Operacje korekty płci: czyn legalny czy bezprawny?
Jerzy M. Ferenz
Izba Adwokacka w WarszawieAbstrakt
Artykuł dotyczy zagadnienia legalności, bądź bezprawności operacji korekty płci na gruncie polskiego prawa karnego. Przeprowadzono rozważania, podczas których odniesiono się do samego zjawiska transseksualizmu (w tym do jego definicji i etiologii), możliwych metod poprawy stanu zdrowia osób transseksualnych i stopnia ich skuteczności, a także, biorąc pod uwagę powyższy kontekst, poddano analizie istnienie celu leczniczego zabiegów adaptacyjnych. Następnie przeprowadzono rozważania odnośnie do możliwości wyłączenia bezprawności albo ewentualnie jedynie odpowiedzialności karnej za przeprowadzenie operacji korekty płci. Przede wszystkim wzięto pod uwagę możliwość stwierdzenia pierwotnej legalności takich zabiegów, a dopiero w dalszej kolejności zastosowania kontratypu stanu wyższej konieczności lub instytucji stanu wyższej konieczności wyłączającego winę, czy wreszcie poddano analizie stopień społecznej szkodliwości czynu polegającego na przeprowadzeniu operacji korekty płci. Odnosząc się do dotychczasowych postulatów de lege ferenda, zaproponowano własne rozwiązanie problemu w postaci wprowadzenia jasnego rozstrzygnięcia ustawowego, które powinno przyjąć formę kontratypu wtórnie legalizującego operacje korekty płci. Podstawą takiego kontratypu byłaby zgoda, jak również wymóg wcześniejszego przeprowadzenia korekty metrykalnej.
Słowa kluczowe:
prawo karne, cel leczniczy, operacje korekty płci, transseksualizmBibliografia
Benjamin H., The transsexual phenomenon, New York 1966, 11.
Bomba J., Godlewski J., Przyczynek do zagadnienia transseksualizmu, „Psychiatria Polska” 1968, 2, 272.
Boratyńska M., Wolny wybór. Gwarancje i granice prawa pacjenta do samodecydowania, Warszawa 2014, 555.
Brown L.B., Two Spirit People. American Indian Lesbian Woman and Gay Man, New York 2011.
Chiland C., Exploring Transsexualism, London 2005, 3.
Cohen Kettenis P.T., van Goozen S.H., Sex reassignment of adolescent transsexuals: a follow-up study, „Journal of American Academy Child Adolescence Psychiatry” 1997, 36, 263–271.
de Cuypere G., T’Sjoen G., Beerten R., Selvaggi G., de Sutter P. i in., Sexual and physical health after sex reassignment surgery, „Archives of Sexual Behavior” 2005, 34, 679–690.
Czechowska A., Wybrane zagadnienia chirurgicznej zmiany płci u osób dotkniętych transseksualizmem w Polsce, „Prawo i Medycyna” 2012, 2, 1–2.
Daniluk P., Cel leczniczy w świetle poglądów doktryny prawa, „Prawo i Medycyna” 2005, 2, 46–47.
Daniluk P., Pozaustawowe nieterapeutyczne (nielecznicze) czynności lekarskie, „Państwo i Prawo” 2006, 1, 67.
Daniluk P., Prawne aspekty „chirurgicznej zmiany płci” u transseksualistów (Uwagi de lege ferenda), „Państwo i Prawo” 2007, 71, 75, 77–78.
Daniluk P., Zabieg „chirurgicznej zmiany płci” u transseksualistów jako czynność lecznicza, „Prawo i Medycyna” 2007, 1, 102–110, 112.
Daszkiewicz K., Przestępstwa przeciwko życiu i zdrowiu – komentarz, Poznań 2000, 304.
Fajkowska-Stanik M., Etiologia transseksualizmu, „Psychiatria Polska” 1999, 5, 783–788, 961–962.
Fajkowska-Stanik M., Operacja zmiany płci i inne rodzaje korekt stosowanych w przypadkach transseksualizmu, „Psychiatria Polska” 1999, 6, 959–967.
Filar M., Lekarskie prawo karne, Kraków 2000, 218–219.
Filar M., Prawne i społeczne aspekty transseksualizmu w Polsce, „Państwo i Prawo” 1987, 7, 74, 77.
Garlicki L. (red.), Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, Warszawa 2008, komentarz do art. 30, 2, 7.
Garlicki L. (red.), Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, Warszawa 2003, komentarz do art. 31, 5, 8.
Geron K., Autodestrukcja u osób transseksualnych, w: A. Kuczyńska (red.), Zrozumieć płeć. Studia interdyscyplinarne, Wrocław 2003, 166.
