Przykłady łamania reguły zakonnej przez kanoników regularnych z Żagania w średniowieczu w świetle kroniki klasztornej: Jak to, co złe, miało wskazywać braciom dobrą drogę

Zbigniew Krzysztof Witczak

doi:10.25167/sth.1863

Opublikowane: 2020-10-31

Tom 40 Nr 2 (2020)

Przykłady łamania reguły zakonnej przez kanoników regularnych z Żagania w średniowieczu w świetle kroniki klasztornej

Zbigniew Krzysztof Witczak

Studia Teologiczno-Historyczne Śląska Opolskiego

Dział: Artykuły z różnych działów teologii, historii i nauk pokrewnych

https://doi.org/10.25167/sth.1863

Jak to, co złe, miało wskazywać braciom dobrą drogę

Abstrakt

Życie wewnętrzne w średniowiecznych klasztorach nie zawsze przebiegało w zgodzie z przyjętymi zasadami, które z założenia powinny być przecież rygorystycznie przestrzegane. Dotyczyło to zarówno braci, ojców, wyższych funkcyjnych klasztornych, a nawet samych opatów. Kronika klasztoru kanoników regularnych w Żaganiu dostarcza nam wielu przykładów łamania reguły zakonnej. Nadużywanie alkoholu, zbyt częste kontakty z kobietami czy nieposłuszeństwo wobec przełożonych – to tylko niektóre z problemów, z którymi borykali się żagańscy kanonicy. Wydaje się, że w takim zabytku dziejopisarstwa średniowiecznego pokazywane powinny być raczej pozytywne przykłady, które miały zachęcać do cnotliwego postępowania, a nie negatywne czyny, a nawet zbrodnie. Okazuje się jednak, że prezentacja tego, co złe, miała charakter dydaktyczny. Pokazywała czytającym, jak nie należy postępować, czego unikać, aby nie ściągnąć na siebie i cały konwent nieszczęść, oskarżeń albo gniewu – czy to braci, czy przełożonego konwentu. Informacje o grzechach i występkach pełniły również funkcję kontrastującą, podkreślając, jak wprowadzone reformy życia wewnętrznego przez dobrych opatów wpływały na zmiany w sposobie postępowania i życia całego konwentu. Dzięki zaprezentowaniu pozytywnych i negatywnych przykładów te pierwsze widzimy jako jeszcze lepsze, jeszcze godniejsze naśladowania i zapamiętania.

Słowa kluczowe:

Żagań, kanonicy regularni, kronika klasztorna, życie w klasztorze, reformy

Inne teksty tego samego autora

Zbigniew Krzysztof Witczak, Nie tylko primus reformator klasztoru żagańskiego , Studia Teologiczno-Historyczne Śląska Opolskiego: Tom 39 Nr 1 (2019)
Zbigniew Krzysztof Witczak, Skomplikowane losy opata klasztoru kanoników regularnych w Żaganiu Pawła II (1522–1525) , Studia Teologiczno-Historyczne Śląska Opolskiego: Tom 43 Nr 2 (2023)

Pobierz pliki

PDF

Zasady cytowania

Witczak, Z. K. (2020). Przykłady łamania reguły zakonnej przez kanoników regularnych z Żagania w średniowieczu w świetle kroniki klasztornej: Jak to, co złe, miało wskazywać braciom dobrą drogę. Studia Teologiczno-Historyczne Śląska Opolskiego, 40(2), 127–149. https://doi.org/10.25167/sth.1863

Cited by / Share

Bibliografia

Abraham Władysław. 1962. Organizacja Kościoła w Polsce: do połowy wieku XII. Poznań: Pallottinum.
Google Scholar

Bloch Marc. 2002. Społeczeństwo feudalne. Tłum. Eligia Bąkowska. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Google Scholar

Bylina Stanisław. 2002. Chrystianizacja wsi polskiej u schyłku średniowiecza. Warszawa: Instytut Historii PAN.
Google Scholar

