Nie tylko primus reformator klasztoru żagańskiego

Działalność gospodarcza opata Trudwina I

Zbigniew Krzysztof Witczak

Wydział Teologiczny Uniwersytetu Opolskiego
http://orcid.org/0000-0002-8290-3259

Abstrakt

Działalność gospodarcza klasztoru Kanoników Regularnych z Żagania nie doczekała się jeszcze dogłębnej analizy historyków. Opat Trudwin (1325–1347) musiał borykać się z problemami reformy życia wewnętrznego i potrzebą rozwoju siły gospodarczej klasztoru. Zmiany te spotkały się z dużym oporem braci. Niekorzystnym czynnikiem, utrudniającym sprawne gospodarowanie klasztorem, była zmiana stosunków pomiędzy książętami a klasztorem, którzy do 1342 r. wspierali klasztor, jednak później sytuacja uległa pogorszeniu i konwent coraz częściej traktowany był przez władców jako konkurent ekonomiczny, co doprowadzało do licznych sporów, także na tle gospodarczym. W tej trudnej sytuacji opat sprostał wyzwaniom, powiększając jego ziemie i pozyskując kolejne czynsze i dochody.

 

Słowa kluczowe:

Żagań, klasztor, opat, Trudwin, gospodarka

Bachulski Aleksy. 1929. Założenie klasztoru kanoników regularnych w Czerwińsku. W Księga pamiątkowa ku uczczeniu dwudziestopięcioletniej działalności naukowej prof. Marcelego Handelsmana, 51–76. Warszawa: Łazarski.
  Google Scholar

Bosl Karl. 1979. Regularkanoniker (Augustinerchorherren) und Seelsorge in Kirche und Gesellschafts des europäischen 12. Jahrhundert (Bayerische Akademie der Wissenschaften Philosophisch-Historische Klasse Abhandlungen. Neue Folge, 86). München: H. Beck.
  Google Scholar

Bosl Karl. 1988. Das Jahrhundert der Augustinerchorherren. W Historiographia Mediaevalis. Studien zur Geschichtsschreibung und Quellenkunde des Mittelalters. Festschrift für Franz-Josef Schmalezum 65. Geburstag. Red. Dieter Berg, Hans Werner Goetz, 1–17. Darmstadt: Wissenschaftliche Buchgesellschaft.
  Google Scholar

Bylina Stanisław. 1978. „Czeska myśl reformatorska drugiej połowy XIV wieku i jej echa na Śląsku”. Zeszyty Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego 21 (3–4): 63–83.
  Google Scholar

Chmielewska Katarzyna. 2010. Ad laudem bonorum et vindican dam malorum – o powodach spisania śląskich średniowiecznych kronik kanoników regularnych. W Klio viae et invia. Opuscula Marco Cetwiński dedicata. Red. Anna Odrzywolska-Kidawa, 589–600. Warszawa: DIG.
  Google Scholar

Chmielewska Katarzyna. 2010. Między chęcią a zakazem. Trudy kierowania klasztorem w czasach konfliktów między władzą świecką w kościelną w relacjach średniowiecznych kronik śląskich. W W poszukiwaniu prawdy. Chrześcijańska Europa między wiarą a polityką. T. II. Red. Anna Szyndler, 111–122. Częstochowa: Instytut Filologii Obcych Akademii im. Jana Długosza.
  Google Scholar

Chmielewska Katarzyna. 2015. Klasztor i jego problemy w średniowiecznych śląskich i kłodzkich kronikach kanoników regularnych. Częstochowa: Wydawnictwo im. Stanisława Podobińskiego Akademii im. Jana Długosza.
  Google Scholar

