Bufory łagodzące lęk przed śmiercią wśród aktywnych edukacyjnie osób starszych

Marcin Muszyński; Artur Fabiś; Arkadiusz Wąsiński

doi:10.25167/FF/5265

Opublikowane: 2024-12-20

Tom 14 (2024)

Bufory łagodzące lęk przed śmiercią wśród aktywnych edukacyjnie osób starszych

dr Marcin Muszyński , dr hab. Artur Fabiś , dr hab. Arkadiusz Tomasz Wąsiński

Family Forum

Dział: Varia (o rodzinie)

https://doi.org/10.25167/FF/5265

Abstrakt

Artykuł przedstawia wyniki badań nad buforami łagodzącymi lęk przed śmiercią, z których korzystają aktywni edukacyjnie starsi dorośli. Badaniem objęto 162 osoby starsze uczęszczające na zajęcia na Uniwersytetach Trzeciego Wieku (UYW). Autorzy wykorzystali Kwestionariusz Strategii Konfrontacji z Nieuchronnością Śmierci. Badanie miało na celu analizę różnic w stosowaniu przez osoby starsze buforów w celu obniżenia poziomu lęku egzystencjalnego. Analizy statystyczne ujawniły znaczące różnice w stosowaniu buforów między osobami starszymi o różnych cechach socjodemograficznych; ujawniły również różnice w wybranych buforach w zależności od poziomu lęku. W analizach zbadano również różnice płci. Wyniki badania wskazują, że płeć nie różnicuje wyboru strategii radzenia sobie z lękiem przed śmiercią.

Słowa kluczowe:

niepokój egzystencjalny, lęk egzystencjalny, bufory, poziom lęku przed śmiercią, nastawienie do śmierci, aktywność edukacyjna osób starszych, Uniwersytet Trzeciego Wieku

Pobierz pliki

PDF (English)

Zasady cytowania

Muszyński, M., Fabiś, A., & Wąsiński, A. (2024). Bufory łagodzące lęk przed śmiercią wśród aktywnych edukacyjnie osób starszych. Family Forum, 14, 543–561. https://doi.org/10.25167/FF/5265

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Achenbaum, W. A. (2009) ‘A metahistorical perspectives on theory of aging’, in V. L. Bengtson et al. (eds) Handbook of theories of aging. Nowy Jork NY: Springer Publishing Company, pp. 25–38.
Google Scholar

Ardelt, M. (2003) ‘Effects of religion and purpose in life on elders’ subjective well-being and attitudes toward death,’ Journal of Religious Gerontology, 14(4), pp. 55–77. Available at: https://doi.org/10.1300/J078v14n04_04 DOI: https://doi.org/10.1300/J078v14n04_04
Google Scholar

Chopik, W. J. (2017). ‘Death across the lifespan. Age differences in death-related thoughts and anxiety’, Death Studies, 41(2), 69–77. Available at: https://doi.org/10.1080/07481187.2016.1206997 DOI: https://doi.org/10.1080/07481187.2016.1206997
Google Scholar

Cicirelli, V. G. (1999) ‘Personality and demographic factors in older adults’ fear of death,’ The Gerontologist, 39(5), pp. 569–579. Available at: https://doi.org/10.1093/geront/39.5.569 DOI: https://doi.org/10.1093/geront/39.5.569
Google Scholar

Cicirelli, V. G. (2002) ‘Fear of death in older adults. Predictions from terror management theory’, The Journals of Gerontology Series B. Psychological Sciences and Social Sciences, 57(4), pp. 358–366. Available at: https://doi.org/10.1093/geronb/57.4.P358 DOI: https://doi.org/10.1093/geronb/57.4.P358
Google Scholar

Czerniawska, O. (2009) ‘Uniwersytet Trzeciego Wieku, 30 lat działania. Przemiany, dylematy i oczekiwania w epoce ponowoczesnej’, Chowanna, 33(2), pp. 97–113.
Google Scholar

DeLamater, J. D., Myers, D. J. and Collett, J. L. (2015) Social psychology. Boulder, CO: Westview Press.
Google Scholar

Erikson, E. H. (1963) Childhood and society. 2nd ed. New York: W.W.Norton &CO.
Google Scholar

Fabiś, A. (2018) Troski egzystencjalne w starości. Ujęcie geragogiczne. Kraków: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego.
Google Scholar

Fabiś, A., Wawrzyniak, J. and Chabior, A. (2015) Ludzka starość. Wybrane zagadnienia gerontologii społecznej. Kraków: Oficyna Wydawnicza ‘Impuls.’
Google Scholar