Bylina Stanisław. 2008. Przestrzenie sakralne mieszkańców wsi u schyłku średniowiecza. W Animarum cultura. Studia nad kulturą religijną na ziemiach polskich w średniowieczu. T. 1: Struktury kościelno-publiczne. Red. Halina Manikowska, Wojciech Brojer, 149–189. Warszawa: Instytut Historii PAN.
Google Scholar

Chmielewska Katarzyna. 2015. Klasztor i jego problemy w średniowiecznych śląskich i kłodzkich kronikach kanoników regularnych. Częstochowa: Wydawnictwo im. Stanisława Podobińskiego Akademii im. Jana Długosza.
Google Scholar

Chmielewska Katarzyna. 2016. „Klasztor i jego stan posiadania w świetle narracji Chronicae abbatum Beatae Mariae Virginis in Arena”. Zeszyty Historyczne. Prace Naukowe Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie 15: 13–24.
Google Scholar

Colish Marcia. 2005. Rethinking Lying in the Twelfth Century. W Virtue and Ethics in the Twelfth Century. Red. István Bejczy, Richard Newhauser. 155–173. Leiden – Boston: Brill.
Google Scholar

Derwich Marek. 2004. Klasztory i mnisi. Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie.
Google Scholar

Derwich Marek. 2004. Opat: geneza, rola i funkcje. Zarys problemu. W Kolory i struktury średniowiecza. Red. Wojciech Fałkowski, 128–135. Warszawa: DiG.
Google Scholar

Derwich Marek. 2008. Zakonnicy a rozwój religijności na ziemiach polskich. W Animarum cultura. Studia nad kulturą religijną na ziemiach polskich w średniowieczu. T. 1: Struktury kościelno--publiczne. Red. Halina Manikowska, Wojciech Brojer, 329–351. Warszawa: Instytut Historii PAN.
Google Scholar

Dola Kazimierz. 1968. „Szpitale średniowieczne Śląska”. Roczniki Teologiczne Śląska Opolskiego 1: 239–292.
Google Scholar

Dola Kazimierz. 1996. Dzieje Kościoła na Śląsku. Cz. 1: Średniowiecze. Opole: Drukarnia Wydawnictwa Świętego Krzyża.
Google Scholar

Doroz-Turek Małgorzata. 2011. „Średniowieczna architektura klasztorna kanoników regularnych św. Augustyna na Śląsku na przykładzie Nowogrodu Bobrzańskiego”. Czasopismo Techniczne. Architektura 23/7 – A: 487–506.
Google Scholar

Filipek-Misiak Aleksandra. Red. 2016. W ogrodzie cnót, wad i grzechów. Problematyka cnót w wybranych średniowiecznych kronikach klasztornych na Śląsku i w Czechach. Kraków: Księgarnia Akademicka.
Google Scholar

Grüger Heinrich. 1995–1996. „Schlesisches Klosterbuch Naumburg am Bober. Praepositura conventualis, dann Abtei, später Praepositura ruralis der Regulierten Augustiner-Chorherren”. Jahrbuch der Schlesischen Friedrich-Wilhelms-Universität zu Breslau 36–37: 25–36.
Google Scholar

Heinrich Arthur. 1900. Geschichtliche Nachrichten über Naumburg a. B., Freiwaldau u. Halbau. Sagan: A. Menzel.
Google Scholar

Karczewska Joanna. 2007. „Rodzina von Leslav i jej działalność w XIV–XV wieku”. Studia Zachodnie 9: 75–80.
Google Scholar

Kłoczowski Jerzy. 2003. Wspólnoty chrześcijańskie w tworzącej się Europie. Poznań: W drodze.
Google Scholar

Kogut Mieczysław. 2005. „Ślężański klasztor”. Perspectiva. Legnickie Studia Teologiczno-Historyczne 6 (2): 82–101.
Google Scholar

Kogut Mieczysław. 2008. „Początki klasztoru kanoników regularnych w Nowogrodzie Bobrzańskim”. Wrocławski Przegląd Teologiczny 16 (1): 203–210.
Google Scholar