Chudziakowa Jadwiga. 1995. Klasztor w Trzemesznie w świetle najnowszych badań. W Klasztor w kulturze średniowiecznej Polski: materiały z ogólnopolskiej konferencji naukowej zorganizowanej w Dąbrowie Niemodlińskiej w dniach 4–6 XI 1993 przez Instytut Historii WSP w Opolu i Instytut Historyczny Uniwersytetu Wrocławskiego. Red. Marek Derwich, Anna Pobóg-Lenartowicz, 365–372. Opole: Wydawnictwo Świętego Krzyża.
  Google Scholar

Derwich Marek. 2004. Opat: geneza, rola i funkcje. Zarys problemu. W Kolory i struktury średniowiecza. Red. Wojciech Fałkowski, 128–135. Warszawa: DIG.
  Google Scholar

Doroszewski Hubert Przemysław. 2013. Uposażenie i działalność gospodarcza klasztoru kanoników regularnych w Trzemesznie do początku XVI wieku. Olsztyn: Wydawnictwo Littera.
  Google Scholar

Doroz-Turek Małgorzata. 2011. „Średniowieczna architektura klasztorna kanoników regularnych św. Augustyna na Śląsku na przykładzie Nowogrodu Bobrzańskiego”. Czasopismo Techniczne. Architektura 23 (7–A): 487–506.
  Google Scholar

Dunin-Wąsowicz Anna. 2000. Miary rolne i miary przestrzeni. W Kościół, kultura, społeczeństwo. Studia z dziejów średniowiecza i czasów nowożytnych. Red. Stanisław Bylina, 211–223. Warszawa: Semper.
  Google Scholar

Filipek-Misiak Aleksandra. 2014. Książę, opat pochówek. Władza księcia a władza opata w świetle Catalogus abbatum Saganensium Ludolfa z Żagania. W Potestas et societas. Władza w średniowiecznej Europie. Poszukiwanie przeszłości. Szkice z historii i metody badan historycznych. T. I. Red. Przemysław Wiszewski, Joanna Wojtkowiak, 13–21. Wrocław: Wydawnictwo eBooki.com.pl.
  Google Scholar

Filipek-Misiak Aleksandra. 2016. W ogrodzie cnót, wad i grzechów. Problematyka cnót w wybranych średniowiecznych kronikach klasztornych na Śląsku i w Czechach. Kraków: Księgarnia Akademicka.
  Google Scholar

Grüger Heinrich. 1995–1996. „Schlesisches Klosterbuch Naumburg am Bober. Praepositura conventualis, dann Abtei, später Praepositura ruralis der Regulierten Augustiner-Chorherren”. Jahrbuch der Schlesischen Friedrich-Wilhelms-Universität zu Breslau 36–37: 25–36.
  Google Scholar

Heinrich Arthur. 1900. Geschichtliche Nachrichten über Naumburg a. B., Freiwaldau u. Halbau. Sagan: A. Menzel.
  Google Scholar

Jakubowski Zbigniew. 2001. Czeskie i morawskie fundacje kanonickie XIV–XV wieku. Studium z dziejów devotio moderna. Częstochowa: Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogicznej.
  Google Scholar

Jasiński Kazimierz. 2007. Rodowód Piastów śląskich. Piastowie wrocławscy, legnicko-brzescy, świdniccy, ziębiccy, głogowscy, żagańscy, oleśniccy, opolscy, cieszyńscy i oświęcimscy. Kraków: Wydawnictwo Avalon.
  Google Scholar

Józefowiczówna Krystyna. 1978. Trzemeszno. Klasztor św. Wojciecha w dwu pierwszych wiekach istnienia (Prace Komisji Historii Sztuki, 10). Warszawa – Poznań: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
  Google Scholar

Kapłon Marian. 1970. „Książęta śląscy a klasztor kanoników regularnych w Żaganiu w latach 1217–1439”. Acta Universitatis Wratislaviensis. Historia 19: 133–147.
  Google Scholar

Kapłon Marian. 1980. „Dzieje klasztoru kanoników regularnych w Żaganiu do początku XV wieku”. Przegląd Lubuski 9 (3): 31–39.
  Google Scholar