Giezek J., Narażenie na niebezpieczeństwo oraz jego znaczenie w konstrukcji czynu zabronionego, „Przegląd Prawa i Administracji” 2002, t. 50, 115.
Gromadzki C., Poczucie przynależności do danej płci jako kryterium przy zmianie oznaczenia płci w akcie urodzenia transseksualistów, „Przegląd Sądowy” 1997, 10, 83–86.
Imieliński K., Dulko S., Apokalipsa płci, Szczecin 1989, 295, 302.
Imieliński K., Dulko S., Przekleństwo Androgyne. Transseksualizm: mity i rzeczywistość, Warszawa 1988, 164, 246, 260–262, 267.
Jędrzejewski Z., Bezprawność jako element przestępności czynu. Studium na temat struktury przestępstwa, Warszawa 2009, 460.
Johansson A., Sundbom E., Höjerback T., Bodlund O., A five-year follow-up study of Swedish adults with gender identity disorder, „Archive of Sexual Behavior” 2010, 39, 1429–1437.
Jończyk J., Transformacja ubezpieczeń społecznych i ochrony zdrowia, w: Szurgacz H. (red.), Konstytucyjne problemy prawa pracy i zabezpieczenia społecznego, Wrocław 2005, 110.
Królikowski M, Zawłocki R. (red.), Kodeks karny. Część szczególna, Warszawa 2011, komentarz do art. 156, Nb. 9, 11, 17, 23.
Królikowski M., Okoliczności wyłączające bezprawność jako konstrukcja sprawiedliwości korygującej, „Czasopismo Prawa Karnego i Nauk Penalnych” 2010, z. 2, 18–20.
Leszczyński J., Glosa do uchwały Sądu Najwyższego z 22 czerwca 1989 (III CZP 37/89), „Palestra” 1992, 3–4, 102.
Lothstein L.M., Levine S.B., Expressive psychotherapy with gender dysphoric patients, „Archives of General Psychiatry” 1981, 38, 924–929.
Meyerowitz J., How sex changed. A history of transsexuality, London 2002, 16.
Murad M.H., Elamin M.B., Garcia M.Z., Mullan R.J., Murad A. i in., Hormonal therapy and sex reassignment: a systematic review and metaanalysis of quality of life and psychosocial outcomes, „Clinical Endocrinology” 2010, 72, 214–231.
Nanda S., Neither Man nor Woman. The Hijras of India, Belmont 1990, 18.
Nowacka E., Heliogabal wnuk Mezy, Warszawa 2010, 74.
Pisuliński J., Glosa do uchwały Sądu Najwyższego z 22 czerwca 1989 (III CZP 37/89), „Państwo i Prawo” 1991, 6, 114.
Przybylska M., Cywilnoprawne aspekty instytucji zgody pacjenta na interwencję medyczną i jej definicja, „Monitor Prawniczy” 2003, 16, 743.
Repo J., The biopolitical birth of gender. Social control, hermaphroditism, and the new sexual apparatus, „Alternatives. Global, Local, Political” 2013, 38, 235.
Rejman G., Problemy prawne związane z transseksualizmem, „Edukacja Prawnicza” 1994, 2, 28–30.
Rozental K., O zmianie płci metrykalnej de lege ferenda, „Państwo i Prawo” 1991, 10, 64–65, 68–69, 70, 72.
Sadock B.J., Sadock V.A., Synopsis of Psychiatry, Philadelphia 2007, 865.
Sakowicz A., Prawnokarne granice prywatności, Kraków 2006, 284.
Sarnecki P. w: Garlicki L. (red.), Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, Warszawa 2003, komentarz do art. 47, 1, 3.
Smith Y.L., van Goozen S.H., Cohen-Kettenis P.T., Adolescents with gender identity disorder who were accepted or rejected for sex reassignment surgery: a prospective follow-up study, „Journal of American Academy of Child Adolescence Psychiatry” 2001, 40, 472–481.
Urban M., Transseksualizm czy urojenia zmiany płci? Uniknąć błędnej diagnozy, „Psychiatria Polska” 2009, t. 43, 6, 719–721.
Warylewski J., O duszy uwięzionej w obcym ciele. Dopuszczalność chirurgicznej zmiany płci w świetle prawa karnego, „Gazeta Sądowa” 2000, 7–8, 56–60.
Wojciszke A., Katalog dóbr osobistych w świetle przepisów konstytucji i kodeksu cywilnego, „Gdańskie Studia Prawnicze” 2000, t. 7, 670.
Wojtasiński Z., Uwięzieni w obcej skórze, „Rzeczpospolita” 1998, 202, 25.
Wróbel W., Zoll A., Polskie prawo karne. Część ogólna, Kraków 2010, 168–173, 343.