Kogut Mieczysław. 2008. Dzieje kanoników regularnych w Sobótce – Górce do połowy XV wieku. W Przemijanie i trwanie. Kanonicy Regularni Laterańscy w dawnej i współczesnej Polsce. Materiały z międzynarodowej konferencji zorganizowanej z okazji 600-lecia fundacji opactwa Bożego Ciała w Krakowie. Red. Kazimierz Łatak, Irena Makarczykowa, 153–180. Kraków: Zakon Kanoników Regularnych Laterańskich.
Google Scholar

Korta Wacław. 1958. „Rozwój wielkiej własności klasztornej na Śląski do połowy XIII w.”. Śląski Kwartalnik Historyczny Sobótka 13 (2): 179–205.
Google Scholar

Korta Wacław. 1964. Rozwój wielkiej własności feudalnej na Śląsku do połowy XIII wieku. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Google Scholar

Lawless Georg. 1995. Przegląd monastycyzmu augustiańskiego i kilka sugestii co do dalszych badań. W Duchowość starożytnego monastycyzmu. Red. Marek Starowieyski, 61–86. Kraków: Wydawnictwo Benedyktynów Tyniec.
Google Scholar

Leszczyńska Barbara. 1964. „W sprawie monografii Ludolfa z Żagania”. Acta Universitatis Wratislaviensis. Historia 8: 147–159.
Google Scholar

Machilek Franz. 1966 . „Ludolf von Einbeck, Abt von Sagan”. Einbecker Jahrbuch 26: 104–107.
Google Scholar

Machilek Franz. 1967. Ludolf von Sagan und seine Stellung in der Auseinandersetzung um Konziliarismus und Hussitismus, München: Robert Lerche.
Google Scholar

Machilek Franz. 1985. Ludolf von Sagan. W Die deutsche Literatur des Mittelalters. Verfassenlexicon. T. 1. Red. Kurt Illing, Christine Stöllinger, 974–984. Berlin – New York: Walter de Gruyter.
Google Scholar

Mandziuk Józef. 2003. Historia kościoła katolickiego na Śląsku. T. 1, cz. 1: Średniowiecze (do 1302 roku). Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego.
Google Scholar

Mandziuk Józef. 2004. Historia kościoła katolickiego na Śląsku. T. 1, cz. 2: Średniowiecze (1302–1417). Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego.
Google Scholar

Matusik Leokadia. 1974. „Próba spojrzenia na postawę polityczną środowiska wrocławskich kanoników regularnych w średniowieczu”. Acta Universitatis Wratislaviensis. Historia 23: 39–85.
Google Scholar

Milis Ludo J.R. 1996. Anielscy mnisi i ziemscy ludzie: monastycyzm i jego znaczenie w społeczeństwie średniowiecznym. Tłum. Jadwiga Piątkowska. Kraków: Znak.
Google Scholar

Mrozowicz Wojciech. 1995. Szkoła klasztoru kanoników regularnych – augustianów w Kłodzku w średniowieczu. W Klasztor w kulturze średniowiecznej Polski: materiały z ogólnopolskiej konferencji naukowej zorganizowanej w Dąbrowie Niemodlińskiej w dniach 4–6 XI 1993 przez Instytut Historii WSP w Opolu i Instytut Historyczny Uniwersytetu Wrocławskiego. Red. Marek Derwich, Anna Pobóg-Lenartowicz, 63–81. Opole: Wydawnictwo Świętego Krzyża.
Google Scholar

Mrozowicz Wojciech. 2000. Średniowieczne śląskie dziejopisarstwo klasztorne. W Tysiącletnie dziedzictwo kulturowe diecezji wrocławskiej. Red. Antoni Barciak, 141–159. Katowice: Instytut Górnośląski.
Google Scholar