Karczewski Dariusz. 1996. Starania prepozytów trzemeszeńskich o tytuł opata. Przejaw ambicji czy potrzeba społeczna?. W Klasztor w społeczeństwie średniowiecznym i nowożytnym. Materiały z międzynarodowej konferencji naukowej zorganizowanej w Turawie w dniach 8–11 V 1996 przez Instytut Historii Uniwersytetu Opolskiego. Red. Marek Derwich, Anna Pobóg-Lenartowicz, 513–517. Opole – Wrocław: Pracownia Badań nad Dziejami Zakonów i Kongregacji Kościelnych (LARHCOR). Instytut Historyczny Uniwersytetu Wrocławskiego.
  Google Scholar

Kłoczowski Jerzy. 1964. Wspólnoty chrześcijańskie. Grupy życia wspólnego w chrześcijaństwie zachodnim od starożytności do XV w. Kraków: Znak.
  Google Scholar

Kłoczowski Jerzy. 1987. Od pustelni do wspólnoty. Grupy zakonne w wielkich religiach świata. Warszawa: Czytelnik.
  Google Scholar

Kłoczowski Jerzy. 2003. Wspólnoty chrześcijańskie w tworzącej się Europie. Poznań: W Drodze.
  Google Scholar

Kogut Mieczysław. 2008. „Początki klasztoru Kanoników Regularnych w Nowogrodzie Bobrzańskim”. Wrocławski Przegląd Teologiczny 16 (1): 203–210.
  Google Scholar

Korta Wacław. 1958. „Rozwój wielkiej własności klasztornej na Śląsku do połowy XIII w.” Śląski Kwartalnik Historyczny Sobótka 13 (2): 179–205.
  Google Scholar

Korta Wacław. 1961. „Rozwój terytorialny wielkiej świeckiej własności feudalnej w Polsce do połowy XIII wieku”. Śląski Kwartalnik Historyczny Sobótka 16 (4): 528–566.
  Google Scholar

Korta Wacław. 1964. Rozwój wielkiej własności feudalnej na Śląsku do połowy XIII wieku. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
  Google Scholar

Krupiewski Janusz. 1988. Zarys historii pieniądza polskiego. Warszawa: Polskie Towarzystwo Archeologiczne i Numizmatyczne.
  Google Scholar

Kürbis Brygida. 1970. O początkach kanonii w Trzemesznie. W Europa – Słowiańszczyzna – Polska. Studia ku czci profesora Kazimierza Tymienieckiego.
  Google Scholar

Red. Juliusz Bardach, 327–343. Poznań: Uniwersytet Adama Mickiewicza.
  Google Scholar

Le Goff Jacques. 2011. Średniowiecze i pieniądze. Esej z antropologii historycznej. Tłum. Bogdan Baran. Warszawa: „Czytelnik”.
  Google Scholar

Leszczyńska Barbara. 1964. „W sprawie monografii Ludolfa z Żagania”. Acta Universitatis Wratislaviensis. Historia, 8: 147–159.
  Google Scholar

Leszczyńska Barbara. 1967. „Krytyka duchowieństwa w pismach Ludolfa z Żagania”. Śląski Kwartalnik Historyczny Sobótka 22 (3): 291–303.
  Google Scholar

Łatak Kazimierz. 1999. Kanonicy Regularni Laterańscy na Kazimierzu w Krakowie do końca XVI wieku. Ełk: Kuria Biskupia Diecezji Ełckiej.
  Google Scholar

Łatak Kazimierz. 2002. Kongregacja krakowska kanoników regularnych laterańskich na przestrzeni dziejów. Kraków: Kuria Biskupia Diecezji Ełckiej.
  Google Scholar

Machilek Franz. 1967. Ludolf von Sagan und seine Stellung in der Auseinandersetzung um Konziliarismus und Hussitismus. München: Robert Lerche.
  Google Scholar