Feifel, H. and Branscomb, A. B. (1973) ‘Who’s afraid of death?’, Journal of Abnormal Psychology, 81, pp. 282–288. Available at: https://doi.org/10.1037/h0034519 DOI: https://doi.org/10.1037/h0034519
Google Scholar

Frankl, V. (2006) Man’s search for meaning. Boston: Beacon Press.
Google Scholar

Gołdys, A. et al. (2012) Zoom na UTW. Available at: https://nck.pl/badania/raporty/zoom-na-utw.
Google Scholar

Gutowska, A. (2011) ‘Przyjaźń a zdrowie psychiczne w okresie starości’, in A. Fabiś, and M. Muszyński (eds) Społeczne wymiary starzenia się. Bielsko-Biała: Wyższa Szkoła Administracji w Bielsku – Białej, pp. 157–172. Available at: https://ojs.wsb.edu.pl/index.php/bgs/issue/view/67/9
Google Scholar

Higgs, P. and Jones, I. (2009) Medical sociology and old age. Towards a sociology of health in later life. New York: Taylor and Francis. DOI: https://doi.org/10.4324/9780203888728
Google Scholar

Hunt, D. M. and Shehryar, O. (2002) ‘The nature of fear arousal and segmentation of target audience in fear appeal advertising. A terror management perspective’, American Marketing Association Conference Proceedings, 13, pp. 51–59.
Google Scholar

Hunt, D. M. and Shehryar, O. (2011) ‘Integrating terror management theory into fear appeal research’, Social and Personality Psychology Compass, 5(6), pp. 372–382. Available at: https://doi.org/10.1111/j.1751-9004.2011.00354.x DOI: https://doi.org/10.1111/j.1751-9004.2011.00354.x
Google Scholar

Hupkens, S., Machielse, A., Goumans, M., and Derkx, P. (2016). ‘Meaning in life of older persons. An integrative literature review’, Nursing Ethics, 25(8), 973–991. Available at: https://doi.org/10.1177/0969733016680122 DOI: https://doi.org/10.1177/0969733016680122
Google Scholar

Kaufman, S. R. (1986) The ageless self. Sources of meaning in late life. Madison: University of Wisconsin Press.
Google Scholar

Kierkegaard, S. (1974). Fear and trembling. The sickness unto death. Princeton University Press.
Google Scholar

Kobylarek, A. (2010) ‘Uniwersytet trzeciego wieku jako kanał transferu wiedzy i informacji’, in H. Horyń, and J. Maciejewski (eds) Nauczyciel andragog we współczesnym społeczeństwie. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, pp. 366–367.
Google Scholar

Kunzmann, U. and Baltes, P. B. (2005) ‘The psychology of wisdom: Theoretical and empirical challenges’, in R. J. Sternberg, and J. Jordan (eds) A Handbook of wisdom. Psychological perspectives. Cambridge, pp. 110–135. Available at: https://doi.org/10.1017/CBO9780511610486.006 DOI: https://doi.org/10.1017/CBO9780511610486.006
Google Scholar

Lester, D. (1972) ‘Studies in death attitudes. Part II’, Psychological Reports, 30(2), p. 440. Available at: https://doi.org/10.2466/pr0.1972.30.2.4 DOI: https://doi.org/10.2466/pr0.1972.30.2.440
Google Scholar

Łukaszewski, W. (2010) Udręka życia. Jak ludzie radzą sobie z lękiem przed śmiercią. Sopot: Wydawnictwo Smak Słowa.
Google Scholar

McDonald, G.W. (1976) ‘Sex, religion, and risk-taking behavior as correlates of death anxiety’, Omega: Journal of Death and Dying, 7(1), pp. 35–44. Available at: https://doi.org/10.2190/1RH2-KJR2-DW66-3AFQ. DOI: https://doi.org/10.2190/1RH2-KJR2-DW66-3AFQ
Google Scholar

McWilliams, N. (2008) Diagnoza psychoanalityczna. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Google Scholar

Moroń, D. (2010) ‘Działalność osób starszych w trzecim sektorze jako sposób zaspokajania potrzeb edukacyjnych w społeczeństwie wiedzy’, in W. Horyń, and J. Maciejewski (eds) Nauczyciel andragog we współczesnym społeczeństwie. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, p. 348.
Google Scholar

Muszyński, M. (2014) ‘Edukacja i uczenie się – wokół pojęć,’ Rocznik Andragogiczny, 21, pp. 77–88. Available at: https://doi.org/10.12775/RA.2014.004 DOI: https://doi.org/10.12775/RA.2014.004
Google Scholar