Mrozowicz Wojciech. 2001. Wokół przeniesienia klasztoru kanoników regularnych św. Augustyna z Nowogrodu Bobrzańskiego do Żagania (w świetle nieznanego dokumentu z 20 IX 1284 r.). W „Memoriae amici et magistri”. Studia historyczne poświęcone pamięci prof. Wacława Korty (1919–1999). Red. Marek Derwich, Wojciech Mrozowicz, Rościsław Żerelik, 101–108. Wrocław: Instytut Historyczny Uniwersytetu Wrocławskiego.
Google Scholar

Mrozowicz Wojciech. 2005. Bogu czy ludziom. O motywach twórczości dziejopisarskiej. W Causa creandi. O pragmatyce źródła historycznego (Acta Universitatis Wratislaviensis Historia. 156). Red. Stanisław Rosik, Przemysław Wiszewski, 91–101. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
Google Scholar

Mrozowicz Wojciech. 2010. Konwent kłodzki i jego kultura w XV wieku w świetle własnej kroniki. W Święty Stanisław Kazimierczyk CRL (1433–1489). Postać – środowisko – kultura – dziedzictwo. Red. Kazimierz Łatak, 250–262. Kraków: Legra.
Google Scholar

Mrozowicz Wojciech. 2010. Ludolf of Żagań. W Encyclopedia of the medieval chronicle. T. 2: J–Z. Red. Graeme Dunphy, 1049–1050. Leiden – Boston: Brill.
Google Scholar

Pobóg-Lenartowicz Anna. 1992. „Stan badań nad klasztorem kanoników regularnych NMP na Piasku we Wrocławiu”. Acta Universitatis Wratislaviensis. Historia 101: 85–98.
Google Scholar

Pobóg-Lenartowicz Anna. 1994. Uposażenie i działalność gospodarcza klasztoru kanoników regularnych NMP na Piasku we Wrocławiu do początku XVI wieku (Rozprawy i Opracowania 16). Opole: Wydawnictwo św. Krzyża.
Google Scholar

Pobóg-Lenartowicz Anna. 1995. Chronica abbatum Beate Marie Virginis in Arena jako źródło poznania życia wewnętrznego klasztoru na Piasku we Wrocławiu. W Klasztor w kulturze średniowiecznej Polski: materiały z ogólnopolskiej konferencji naukowej zorganizowanej w Dąbrowie Niemodlińskiej w dniach 4–6 XI 1993 przez Instytut Historii WSP w Opolu i Instytut Historyczny Uniwersytetu Wrocławskiego. Red. Marek Derwich, Anna Pobóg-Lenartowicz, 181–193. Opole: Wydawnictwo Świętego Krzyża.
Google Scholar

Pobóg-Lenartowicz Anna. 1997. Opat Konrad zwany „z Włocławka ” i jego rządy w klasztorze kanoników regularnych NMP na Piasku we Wrocławiu w XIV w. W Venerabiles, nobiles et honesti. Studia z dziejów społeczeństwa Polski średniowiecznej. Red. Andrzej Radzimiński, Anna Supruniuk, Jan Wroniszewski, 101–114. Toruń: Uniwersytet Mikołaja Kopernika.
Google Scholar

Pobóg-Lenartowicz Anna. 1999. Ideał opata w śląskich średniowiecznych kronikach klasztoru kanoników regularnych. W Człowiek i Kościół w dziejach. Księga pamiątkowa dedykowana ks. prof. K. Doli z okazji 65 rocznicy urodzin. Red. Jan Kopiec, Norbert Widok, 103–118. Opole: Wydział Teologiczny Uniwersytetu Opolskiego.
Google Scholar

Pobóg-Lenartowicz Anna. 1999. Kanonicy regularni na Śląsku. Życie konwentów w śląskich klasztorach kanoników regularnych w średniowieczu (Studia i Monografie 269). Opole: Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego.
Google Scholar

