Skomplikowane losy opata klasztoru kanoników regularnych w Żaganiu Pawła II (1522–1525): Znaczenie jego rządów dla majątku i formacji religijnej wspólnoty zakonnej

Zbigniew Krzysztof Witczak

doi:10.25167/sth.5118

Opublikowane: 2023-12-28

Tom 43 Nr 2 (2023)

Skomplikowane losy opata klasztoru kanoników regularnych w Żaganiu Pawła II (1522–1525)

Zbigniew Krzysztof Witczak

Studia Teologiczno-Historyczne Śląska Opolskiego

Dział: Artykuły z różnych działów teologii, historii i nauk pokrewnych

https://doi.org/10.25167/sth.5118

Znaczenie jego rządów dla majątku i formacji religijnej wspólnoty zakonnej

Abstrakt

Artykuł jest próbą przybliżenia postaci jednego z opatów żagańskiego konwentu kanoników regularnych, Pawła Lembergka z Żar, który w literaturze jest często określany mianem Paweł z Lwówka lub „żelaznym” opatem. Rządzący konwentem żagańskim w XVI w. Paweł jest postacią szczególnie ważną dla historii tamtejszego opactwa. Wysłany na studia do Wittenbergi poznał tam Marcina Lutra i jego poglądy, które odcisnęły na nim swój ślad. Konsekwencją tego było popieranie luteranizmu przez późniejszego opata w swoim klasztorze. Postać ta jest doskonałym przykładem tego, jak wielki wpływ wywarły na Śląsku protestanckie idee nie tylko wśród miejscowej ludności, ale także pośród lokalnego duchowieństwa. Rządy opata Pawła są momentem przełomowym, wpisującym
się w narracji kroniki klasztornej w proces upadku religijnego konwentu z Żagania.

Słowa kluczowe:

Żagań, kanonicy regularni, opat Paweł II, luteranizm

Inne teksty tego samego autora

Zbigniew Krzysztof Witczak, Przykłady łamania reguły zakonnej przez kanoników regularnych z Żagania w średniowieczu w świetle kroniki klasztornej , Studia Teologiczno-Historyczne Śląska Opolskiego: Tom 40 Nr 2 (2020)
Zbigniew Krzysztof Witczak, Nie tylko primus reformator klasztoru żagańskiego , Studia Teologiczno-Historyczne Śląska Opolskiego: Tom 39 Nr 1 (2019)

Pobierz pliki

PDF

Zasady cytowania

Witczak, Z. K. (2023). Skomplikowane losy opata klasztoru kanoników regularnych w Żaganiu Pawła II (1522–1525): Znaczenie jego rządów dla majątku i formacji religijnej wspólnoty zakonnej. Studia Teologiczno-Historyczne Śląska Opolskiego, 43(2), 161–178. https://doi.org/10.25167/sth.5118

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Barciak Antoni. 2013. Luksemburgowie na tronie czeskim w opinii inicjatora „Katalogu opatów żagańskich” Ludolfa. W Rycerze, wędrowcy, kacerze. Studia z historii średniowiecznej i wczesnonowożytnej Europy Środkowej. Red. Beata Wojciechowska, Waldemar Kowalski, 65–71. Kielce: Wydawnictwo Uniwersytetu Jana Kochanowskiego.
Google Scholar

Burda Bogumiła. 2009. Jan Ignacy Felbiger – osiemnastowieczny reformator szkolnictwa elementarnego na Śląsku i jego wpływ na szkołę ludową w monarchii austriackiej. W W 40-lecie powstania Uniwersytetu Śląskiego – szkolnictwo i nauka na Górnym Śląsku. Red. Antoni Barciak, 270–291. Katowice: Polska Akademia Nauk.
Google Scholar

Chmielewska Katarzyna. 2015. Klasztor i jego problemy w średniowiecznych śląskich i kłodzkich kronikach kanoników regularnych. Częstochowa: Wydawnictwo im. Stanisława Podobińskiego Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie.
Google Scholar

Dąbrowski Jan. 1964. Dawne dziejopisarstwo polskie (do 1480 r.). Wrocław – Warszawa – Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Google Scholar

Derwich Marek. 2004. Opat: geneza, rola i funkcje. Zarys problemu. W Kolory i struktury średniowiecza. Red. Wojciech Fałkowski, 128–135. Warszaw: DIG.
Google Scholar

Doroz-Turek Małgorzata. 2002. „The former abbey of Canons Regular of St. Augustine in the context of the city of Żagań”. Architectus 32 (2): 60–68.
Google Scholar

Ehrhard Sigismundus Justus. 1789. Presbyterologie des evangelischen Schlesiens: Welcher die protestantische Kirchen und Prediger-Geschichte der Stadt und des Fürstenthums Ligniz in sich begreift. T. 4. Liegnitz: Johann Gottfried Pappäsch.
Google Scholar

