Między wieloznacznością a uprecyzyjnieniem pojęcia „dyskurs”. Miejsce tekstu w germanistycznych ujęciach dyskursu
Zofia Bilut-Homplewicz
Abstrakt
Despite the ambiguity of the term discourse in German studies on discourse, a tendency is visible to specify the term for the purposes of particular research studies.
These issues are addressed in the opening sections of the article. The article also discusses the relation between text and discourse, and reaches the conclusion stating that discourse linguistics is more than merely an extension of text linguistics, as both phenomena, i.e., text and discourse display a difference in quality. A question is also raised about the place of text in various trends of research on discourse. Particular schools/research groups show diversity in terms of theoretical conceptions, research methods, as well as in relation to the reception of Foucault’s ideas. Texts are in them undoubtedly an element of continuing discourse in the sense of corpus, in discourse analysis itself, however, researchers frequently focus only on selected linguistic aspects, rarely relying on text linguistics tools.
The closing sections present a few suggestions within text-oriented discourse linguistics, which is understood here as a trend of the evolutionary character.
Słowa kluczowe:
discourse, text, discourse linguistics, text linguisticsBibliografia
Adamzik K., 2001b, Grundfragen einer kontrastiven Textologie.–Kontrastive Textologie. Untersuchungen zur deutschen und französischen Sprach – und Literaturwissenschaft, Hrsg. K. Adamzik, Tübingen.
Adamzik K., 2001c, Sprache: Wege zum Verstehen, Tübingen und Basel.
Antos G., 1997, Texte als Konstitutionsformen von Wissen. Thesen zu einer evolutionstheoretischen Begründung der Textlinguistik.–Die Zukunft der Textlinguistik. Traditionen, Transformationen, Trends, Hrsg. G. Antos, H. Tietz, Tübingen.
Bilut-Homplewicz Z., 2012, Na ścieżkach wieloznaczności, na drodze do precyzji. Germanistyczne ujęcia dyskursu – spojrzenia krytyczne, „Lingwistyka Stosowana”, 5, s. 9–18.
Bilut-Homplewicz Z., Gedanken und Thesen zur textlinguistisch geprägten germanistischen Diskurslinguistik, w druku.
Bluhm C., Dreissler D., Scharloth J., Stukenbrock, A., 2000, Linguistische Diskursanalyse: Überblick, Probleme, Perspektiven, „Sprache und Literatur in Wissenschaft und Unterricht”, 88, s. 3–19.
Busch A., 2007, Der Diskurs: ein linguistischer Proteus und seine Erfassung – Methodologie und empirische Güterkriterien für die Erfassung von Diskursen und ihrer lexikalischen Inventare. – Diskurslinguistik nach Foucault. Theorie und Gegenstände, Hrsg. I. H. Warnke, Berlin–New York.
Busse D., Teubert W., 1994, Ist Diskurs ein sprachwissenschaftliches Objekt? Zur Methodenfrage der historischen Semantik. – Begriffsgeschichte und Diskursgeschichte. Methodenfragen und Forschungsergebnisse der historischen Semantik, Hrsg. D. Busse, F. Hermanns, W. Teubert, Opladen.
Czachur W., 2011, Diskursive Weltbilder im Kontrast. Linguistische Konzeption und Methode der kontrastiven Diskursanalyse deutscher und polnischer Medien, Wrocław.
Heinemann W., 2000, Textsorte – Textmuster – Texttyp.–Text- und Gesprächslinguistik. Bd. 1: Textlinguistik, Hrsg. G. Antos, K. Brinker, W. Heinemann, S. F. Sager, Berlin–New York.
Heinemann W., 2003, Texte in Verwaltungsdiskursen – Schriftliche und mündliche Kommunikation. Begriffe – Methoden – Analysen. – Festschrift zum 65. Geburtstag von Klaus Brinker, Hrsg. J. Hagemann, S. Sager, Tübingen.
Heinemann W., 2005, Textlinguistik versus Diskurslinguistik? – Moderne deutsche Texte. Beiträge der Internationalen Germanistenkonferenz Rzeszów 2004, Hrsg. M. Wierzbicka, M. Sieradzka, J. Homa, Frankfurt/M. (polski przekład: Lingwistyka tekstu kontra lingwistyka dyskursu? – Lingwistyka tekstu w Niemczech. Pojęcia, problemy, perspektywy. Antologia tłumaczeń, red. Z. Bilut-Homplewicz, W. Czachur, M. Smykała, Wrocław 2009).
Heinemann W., 2011, Diskursanalyse in der Kontroverse, „tekst i dyskurs – text und diskurs”, 4, s. 31–67 (polski przekład: Kontrowersje wokół analizy dyskursu, „Stylistyka” 2012, XXI, s. 287–318).
Heinemann W., Diskurse in der Rechtskommunikation?, w druku.
Heinemann W., Viehweger D., 1991, Textlinguistik. Eine Einführung. Tübingen.
Jäger S., 2004, Kritische Diskursanalyse. Eine Einführung, Münster. Jäger S., 2005, Diskurs als „Fluß von Wissen durch die Zeit”. Ein transdisziplinäres politisches Konzept, „Aptum”, 1, s. 52–72.
Klein J., 2000, Intertextualität, Geltungsmodus, Texthandlungsmuster. Drei vernachlässigte Kategorien der Textsortenforschung – exemplifiziert an politischen und medialen Textsorten.–Textsorten, Analysen und Reflexionen, Hrsg. K. Adamzik, Tübingen.