Pobóg-Lenartowicz Anna. 2000. Kanonicy regularni a miasto na przykładzie Żagania. W Klasztor w mieście średniowiecznym i nowożytnym. Materiały z międzynarodowej konferencji zorganizowanej w Turawie w dniach 6–8 V 1999 r. przez Instytut Historii Uniwersytetu Opolskiego i Instytut Historyczny Uniwersytetu Wrocławskiego. Red. Marek Derwich, Anna Pobóg-Lenartowicz, 383–392. Wrocław – Opole: Pracownia Badań nad Dziejami Zakonów i Kongregacji Kościelnych (LARHCOR). Instytut Historyczny Uniwersytetu Wrocławskiego.
Google Scholar

Pobóg-Lenartowicz Anna. 2000. Silvestres in moribus erant. O wyższości miasta nad wsią na przykładzie kanoników regularnych w Żaganiu. W Człowiek, sacrum, środowisko. Miejsca kultu w średniowieczu (Spotkania Bytomskie 4). Red. Sławomir Moździoch, 235–241. Wrocław: WERK.
Google Scholar

Pobóg-Lenartowicz Anna. 2002. Kult świętych w śląskich klasztorach kanoników regularnych w średniowieczu. W Ecclesia et civitas. Kościół i życie religijne w mieście średniowiecznym. Red. Halina Manikowska, Hanna Zaremska, 439–453. Warszawa: Instytut Historii PAN.
Google Scholar

Pobóg-Lenartowicz Anna. 2003. Kulturotwórcza rola kanoników regularnych w średniowiecznej Polsce. W Sacrum i profanum. Klasztory i miasta w rzeczywistości Górnego Śląska w średniowieczu. Red. Elżbieta Bimler-Mackiewicz, 107–113. Rybnik: Muzeum w Rybniku.
Google Scholar

Pobóg-Lenartowicz Anna. 2003. Udział klasztorów w kolonizacji i osadnictwie Śląska w średniowieczu (na przykładzie kanoników regularnych). W Korzenie środkowoeuropejskiej i górnośląskiej kultury gospodarczej. Red. Antoni Barciak, 294–302. Katowice: Societas Scientiis Favendis Silesiae Superioris – Instytut Górnośląski.
Google Scholar

Pobóg-Lenartowicz Anna. 2004. Działalność charytatywna kanoników regularnych na Śląsku w średniowieczu. W Curatores pauperum. Źródła i tradycje kultury charytatywnej Europy Środkowej. Red. Antoni Barciak, 105–113. Katowice: Societas Scientiis Favendis Silesiae Superioris – Instytut Górnośląski.
Google Scholar

Pobóg-Lenartowicz Anna. 2005. Formacja intelektualna śląskich kanoników regularnych w średniowieczu. W Źródła kultury umysłowej w Europie środkowej ze szczególnym uwzględnieniem Śląska. Red. Antoni Barciak, 180–195. Katowice: Societas Scientiis Favendis Silesiae Superioris – Instytut Górnośląski.
Google Scholar

Pobóg-Lenartowicz Anna. 2006. Elementy piśmiennictwa pragmatycznego w twórczości śląskich kanoników regularnych w średniowieczu. W Piśmiennictwo pragmatyczne w Polsce do końca XVIII wieku na tle powszechnym. Red. Jan Gancewski, Andrzej Wałkówski, 32–42. Olsztyn: Pracownia Wydawnicza ELSet.
Google Scholar

Pobóg-Lenartowicz Anna. 2007. A czyny ich były liczne i godne pamięci. Konwent klasztoru kanoników regularnych NMP na Piasku we Wrocławiu do początku XVI wieku (Z Dziejów Kultury Chrześcijańskiej na Śląsku 40). Opole: Wydawnictwo św. Krzyża w Opolu.
Google Scholar

Pobóg-Lenartowicz Anna. 2008. Próby reform w klasztorach kanoników regularnych w Polsce i na Śląsku w XV wieku. W Przemijanie i trwanie. Kanonicy Regularni Laterańscy w dawnej i współczesnej Polsce. Materiały z międzynarodowej konferencji zorganizowanej z okazji 600-lecia fundacji opactwa Bożego Ciała w Krakowie. Red. Kazimierz Łatak, Irena Makarczykowa, 433–449. Kraków: Zakon Kanoników Regularnych Laterańskich.
Google Scholar