Filipek Aleksandra. 2015. „Karol IV Luksemburski jako ideał władcy w świetle Catalogus abbatum Saganensium Ludolfa z Żagania”. Historie – Otázky – Problémy 7 (1): 76–89.
Google Scholar

Filipek-Misiak Aleksandra. 2016. W ogrodzie cnót, wad i grzechów. Problematyka cnót w wybranych średniowiecznych kronikach klasztornych na Śląsku i w Czechach. Kraków: Księgarnia Akademicka.
Google Scholar

Folwarski Henryk. 1957. „Poczet opatów klasztoru kanoników regularnych w Czerwińsku”. Nasza Przeszłość 6: 5–81. DOI: https://doi.org/10.52204/np.1957.6.5-81
Google Scholar

Gancarczyk Paweł. 2009. „Abbot Martin Rinkenberg and the origins of the Glogauer Liederbuch”. Early Music 37 (1): 27–36. DOI: https://doi.org/10.1093/em/can158
Google Scholar

Grüger Heinrich. 1995–1996. „Schlesisches Klosterbuch Naumburg am Bober. Praepositura conventualis, dann Abtei, später Praepositura ruralis der Regulierten Augustiner-Chorherren”. Jahrbuch der Schlesischen Friedrich-Wilhelms-Universität zu Breslau 36–37: 25–36.
Google Scholar

Hackiewicz Roman. 2000. Spacerem po Żaganiu. Żagań: B. i A. Dechnik.
Google Scholar

Heck Roman. 1977. „Główne linie rozwoju średniowiecznego dziejopisarstwa śląskiego”. Studia Źródłoznawcze 22: 61–75.
Google Scholar

Heck Roman. 1977. Uwagi o średniowiecznym dziejopisarstwie śląskim. W Średniowieczna kultura na Śląsku. Red. Roman Heck, 7–20. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
Google Scholar

Heinrich Arthur. 1900. Geschichtliche Nachrichten über Naumburg am Bober. Sagan: A. Menzel.
Google Scholar

Heinrich Arthur. 1911. Geschichte des Fürstentums Sagan bis zum Ende der sächsischen Herrschaft im Jahre 1549. Sagan: Komm.-Verlag Rud. Schoenborns Buchhandlung.
Google Scholar

Karczewska Joanna. 2007. „Rodzina von Leslav i jej działalność w XIV–XV w.”. Studia Zachodnie 9: 75–80.
Google Scholar

Kogut Mieczysław. 2008. „Początki klasztoru kanoników regularnych w Nowogrodzie Bobrzańskim”. Wrocławski Przegląd Teologiczny 16 (1): 203–210.
Google Scholar

Kowalski Stanisław. 1999. Klasztor augustianów w Żaganiu. Zarys dziejów. Żary: Dom Wydawniczy „Soravia”.
Google Scholar

Leszczyńska Barbara. 1964. W sprawie monografii Ludolfa z Żagania. W Acta Universitatis Wratislaviensis – Historia. T. 8. Red. Alfred Jahn, 147–159. Wrocław: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Google Scholar

Łatak Kazimierz. 2005. Poczet rządców opactwa Bożego Ciała Kanoników Regularnych Laterańskich w Krakowie. Kraków: Curia Generalis Ordinis Canonicorum Lateranensium.
Google Scholar

Machilek Franz. 1966. „Ludolf von Einbeck, Abt von Sagan”. Einbecker Jahrbuch 30: 104–107.
Google Scholar

Machilek Franz. 1967. Ludolf von Sagan und seine Stellung in der Auseinandersetzung um Konziliarismus und Hussitismus. München: Robert Lerche.
Google Scholar

Machilek Franz. 1985. Ludolf von Sagan. W Die deutsche Literatur des Mittelalters. Verfasserlexicon. T. 5. Red. Kurt Illing, Christine Stöllinger, 974–984. Berlin – New York: Walter de Gruyter.
Google Scholar

Majchrzak Jerzy. 1986. „Zielonogórzanie z kręgu Marcina Lutra”. Rocznik Lubuski 14: 73–77.
Google Scholar

Mandziuk Józef. 2007. „Dzieje kanoników regularnych św. Augustyna na Śląsku”. Saeculum Christianum 14 (2): 55–85.
Google Scholar

Mandziuk Józef. 2016. Postacie Kościoła katolickiego na Śląsku. Warszawa: Oficyna Wydawniczo--Poligraficzna „Adam”.
Google Scholar

Mandziuk Józef. 2017. „Luteranizm na Śląsku do połowy XVI w.”. Wrocławski Przegląd Teologiczny 25 (2): 147–163.
Google Scholar

Mrozowicz Wojciech. 2000. Średniowieczne śląskie dziejopisarstwo klasztorne. W Tysiącletnie dziedzictwo kulturowe diecezji wrocławskiej. Red. Antoni Barciak, 141–151. Katowice: Instytut Górnośląski.
Google Scholar