Wyrok ETPC z 10 lipca 1976 r. w sprawie Cypr przeciwko Turcji, nr skargi: 6780/74 i 6950/75, HUDOC.
Wyrok ETPC z 24 lutego 1998 r. w sprawie Botta vs. Włochy, nr skargi: 153/1996/772/973, HUDOC.
Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 23 marca 1999 r., sygn. akt K 2/98, OTK 1999 nr 3, poz. 38, „Biuletyn Informacji Prawnej” 1999, 3, 45.
Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 13 marca 2007 r., sygn. akt K 8/07, OTK-A z 2007, nr 3, poz. 26.
Zajadło J., Godność i prawa człowieka, „Gdańskie Studia Prawnicze” 1998, t. 3, 61–62.
Zielonacki A., Zmiana płci w świetle prawa polskiego, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” 1988, 2, 54.
Bomba J., Godlewski J., Przyczynek do zagadnienia transseksualizmu, „Psychiatria Polska” 1968, 2, 272.
Boratyńska M., Wolny wybór. Gwarancje i granice prawa pacjenta do samodecydowania, Warszawa 2014, 555.
Brown L.B., Two Spirit People. American Indian Lesbian Woman and Gay Man, New York 2011.
Chiland C., Exploring Transsexualism, London 2005, 3.
Cohen Kettenis P.T., van Goozen S.H., Sex reassignment of adolescent transsexuals: a follow-up study, „Journal of American Academy Child Adolescence Psychiatry” 1997, 36, 263–271.
de Cuypere G., T’Sjoen G., Beerten R., Selvaggi G., de Sutter P. i in., Sexual and physical health after sex reassignment surgery, „Archives of Sexual Behavior” 2005, 34, 679–690.
Czechowska A., Wybrane zagadnienia chirurgicznej zmiany płci u osób dotkniętych transseksualizmem w Polsce, „Prawo i Medycyna” 2012, 2, 1–2.
Daniluk P., Cel leczniczy w świetle poglądów doktryny prawa, „Prawo i Medycyna” 2005, 2, 46–47.
Daniluk P., Pozaustawowe nieterapeutyczne (nielecznicze) czynności lekarskie, „Państwo i Prawo” 2006, 1, 67.
Daniluk P., Prawne aspekty „chirurgicznej zmiany płci” u transseksualistów (Uwagi de lege ferenda), „Państwo i Prawo” 2007, 71, 75, 77–78.
Daniluk P., Zabieg „chirurgicznej zmiany płci” u transseksualistów jako czynność lecznicza, „Prawo i Medycyna” 2007, 1, 102–110, 112.
Daszkiewicz K., Przestępstwa przeciwko życiu i zdrowiu – komentarz, Poznań 2000, 304.
Fajkowska-Stanik M., Etiologia transseksualizmu, „Psychiatria Polska” 1999, 5, 783–788, 961–962.
Fajkowska-Stanik M., Operacja zmiany płci i inne rodzaje korekt stosowanych w przypadkach transseksualizmu, „Psychiatria Polska” 1999, 6, 959–967.
Filar M., Lekarskie prawo karne, Kraków 2000, 218–219.
Filar M., Prawne i społeczne aspekty transseksualizmu w Polsce, „Państwo i Prawo” 1987, 7, 74, 77.
Garlicki L. (red.), Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, Warszawa 2008, komentarz do art. 30, 2, 7.
Garlicki L. (red.), Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, Warszawa 2003, komentarz do art. 31, 5, 8.
Geron K., Autodestrukcja u osób transseksualnych, w: A. Kuczyńska (red.), Zrozumieć płeć. Studia interdyscyplinarne, Wrocław 2003, 166.
Giezek J., Narażenie na niebezpieczeństwo oraz jego znaczenie w konstrukcji czynu zabronionego, „Przegląd Prawa i Administracji” 2002, t. 50, 115.
Gromadzki C., Poczucie przynależności do danej płci jako kryterium przy zmianie oznaczenia płci w akcie urodzenia transseksualistów, „Przegląd Sądowy” 1997, 10, 83–86.
Imieliński K., Dulko S., Apokalipsa płci, Szczecin 1989, 295, 302.
Imieliński K., Dulko S., Przekleństwo Androgyne. Transseksualizm: mity i rzeczywistość, Warszawa 1988, 164, 246, 260–262, 267.
Jędrzejewski Z., Bezprawność jako element przestępności czynu. Studium na temat struktury przestępstwa, Warszawa 2009, 460.
Johansson A., Sundbom E., Höjerback T., Bodlund O., A five-year follow-up study of Swedish adults with gender identity disorder, „Archive of Sexual Behavior” 2010, 39, 1429–1437.
Jończyk J., Transformacja ubezpieczeń społecznych i ochrony zdrowia, w: Szurgacz H. (red.), Konstytucyjne problemy prawa pracy i zabezpieczenia społecznego, Wrocław 2005, 110.