Muszyński, M. (2016) ‘Przegląd wybranych stanowisk dotyczących teorii gerotranscendencji’, in E. Dubas, and M. Muszyński (eds) Refleksje nad Starością. Obiektywny i subiektywny wymiar starości. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, pp. 23–36. Available at: http://hdl.handle.net/11089/42188 DOI: https://doi.org/10.18778/8088-010-8.03
Google Scholar

Neimeyer, R. A. and Moore, M. K. (1994) ‘Validity and reliability of the multidimensional fear of death scale’, in R. A. Neimeyer (ed.) Death anxiety handbook: Research, instrumentation, and application. Philadelphia: Taylor and Francis, pp. 103–119.
Google Scholar

Nozari, Z., Mo’tamedi, A., Eskandari, H., and Ahmadivand, Z. (2019) ‘Narrative group therapy to improve aging perceptions and reduce thanatophobia (death anxiety) in older adults’, Elderly Health Journal, 5(2), 117–123. DOI: https://doi.org/10.18502/ehj.v5i2.2158
Google Scholar

Perng, A., and Renz, S. (2018) ‘Identifying and Treating Complicated Grief in Older Adults’, The Journal for Nurse Practitioners, 14(4), 289–295. Available at: https://doi.org/https://doi.org/10.1016/j.nurpra.2017.12.001 DOI: https://doi.org/10.1016/j.nurpra.2017.12.001
Google Scholar

Pyszczynski, T., Greenberg, J., and Solomon, S. (1999) ‘A dual-process model of defense against conscious and unconscious death-related thoughts. An extension of terror management theory’, Psychological Review, 1006(4), 835–845. DOI: https://doi.org/10.1037//0033-295X.106.4.835
Google Scholar

Regulska, A. (2012) ‘Działalność uniwersytetów trzeciego wieku w aspekcie aktywizacji seniorów’, Roczniki Pedagogiczne, 4(1), pp. 109–127.
Google Scholar

Reker, G. T., and Woo, L. C. (2011) Personal meaning orientations and psychosocial adaptation in older adults. SAGE Open. DOI: https://doi.org/10.1177/2158244011405217
Google Scholar

Rowe, J. W. and Kahn, R. L. (1987) ‘Human aging: Usual and successful,’ Science, 237, pp. 143–149. DOI: https://doi.org/10.1126/science.3299702
Google Scholar

Sartre, J. P. (1957). Existentialism and human emotions. Philosophical Library. New York.
Google Scholar

Solomon, S., Greenberg, J. and Pyszczynski, T. (1991) ‘Terror management theory of self-esteem’, in C. R. Snyder, and R. D. Forsyth (eds) Handbook of social and clinical psychology. The health perspective. New York: Pergamon Press, pp. 21–40.
Google Scholar

Stelcer, B. (2015) ‚Żal po stracie–dynamika adaptacji do nieuniknionych zmian’, Sztuka Lekarska, 3–4, 47–56
Google Scholar

Szarota, Z. and Fabiś, A. (2015) ‘Doświadczanie starości: jej zalety i trudy–w opiniach słuchaczy UTW’, Edukacja Dorosłych, 2, pp. 47–62.
Google Scholar

Szentagotai, A. and Onea, D. (2007) ‘Is repressive coping associated with suppression?’, Journal of Evidence-Based Psychotherapies, 7(2), pp. 127–138.
Google Scholar

Taylor, B. A. and Bengtson, V. L. (2001) ‘Sociological perspectives on productive aging’, in N. Morrow-Howell, J. Hinterlong, and M. Sherraden (eds) Productive aging. Concepts and challenges. Baltimore: The Johns Hopkins University Press, pp. 120–144.
Google Scholar

Tillich, P. (1952). The courage to be. Yale University Press.
Google Scholar

Tillich, P. (1961) ‘Existentialism and psychotherapy’, Review of Existential Psychology and Psychiatry, 1, 8–16.
Google Scholar

Tillich, P. (1991). Osamotnienie i odosobnienie. Znak, 431(4), 3–8.
Google Scholar

Tornstam, L. (2005) Gerotranscendence. A developmental theory of positive aging. New York: Springer Publishing Company.
Google Scholar

Tornstam, L. (2011) ‘Maturing into gerotranscendence’, Journal of Transpersonal Psychology, 43(2), pp. 166–180.
Google Scholar

Wąsiński, A. (2018) Autokreacja małżonków bezdzietnych do wielowymiarowego rodzicielstwa adopcyjnego. Perspektywa pedagogiczno-antropologiczna. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego. DOI: https://doi.org/10.18778/8142-049-5
Google Scholar