Mrozowicz Wojciech. 2005. Bogu czy ludziom. O motywach twórczości dziejopisarskiej. W Causa creandi. O pragmatyce źródła historycznego (Acta Universitatis Wratislaviensis – Historia 156). Red. Stanisław Rosik, Przemysław Wiszewski, 91–101. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
Google Scholar

Mrozowicz Wojciech. 2010. Ludolf of Żagań. W Encyclopedia of the medieval chronicle. T. 2: J–Z. Red. Graeme Dunphy, 1049–1050. Leiden – Boston: Brill.
Google Scholar

Pobóg-Lenartowicz Anna. 1999. Ideał opata w śląskich średniowiecznych kronikach klasztoru kanoników regularnych. W Człowiek i Kościół w dziejach. Księga pamiątkowa dedykowana ks. prof. K. Doli z okazji 65. rocznicy urodzin. Red. Jan Kopiec, Norbert Widok, 103–118. Opole: Wydział Teologiczny Uniwersytetu Opolskiego.
Google Scholar

Pobóg-Lenartowicz Anna. 1999. Kanonicy regularni na Śląsku. Życie konwentów w śląskich klasztorach kanoników regularnych w średniowieczu (Studia i Monografie 269). Opole: Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego.
Google Scholar

Pobóg-Lenartowicz Anna. 2007. A czyny ich były liczne i godne pamięci. Konwent klasztoru kanoników regularnych NMP na Piasku we Wrocławiu do początku XVI w. (Z Dziejów Kultury Chrześcijańskiej na Śląsku 40). Opole: Wydawnictwo Świętego Krzyża w Opolu.
Google Scholar

Pobóg-Lenartowicz Anna. 2013. Uczeni i sławni mężowie w „Katalogu opatów żagańskich”. W Rycerze, wędrowcy, kacerze. Studia z historii średniowiecznej i wczesnonowożytnej Europy Środkowej. Red. Beata Wojciechowska, Waldemar Kowalski, 241–251. Kielce: Wydawnictwo Uniwersytetu Jana Kochanowskiego.
Google Scholar

Steller Geogr. 1968–1969. „Die Anfänge des (Saganer) Augustinerstiftes in Naumburg am Bober (1217–1284)”. Archiv für schlesische Kirchengeschichte 26: 19–63, 27: 30–52.
Google Scholar

Szetelnicki Wacław. 2012. „Szkolnictwo kanoników regularnych na Śląsku w świetle reform podejmowanych przez opata Johanna Ignaca Melchiora von Felbigera – wybrane aspekty”. Nasza Przeszłość 117: 259–300. DOI: https://doi.org/10.52204/np.2012.117.259-300
Google Scholar

Świerk Alfred. 1965. Średniowieczna biblioteka klasztoru kanoników regularnych w Żaganiu. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Google Scholar

Wiszewski Przemysław. 2003. Miejsce gospodarki w świecie według Ludolfa z Żagania (na marginesie „Katalogu opatów żagańskich”). W Korzenie środkowoeuropejskiej i górnośląskiej kultury gospodarczej. Red. Antoni Barciak, 314–323. Katowice: Societas Scientiis Favendis
Google Scholar

Silesiae Superioris – Instytut Górnośląski.
Google Scholar

Witczak Zbigniew. 2019. „Nie tylko Primus reformator klasztoru żagańskiego. Działalność gospodarcza opata Trudwina I”. Studia Teologiczno-Historyczne Śląska Opolskiego 39 (1): 189–209. DOI: https://doi.org/10.25167/sth.395
Google Scholar

Witczak Zbigniew. 2019. „Stan badań nad klasztorem kanoników regularnych w Żaganiu w średniowieczu”. Studia Zachodnie 21: 9–26.
Google Scholar

Witczak Zbigniew. 2020. Pieniądze, władza, pozycja czy ambicja? Przyczyny konfliktu księcia Jana I z opatem kanoników regularnych w Żaganiu Henrykiem Leslavem w pierwszej połowie XV w. W Zazdrość, nienawiść, gniew w przestrzeni historycznej. Red. Natalia Majoch, Jakub Pieczara, 95–116. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Pedagogicznego w Krakowie.
Google Scholar

Witczak Zbigniew. 2023. Działalność gospodarcza i uposażenie klasztoru kanoników regularnych w Żaganiu do początku XVI w. Opole: Wydawnictwo Sindruk – DIMK.
Google Scholar

Zbigniew Krzysztof Witczak

witczakz@o2.pl
https://orcid.org/0000-0002-8290-3259

Afiliacja:

Wydział Ekonomiczny Uniwersytetu Opolskiego Polska

Biogram

doktor nauk humanistycznych w zakresie historii, adiunkt w Instytucie Ekonomii i Finansów na Wydziale Ekonomicznym Uniwersytetu Opolskiego, Polska.