współczesnego języka polskiego, red. M. Szymczak, Wrocław, s. 133–143.
Google Scholar

Krauss H., 2001, Skrzydlate słowa biblijne. Słownik zwrotów biblijnych, przekł. i oprac. P. Pachciarek, Warszawa.
Google Scholar

Krzyżanowski J. (red.), 1969–1978, Nowa księga przysłów i wyrażeń przysłowiowych polskich, t. 1–4, Warszawa.
Google Scholar

Lewinson J., 1999, Słownik seksualizmów polskich, Warszawa.
Google Scholar

Linde S. B., 1854–1860, Słownik języka polskiego, wyd. 2, t. 1–6, Warszawa.
Google Scholar

Marcinkiewicz J., Marcinkiewicz R., 2010, Dziwne przypadki doktora Hammonda i pana Mooga, czyli o odimiennych nazwach instrumentów muzycznych w polsko- i anglojęzycznych słownikach eponimów. – Unisono na pomieszane języki, t. 1: O rocku, jego twórcach i dziełach (w 70-lecie Czesława Niemena), red. R. Marcinkiewicz, Sosnowiec, s. 89–102.
Google Scholar

Marcinkiewicz R., 2010, Polska eponimia biblijna (Jerycho). Wartość konotacyjna nazwy własnej i jej odzwierciedlenie w słownikach i onomastykonach. – Etnolingwistyka a leksykografia. Tom poświęcony Profesorowi Jerzemu Bartmińskiemu, red. W. Chlebda, Opole, s. 177–181.
Google Scholar

Metzger B. M., Coogan M. D. (red.), 2004, Słownik wiedzy biblijnej, konsultacja wyd. pol. ks. W. Chrostowski, przekł. A. Karpowicz, T. Kowalska, J. Marzęcki, T. Mieszkowski, B. Olszewska, P. Pachciarek, Warszawa.
Google Scholar

Meynet R., 2006, Binarność, podstawowa cecha języka religijnego, przeł. T. Kot. – Język Biblii a język współczesny. Praca zbiorowa, red. R. Komurka, Kraków, s. 11–22.
Google Scholar

Michalewski K., 1972, Udział imion własnych we wzbogacaniu apelatywnych zasobów słownikowych, „Rozprawy Komisji Językowej ŁTN”, 18, s. 101–131.
Google Scholar

Orłoś T., 1997, Skrzydlate słowa pochodzenia biblijnego w języku czeskim i polskim. – Problemy frazeologii europejskiej II. Frazeologia a religia, red. A. M. Lewicki, W. Chlebda, Warszawa, s. 123–127.
Google Scholar

Podlawska D., Świątek-Brzezińska M., 2008, Słownik nazw osobowych i miejscowych, Warszawa–Bielsko-Biała.
Google Scholar

Popowski R., 2013, Onomastykon Septuaginty, Warszawa.
Google Scholar

Rospond S., 1985, Elementy biblijne w toponimii słowiańskiej Biblii a język współczesny, „Slavica Hierosolymitana. Slavic Studies Of The Hebrew University”, 7, ed. by D. Segal, W. Moskovich, M. Taube, Jerusalem, s. 153–162.
Google Scholar

Rudnicka E., 2006, Eponimizmy versus eponimy. Eponimizmy jako efekt mechanizmu apelatywizacji eponimów. – Onimizacja i apelatywizacja, red. Z. Abramowicz, E. Bogdanowicz, Białystok, s. 185–199.
Google Scholar

Rutkowski M., 2012, Słownik metafor i konotacji nazw własnych, Olsztyn.
Google Scholar

Rytel D., 1988, Pary wyrazowe w języku niemieckim na tle języka czeskiego i polskiego. – Z problemów frazeologii polskiej i słowiańskiej IV, red. M. Basaj, D. Rytel, Wrocław, s. 177–184.
Google Scholar

Sielicki K., 2009, Onomastykon Biblii Hebrajskiej i Nowego Testamentu. Systematyzacja zapisu biblijnych nazw własnych, Warszawa.
Google Scholar

Skorupka S., 1996, Słownik frazeologiczny języka polskiego, t. 1–2, Warszawa.
Google Scholar

Stomma L., 2000, Słownik polskich wyzwisk, inwektyw i określeń pejoratywnych, Warszawa.
Google Scholar

Treder J., 1985, Nazwy biblijne w polskiej frazeologii, „Zeszyty Naukowe Wydziału Humanistycznego Uniwersytetu Gdańskiego. Filologia Polska. Prace Językoznawcze”, 11, s. 87–96.
Google Scholar

Tronina A., Walewski P., 2009, Biblijne nazwy osobowe i topograficzne. Słownik etymologiczny, Częstochowa.
Google Scholar

Waszakowa K., 2012, Złożony charakter procesów włączania elementów obcych do języka polskiego (na przykładzie zapożyczenia „celebryta”). – Odkrywanie znaczeń w języku, red. K. Mikołajczuk, K. Waszakowa, Warszawa, s. 290–306.
Google Scholar

Zgółkowa H. (red.), 1994–2005, Praktyczny słownik współczesnej polszczyzny, t. 1–50, Poznań.
Google Scholar