Wąsiński, A. (2020) ‘Doświadczanie osamotnienia jako źródła cierpienia egzystencjalnego w sytuacji choroby Alzheimera’, Nauki o Wychowaniu. Studia Interdyscyplinarne, 10(1), pp. 202–219. Available at: DOI: 10.18778/2450-4491.10.14 DOI: https://doi.org/10.18778/2450-4491.10.14
Google Scholar

Wegner, D. M. et al. (1987) ‘Paradoxical effects of thought suppression’, Journal of Personality and Social Psychology, 53(1), pp. 5–13. Available at: https://doi.org/10.1037/0022-3514.53.1.5 DOI: https://doi.org/10.1037//0022-3514.53.1.5
Google Scholar

Wegner, D. M. and Zanakos, S. (1994) ‘Chronic thought suppression’, Journal of Personality, 62(4), pp. 615–640. Available at: https://doi.org/10.1111/j.1467-6494.1994.tb00311.x DOI: https://doi.org/10.1111/j.1467-6494.1994.tb00311.x
Google Scholar

Wenzlaff, R. M., Wegner, D. M. and Klein, S. B. (1991) ‘The role of thought suppression in the bonding of thought and mood’, Journal of Personality and Social Psychology, 60(4), pp. 500–508. Available at: https://doi.org/10.1037/0022-3514.60.4.500 DOI: https://doi.org/10.1037//0022-3514.60.4.500
Google Scholar

Wieczorkowska, M. (2017) ‘Role społeczne współczesnych polskich seniorów w świetle wyników badań’, Acta Universitatis Lodziensis. Folia Sociologica, 61, pp. 77–97. DOI: https://doi.org/10.18778/0208-600X.61.05
Google Scholar

Wilson, E. O. (1988) O naturze człowieka. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Google Scholar

Wink, P. and Scott, J. (2005) ‘Does religiousness buffer against the fear of death and dying in late adulthood? Findings from a longitudinal study’, The Journals of Gerontology Series B. Psychological Sciences and Social Sciences, 60(4), pp. 207–214. Available at: https://doi.org/10.1093/geronb/60.4.P207 DOI: https://doi.org/10.1093/geronb/60.4.P207
Google Scholar

World Health Organization (2002) Active ageing. A policy framework. Geneva.
Google Scholar

Zielińska-Więczkowska, H. Kędziora-Kornatowska, K. (2014) ‘Postawy wobec edukacji ustawicznej słuchaczy Uniwersytetu Trzeciego Wieku w świetle wybranych czynników socjo-demograficznych’, Hygeia Public Health, 49(2), pp. 324–329.
Google Scholar

Zielińska-Więczkowska, H. (2016) ‘Historia i rozwój Uniwersytetów Trzeciego Wieku’, in M. Cybulski, and E. Krajewska-Kułak (eds) Edukacja prozdrowotna seniorów jako szansa na pomyślne starzenie się na przykładzie miasta Białegostoku. Białystok : Duchno, pp. 85–103.
Google Scholar

Zych, A. (2012) ‘Globalne starzenie się oraz potrzeby społeczne, kulturalne i edukacyjne ludzi starych–wyzwanie dla uniwersytetów trzeciego wieku’, Teraźniejszość – Człowiek – Edukacja, 2(58), pp. 158–164.
Google Scholar

Zych, A. A. (2013). Przekraczając „smugę cienia”. Szkice z gerontologii i tanatologii. „Śląsk” Wydawnictwo Naukowe.
Google Scholar

dr Marcin Muszyński

Afiliacja:

Uniwersytet Łódzki Polska

Biogram

Marcin Muszyński, University of Lodz, Faculty of Educational Sciences, 46/48 Pomorska Street, 91-408 Lodz, Poland, Phone number: +48792143327; Email: marcin.muszynski@now.uni.lodz.pl ORCID: 0000-0001-7393-8866

dr hab. Artur Fabiś

arturfabis@wp.pl

Afiliacja:

WSB University, Dąbrowa Górnicza, Poland Polska

Biogram

Artur Fabiś, WBS University, 1C Cieplaka Street, 41-300 Dąbrowa Górnicza, Poland, Phone number: +48501639451; Email: arturfabis@wp.pl ORCID: 0000-0002-5624-6232

dr hab. Arkadiusz Tomasz Wąsiński

Afiliacja:

Department of Andragogy and Social Gerontology, University of Lodz, Lodz, Poland Polska

Biogram

Arkadiusz Wąsiński, Faculty of Educational Sciences, 46/48 Pomorska Street, 91-408 Lodz, Poland, Phone number: +48509192764; Email: arkadiusz.wasinski@now.uni.lodz.pl ORCID: 0000-0003-1867-8541