Machilek Franz. 1985. Ludolf von Sagan. W Die deutsche Literatur des Mittelalters. Verfassenlexicon. T. V. Red. Kurt Illing, Christine Stöllinger, 974–984. Berlin – New York: Walter de Gruyter.
  Google Scholar

Machilek Franz. 1966 . „Ludolf von Einbeck, Abt von Sagan”. Einbecker Jahrbuch, 104–107.
  Google Scholar

Matusik Leokadia. 1964. „Stan badań nad klasztorem kłodzkim na tle klasztorów augustiańskich w Polsce”. Acta Universitatis Wratislaviensis (Historia), 23 (8): 111–146.
  Google Scholar

Milis Ludo. 1969. L’ordre chanoines réguliers d’Arrouaise. Son histoire et son organisation, de la fondation de l’abbaye-mère (vers 1090) à la fin des chapitresannuels (1471). Brugge: De Temple.
  Google Scholar

Mrozowicz Wojciech. 2000. Średniowieczne śląskie dziejopisarstwo klasztorne. W Tysiącletnie dziedzictwo kulturowe diecezji wrocławskiej. Red. Antoni Barciak, 141–159. Katowice: Instytut Górnośląski.
  Google Scholar

Mrozowicz Wojciech. 2001. Kronika klasztoru kanoników regularnych św. Augustyna w Kłodzku (na tle dziejopisarstwa na Śląsku i krajów ościennych). Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
  Google Scholar

Mrozowicz Wojciech. 2001. Wokół przeniesienia klasztoru kanoników regularnych św. Augustyna z Nowogrodu Bobrzańskiego do Żagania (w świetle nieznanego dokumentu z 20 IX 1284 r.). W „Memoriaeamici et magistri”. Studia historyczne poświęcone pamięci Prof. Wacława Korty (1919–1999). Red. Marek Derwich, Wojciech Mrozowicz, Rościsław Żerelik, 101–108. Wrocław: Instytut Historyczny Uniwersytetu Wrocławskiego.
  Google Scholar

Mrozowicz Wojciech. 2004. Schlesien und die Devotio Moderna. Die Wege der Durchdringung und Verbreitung der Neuen Frömmigkeit. W Die „Neue Frömmigkeit“ in Europa im Spätmittelalter (Veröffentlichungen des
  Google Scholar

Max-Planck-Instituts für Geschichte, 205). Red. Marek Derwich, Martial Staub, 133–150. Göttingen: Vandenhoeck & Ruprecht.
  Google Scholar

Mrozowicz Wojciech. 2005. Bogu czy ludziom. O motywach twórczości dziejopisarskiej. W Causa creandi. O pragmatyce źródła historycznego (Acta Universitatis Wratislaviensis Historia, 156). Red. Stanisław Rosik, Przemysław Wiszewski. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
  Google Scholar

Mrozowicz Wojciech. 2010. Ludolf of Żagań. W Encyclopedia of the medieval chronicle. T. II: J – Z. Red. Graeme Dunphy, 1049–1050. Leiden – Boston: Brill.
  Google Scholar

Piekosiński Franciszek. 1878. O monecie i stopie menniczej w Polsce w XIV i XV wieku (Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Historyczno-Filozoficznego Akademii Umiejętności w Krakowie, 9). Kraków: Drukarnia
  Google Scholar

Uniwersytetu Jagiellońskiego.
  Google Scholar

Pobóg-Lenartowicz Anna. 1994. Uposażenie i działalność gospodarcza klasztoru kanoników regularnych NMP na Piasku we Wrocławiu do początku XVI wieku (Rozprawy i opracowania. Uniwersytet Opolski. Wydział Teologiczny,
  Google Scholar

. Opole: Wydawnictwo Świętego Krzyża.
  Google Scholar

Pobóg-Lenartowicz Anna. 1997. Opat Konrad zwany „z Włocławka” i jego rządy w klasztorze kanoników regularnych NMP na Piasku we Wrocławiu w XIV w. W Venerabiles, nobiles et honesti. Studia z dziejów społeczeństwa Polski średniowiecznej. Red. Andrzej Radzimiński, Anna Supruniuk, Jan Wroniszewski, 128–135. Toruń: Uniwersytet Mikołaja Kopernika.
  Google Scholar