Pobóg-Lenartowicz Anna. 2010. Z badań nad studiami uniwersyteckimi śląskich kanoników regularnych w średniowieczu. W Kultura edukacyjna na Górnym Śląsku. Red. Antoni Barciak, 248–262. Katowice: Societas Scientiis Favendis Silesiae Superioris.
Google Scholar

Pobóg-Lenartowicz Anna. 2013. Uczeni i sławni mężowie w Katalogu opatów żagańskich. W Rycerze, wędrowcy, kacerze. Studia z historii średniowiecznej i wczesnonowożytnej Europy środkowej. Red. Beata Wojciechowska, Waldemar Kowalski, 241–251. Kielce: Wydawnictwo Uniwersytetu Jana Kochanowskiego.
Google Scholar

Pobóg-Lenartowicz Anna. 2016. Liturgia śląskich kanoników regularnych w średniowieczu. W Tradycje monastyczne w Europie: między liturgiką a performatyką II. Red. Erwin Mateja, Zbigniew Solski, 89–100. Opole: Redakcja Wydawnictw Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Opolskiego.
Google Scholar

Podedworny Ireneusz. 2008. Nauczanie w klasztorze kanoników regularnych w Mstowie na przełomie średniowiecza i czasów nowożytnych. W Przemijanie i trwanie. Kanonicy Regularni Laterańscy w dawnej i współczesnej Polsce. Materiały z międzynarodowej konferencji zorganizowanej z okazji 600-lecia fundacji opactwa Bożego Ciała w Krakowie. Red. Kazimierz Łatak, Irena Makarczykowa, 451–464. Kraków: Zakon Kanoników Regularnych Laterańskich.
Google Scholar

Potkowski Edward. 1997. Pisarz i jego dzieło w średniowiecznym społeczeństwie. W Człowiek w społeczeństwie średniowiecznym. Red. Roman Michałowski, 265–279. Warszawa: DIG.
Google Scholar

Proksch Constance. 1994. Klosterreform und Geschichtsschreibung im Spätmittelalter (Kollektive Einstellungen und sozialer Wandel im Mittelalter. Neue Folge 2). Köln: Böhlau Verlag.
Google Scholar

Rajman Jerzy. 1995. Kryzys polskich klasztorów norbertańskich w XIV i XV wieku. W Klasztor w kulturze średniowiecznej Polski: materiały z ogólnopolskiej konferencji naukowej zorganizowanej w Dąbrowie Niemodlińskiej w dniach 4–6 XI 1993 przez Instytut Historii WSP w Opolu i Instytut Historyczny Uniwersytetu Wrocławskiego. Red. Marek Derwich, Anna Pobóg-Lenartowicz, 29–39. Opole: Wydawnictwo św. Krzyża.
Google Scholar

Schlesinger Walter. 1962. Kirchengeschichte Sachsens im Mittelalter. T. 1: Von den Anfängen kirchlicher Verkündigung bis zum Ende des Investitursstreites. Köln: Böhlau Verlag.
Google Scholar

Silnicki Tadeusz. 1953. Dzieje i ustrój Kościoła Katolickiego na Śląsku do końca w. XIV. Warszawa: Pax.
Google Scholar

Sivéry Gérard. 1985. Les chanoines d’Arrouaise et la Pologne. W Les contacts religieux Franco-Polonais du Moyen Age a nous Jours. Relations, influences, images d’un pays vu par l’autre, 53–82. Paris: Éditions du Dialogue Centre National de la Recherche Scientifique.
Google Scholar

Słoń Marek. 2000. Szpitale średniowiecznego Wrocławia. Warszawa: Neriton.
Google Scholar

Starowieyski Marek. 1980. Reguła św. Augustyna. W Starożytne reguły zakonne. Red. Marek Starowieyski, 773–802. Warszawa: Akademia Teologii Katolickiej.
Google Scholar