Królikowski M, Zawłocki R. (red.), Kodeks karny. Część szczególna, Warszawa 2011, komentarz do art. 156, Nb. 9, 11, 17, 23.
Królikowski M., Okoliczności wyłączające bezprawność jako konstrukcja sprawiedliwości korygującej, „Czasopismo Prawa Karnego i Nauk Penalnych” 2010, z. 2, 18–20.
Leszczyński J., Glosa do uchwały Sądu Najwyższego z 22 czerwca 1989 (III CZP 37/89), „Palestra” 1992, 3–4, 102.
Lothstein L.M., Levine S.B., Expressive psychotherapy with gender dysphoric patients, „Archives of General Psychiatry” 1981, 38, 924–929.
Meyerowitz J., How sex changed. A history of transsexuality, London 2002, 16.
Murad M.H., Elamin M.B., Garcia M.Z., Mullan R.J., Murad A. i in., Hormonal therapy and sex reassignment: a systematic review and metaanalysis of quality of life and psychosocial outcomes, „Clinical Endocrinology” 2010, 72, 214–231.
Nanda S., Neither Man nor Woman. The Hijras of India, Belmont 1990, 18.
Nowacka E., Heliogabal wnuk Mezy, Warszawa 2010, 74.
Pisuliński J., Glosa do uchwały Sądu Najwyższego z 22 czerwca 1989 (III CZP 37/89), „Państwo i Prawo” 1991, 6, 114.
Przybylska M., Cywilnoprawne aspekty instytucji zgody pacjenta na interwencję medyczną i jej definicja, „Monitor Prawniczy” 2003, 16, 743.
Repo J., The biopolitical birth of gender. Social control, hermaphroditism, and the new sexual apparatus, „Alternatives. Global, Local, Political” 2013, 38, 235.
Rejman G., Problemy prawne związane z transseksualizmem, „Edukacja Prawnicza” 1994, 2, 28–30.
Rozental K., O zmianie płci metrykalnej de lege ferenda, „Państwo i Prawo” 1991, 10, 64–65, 68–69, 70, 72.
Sadock B.J., Sadock V.A., Synopsis of Psychiatry, Philadelphia 2007, 865.
Sakowicz A., Prawnokarne granice prywatności, Kraków 2006, 284.
Sarnecki P. w: Garlicki L. (red.), Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, Warszawa 2003, komentarz do art. 47, 1, 3.
Smith Y.L., van Goozen S.H., Cohen-Kettenis P.T., Adolescents with gender identity disorder who were accepted or rejected for sex reassignment surgery: a prospective follow-up study, „Journal of American Academy of Child Adolescence Psychiatry” 2001, 40, 472–481.
Urban M., Transseksualizm czy urojenia zmiany płci? Uniknąć błędnej diagnozy, „Psychiatria Polska” 2009, t. 43, 6, 719–721.
Warylewski J., O duszy uwięzionej w obcym ciele. Dopuszczalność chirurgicznej zmiany płci w świetle prawa karnego, „Gazeta Sądowa” 2000, 7–8, 56–60.
Wojciszke A., Katalog dóbr osobistych w świetle przepisów konstytucji i kodeksu cywilnego, „Gdańskie Studia Prawnicze” 2000, t. 7, 670.
Wojtasiński Z., Uwięzieni w obcej skórze, „Rzeczpospolita” 1998, 202, 25.
Wróbel W., Zoll A., Polskie prawo karne. Część ogólna, Kraków 2010, 168–173, 343.
Wyrok ETPC z 10 lipca 1976 r. w sprawie Cypr przeciwko Turcji, nr skargi: 6780/74 i 6950/75, HUDOC.
Wyrok ETPC z 24 lutego 1998 r. w sprawie Botta vs. Włochy, nr skargi: 153/1996/772/973, HUDOC.
Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 23 marca 1999 r., sygn. akt K 2/98, OTK 1999 nr 3, poz. 38, „Biuletyn Informacji Prawnej” 1999, 3, 45.
Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 13 marca 2007 r., sygn. akt K 8/07, OTK-A z 2007, nr 3, poz. 26.
Zajadło J., Godność i prawa człowieka, „Gdańskie Studia Prawnicze” 1998, t. 3, 61–62.
Zielonacki A., Zmiana płci w świetle prawa polskiego, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” 1988, 2, 54.
Ferenz, J. M. (2019). Operacje korekty płci: czyn legalny czy bezprawny?. Family Forum, 6, 137–154. Pobrano z https://czasopisma.uni.opole.pl/index.php/ff/article/view/662
Autorzy
Jerzy M. FerenzStatystyki
Downloads
Download data is not yet available.