Pobóg-Lenartowicz Anna. 1999. Ideał opata w śląskich średniowiecznych kronikach klasztoru kanoników regularnych. W Człowiek i Kościół w dziejach. Księga pamiątkowa dedykowana ks. prof. K. Doli z okazji 65 rocznicy urodzin. Red. Jan Kopiec, Norbert Widok, 103–118. Opole: Wydział Teologiczny Uniwersytetu Opolskiego.
  Google Scholar

Pobóg-Lenartowicz Anna. 1999. Kanonicy regularni na Śląsku. Życie konwentów w śląskich klasztorach kanoników regularnych w średniowieczu (Studia i Monografie, 269). Opole: Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego.
  Google Scholar

Pobóg-Lenartowicz Anna. 2000. Kanonicy regularni a miasto na przykładzie Żagania. W Klasztor w mieście średniowiecznym i nowożytnym. Materiały z międzynarodowej konferencji zorganizowanej w Turawie w dniach 6–8 V 1999 r. przez Instytut Historii Uniwersytetu Opolskiego i Instytut Historyczny Uniwersytetu Wrocławskiego. Red. Marek Derwich, Anna Pobóg-Lenartowicz, 383–391. Wrocław – Opole: Pracownia Badań nad Dziejami Zakonów i Kongregacji Kościelnych (LARHCOR).
  Google Scholar

Pobóg-Lenartowicz Anna. 2000. Silvestres in moribus erant. O wyższości miasta nad wsią na przykładzie kanoników regularnych w Żaganiu. W Człowiek, sacrum, środowisko. Miejsca kultu w średniowieczu. Spotkania bytomskie IV. Red. Sławomir Moździoch, 235–241. Wrocław: WERK.
  Google Scholar

Pobóg-Lenartowicz Anna. 2006. Elementy piśmiennictwa pragmatycznego w twórczości śląskich kanoników regularnych w średniowieczu. W Piśmiennictwo pragmatyczne w Polsce do końca XVIII wieku na tle powszechnym. Red. Jan Gancewski, Andrzej Wałkówski, 32–42. Olsztyn: Pracownia Wydawnicza ELSet.
  Google Scholar

Pobóg-Lenartowicz Anna. 2007. A czyny ich były liczne i godne pamięci. Konwent klasztoru kanoników regularnych NMP na Piasku we Wrocławiu do początku XVI wieku (Seria: Z dziejów kultury chrześcijańskiej na Śląsku, 40). Opole: Wydawnictwo Św. Krzyża w Opolu.
  Google Scholar

Pobóg-Lenartowicz Anna. 2008. Próby reform w klasztorach kanoników regularnych w Polsce i na Śląsku w XV wieku. W Przemijanie i trwanie. Kanonicy Regularni Laterańscy w dawnej i współczesnej Polsce. Materiały z międzynarodowej konferencji zorganizowanej z okazji 600-lecia fundacji opactwa Bożego Ciała w Krakowie. Red. Kazimierz Łatak, Irena Makarczykowa, 433–449. Kraków: Zakon Kanoników Regularnych Laterańskich.
  Google Scholar

Pobóg-Lenartowicz Anna. 2010. Ruch devotionis modernae w Czechach. W Święty Stanisław Kazimierczyk CRL (1433–1489) postać – środowisko – kultura – dziedzictwo. Red. Kazimierz Łatak, 217–226. Kraków: Instytut Studiów nad Dziejami i Kulturą Zakonu Kanoników Regularnych w Polsce. Pobóg-Lenartowicz Anna. 2013. Uczeni i sławni mężowie w Katalogu opatów żagańskich. W Rycerze, wędrowcy, kacerze. Studia z historii średniowiecznej
  Google Scholar

i wczesno nowożytnej Europy środkowej. Red. Beata Wojciechowska, Waldemar Kowalski, 241–251. Kielce: Wydawnictwo Uniwersytetu Jana Kochanowskiego.
  Google Scholar