Steller Geogr. 1968–1969. „Die Anfänge des (Saganer) Augustinerstiftes in Naumburg am Bober (1217–1284)”. Archiv für schlesische Kirchengeschichte 26: 19–63; 27: 30–52.
Google Scholar

Surdacki Marian. 2015. „Szpitalnictwo zakonne w średniowiecznej Polsce”. Roczniki Humanistyczne 63 (2): 49–98.
Google Scholar

Szetelnicki Wacław. 2012. „Szkolnictwo kanoników regularnych na Śląsku w świetle reform podejmowanych przez opata Johanna Ignaca Melchiora von Felbigera – wybrane aspekty”. Nasza Przeszłość 117: 259–299.
Google Scholar

Świerk Alfred. 1965. Średniowieczna biblioteka klasztoru kanoników regularnych w Żaganiu. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Google Scholar

Węgrzyn-Klisowska Walentyna. 1971. „Przyczynek do działalności muzycznej klasztoru kanoników regularnych św. Augustyna w Żaganiu”. Muzyka 22 (1): 119–121.
Google Scholar

Wiszewski Paweł. 2003. Miejsce gospodarki w świecie według Ludolfa z Żagania (na marginesie „Katalogu opatów żagańskich”). W Korzenie środkowoeuropejskiej i górnośląskiej kultury gospodarczej. Red. Antoni Barciak, 314–323. Katowice: Societas Scientiis Favendis Silesiae Superioris – Instytut Górnośląski.
Google Scholar

Wiśniowski Eugeniusz. 2004. Parafie w średniowiecznej Polsce: struktura i funkcje społeczne. Lublin: Instytut Geografii Historycznej Kościoła w Polsce KUL.
Google Scholar

Witczak Zbigniew. 2019. „Nie tylko Primus reformator klasztoru żagańskiego. Działalność gospodarcza opata Trudwina I”. Studia Teologiczno-Historyczne Śląska Opolskiego 39 (1): 189–209.
Google Scholar

Witkowski Rafał. 2008. Kanonicy regularni i kartuzi: dwa zakony późnego średniowiecza i ruch devotio moderna. W Przemijanie i trwanie. Kanonicy Regularni Laterańscy w dawnej i współczesnej Polsce. Materiały z międzynarodowej konferencji zorganizowanej z okazji 600-lecia fundacji opactwa Bożego Ciała w Krakowie. Red. Kazimierz Łatak, Irena Makarczykowa, 561–573. Kraków: Zakon Kanoników Regularnych Laterańskich.
Google Scholar

Wojtyska Henryk Damian. 1996. „Duchowość kanoników regularnych”. Saeculum Christianum 3 (1): 123–130.
Google Scholar

Wojtyska Henryk Damian. 1975. Nauka i nauczanie u kanoników regularnych (na przykładzie Kongregacji Bożego Ciała). W Dzieje teologii katolickiej w Polsce. T. 2, cz. 2. Red. Marian Rechowicz, 455–458. Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL.
Google Scholar

Zahajkiewicz Marek. 2000. Miejsce zakonów w duszpasterstwie średniowiecznych miast. W Klasztor w mieście średniowiecznym i nowożytnym. Materiały z międzynarodowej konferencji zorganizowanej w Turawie w dniach 6–8 V 1999 r. przez Instytut Historii Uniwersytetu Opolskiego i Instytut Historyczny Uniwersytetu Wrocławskiego. Red. Marek Derwich, Anna Pobóg-Lenartowicz, 308–314. Wrocław – Opole: Pracownia Badań nad Dziejami Zakonów i Kongregacji Kościelnych (LARHCOR). Instytut Historyczny Uniwersytetu Wrocławskiego.
Google Scholar

Zientara Benedykt. 1997. Henryk Brodaty i jego czasy. Warszawa: Trio.
Google Scholar

Zumkeller Adolar. 2017. Sens i duch reguły św. Augustyna. Tłum. Celina Gorol. Kraków: Zgromadzenie Sióstr św. Jadwigi. Drukarnia Archidiecezjalna.
Google Scholar