Potkowski Edward. 1997. Pisarz i jego dzieło w średniowiecznym społeczeństwie. W Człowiek w społeczeństwie średniowiecznym. Red. Roman Michałowski, 265–279. Warszawa: DIG.
  Google Scholar

Proksch Constance. 1994. Klosterreform und Geschichtsschreibung im Spätmittelalter (Kollektive Einstellungen und sozialer Wandel im Mittelalter. Neue Folge, 2), Köln: Böhlau Verlag.
  Google Scholar

Schilling Friedrich. 1938. Ursprung und Frühzeit des Deutschtums in Schlesien und im Lande Lebus. Leipzig: S. Hirzel.
  Google Scholar

Schlesinger Walter. 1962. Kirchengeschichte Sachsens im Mittelalter. T. I. Von den Anfängenkirchlicher Verkündigung bis zum Ende des Investitursstreites. Köln: Böhlau Verlag.
  Google Scholar

Sperka Jerzy. 1999. Henryk V Żelazny. W Piastowie – leksykon biograficzny. Red. Krzysztof Ożóg, Stanisław Szczur, 637–639. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
  Google Scholar

Spěváček Jiří. 1995. Devotio moderna. Čechy a roudnická reforma (K úsilí o změnumentalit v období rostoucí krize morálních hodnot). W Mediaevalia historia bohemica 4. Red. Jaroslav Boubín, 171–197. Praha: Institute of History,
  Google Scholar

Academy of Sciences of the Czech Republic.
  Google Scholar

Stamm Edward. 1936. Miary powierzchni w dawnej Polsce (Rozprawy Wydziału Historyczno-Filozoficznego, seria II, 45). Warszawa: Polskia Akademia Umiejętności.
  Google Scholar

Stawski Marek. 2007. Opactwo czerwińskie w średniowieczu. Opactwo kanoników regularnych w Czerwińsku w średniowieczu. Warszawa: Wydawnictwo Szkoły Wyższej Przymierza Rodzin.
  Google Scholar

Steller Georg. 1968–1969. „Die Anfänge des (Saganer) Augustinerstiftes in Naumburg am Bober (1217–1284)”. Archiv für schlesische Kirchengeschichte 26: 19–63; 27: 30–52.
  Google Scholar

Szwagrzyk Józef Andrzej. 1990. Pieniądz na ziemiach polskich X–XX wiek, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
  Google Scholar

Wiszewski Przemysław. 2003. Miejsce gospodarki w świecie według Ludolfa z Żagania: (na marginesie „Katalogu opatów żagańskich”). W Korzenie środkowoeuropejskiej i górnośląskiej kultury gospodarczej. Red. Antoni Barciak, 314–323. Katowice: Societas Scientiis Favendis Silesiae Superioris – Instytut Górnośląski.
  Google Scholar

Wojtyska Henryk Damian. 1996. „Duchowość kanoników regularnych”. Saeculum Christianum 3 (1): 123–130.
  Google Scholar

Pobierz


Opublikowane
2019-07-24

Cited By / Share

Witczak, Z. K. (2019). Nie tylko primus reformator klasztoru żagańskiego: Działalność gospodarcza opata Trudwina I. Studia Teologiczno-Historyczne Śląska Opolskiego, 39(1), 189–209. https://doi.org/10.25167/sth.395

Autorzy

Zbigniew Krzysztof Witczak 
http://orcid.org/0000-0002-8290-3259

Statystyki

Downloads

Download data is not yet available.


Licencja

Licencja oraz prawa autorskie autorzy przekazują wydawcy, którym jest Redakcji Wydawnictw WT UO.