Klemm M., Wie hältst Dus mit dem Textbergriff? Pragmatische Antworten auf eine Gretchenfrage der (Text-)Linguistik. – Brauchen wir einen neuen Textbegriff?, Hrsg. U. Fix, K. Adamzik, G. Antos, M. Klemm, Frankfurt Main.
Konedring K.-P., 2009, Diskurslinguistik – eine neue linguistische Teildisziplin.–Sprache, Hrsg. E. Felder, Heidelberg.
Kwestie gatunku i komunikacji społecznej z perspektywy polskiej, niemieckiej i francuskiej tekstologii, 2011. – Gatunki mowy i ich ewolucja. Gatunek a komunikacja społeczna, t. IV, red. D. Ostaszewska przy współudziale Joanny Przyklęk, Katowice, s. 515–552 (wypowiedzi Z. Bilut-Homplewicz w dyskusji panelowej).
Miller D., 2010, Foucault po niemiecku, czyli dyskurs o dyskursie w językoznawstwie germanistycznym, „Słowo. Studia Językoznawcze”, 1, s. 57–73.
Spitzmüller J., Wege zum Diskurs. Methodische und methodologische Überlegungen zur diskurslinguistischen Praxis. – Diskurslinguistik – Systemlinguistik. Theorien – Texte – Fallstudien, Hrsg. R. Lipczuk, J. Schiewe, W. Westphal, D. Misiek, Hamburg.
Spitzmüller J., Warnke I.H., 2011, Diskurslinguistik. Eine Einführung in Theorien und Methoden der transtextuellen Sprachanalyse, Berlin–Boston.
Stenschke O., 2002, „Einmal Text – Diskurs und zurück!” Welches Interesse hat die diskursanalytische Forschung daran, Ordnung ins Dickicht der Textdefnition(en) zu bringen? – Brauchen wir einen neuen Textbegriff? Antworten auf eine Preisfrage, Hrsg. U. Fix, K. Adamzik, G. Antos, M. Klemm, Frankfurt/M.
Warnke I., 2002, Adieu Text / bienvenue Diskurs? Über Sinn und Zweck einer poststrukturalistischen Entgrenzung des Textbegriff. – Brauchen wir einen neuen Textbegriff? Antworten auf eine Preisfrage, U. Fix, K. Adamzik, G. Antos, M. Klemm, Frankfurt/M. (polski przekład: Żegnaj tekście – witaj dyskursie? O sensie i celu poststrukturalistycznego uwolnienia pojęcia tekstu. – Lingwistyka tekstu w Niemczech. Pojęcia, problemy, perspektywy. Antologia tłumaczeń, red. Z. Bilut-Homplewicz, W. Czachur, M. Smykała, Wrocław 2009).
Warnke I., 2008, Text und Diskurslinguistik – Textlinguistik. – 15 Einführungen, Hrsg. N. Janich, Tübingen.
Warnke I. H., Spitzmüller J., 2008, Methoden und Methodologie der Diskurslinguistik – Grundlagen und Verfahren einer Sprachwissenschaft jenseits textueller Grenzen. – Methoden der Diskurslinguistik. Sprachwissenschaftliche Zugänge zur transtextuellen Ebene, Hrsg. I.H. Warnke, J. Spitzmüller, Berlin–New York.
Warnke, I. H., Spitzmüller J., 2009, Wielopoziomowa lingwistyczna analiza dyskursu. „tekst i dyskurs – text und diskurs”, 2, s. 123–143.
Wengeler M., 2010, Linguistische Diskursgeschichte. Forschungsziele und zwei Beispiele.–Diskurslinguistik – Systemlinguistik. Theorien – Texte – Fallstudien, Hrsg. R. Lipczuk, J. Schiewe, W. Westphal, D. Misiek, Hamburg.
Autorzy
Zofia Bilut-HomplewiczStatystyki
Downloads
Licencja
Prawa autorskie (c) 2013 Stylistyka
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe.
1. Prawa autorskie majątkowe do opublikowanych utworów ma Uniwersytet Opolski (do utworu zbiorowego) oraz Autorzy (do poszczególnych części utworu zbiorowego mających samodzielne znaczenie).
2. W czasopiśmie naukowym „Stylistyka” publikowane mogą być jedynie utwory wcześniej nie rozpowszechnione.
3. Uniwersytet Opolski nie ogranicza możliwości dalszego rozpowszechnienia przez Autora jego utworu pod warunkiem wskazania czasopisma naukowego „Stylistyka” jako pierwotnego miejsca publikacji oraz zgody Wydawnictwa UO.
4. Zgoda na publikację utworu w czasopiśmie naukowym „Stylistyka” jest równoznaczna z udzieleniem przez Autora Uniwersytetowi Opolskiemu licencji niewyłącznej, obejmującej prawo do korzystania z utworu bez ograniczeń terytorialnych oraz czasowych na następujących polach eksploatacji:
a) w zakresie utrwalania i zwielokrotniania utworu – wytwarzanie określoną techniką dowolnej ilości egzemplarzy utworu w całości lub w części, w tym techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową, wprowadzenie utworu do pamięci komputera i sieci informatycznych,
b) w zakresie obrotu oryginałem albo egzemplarzami, na których utwór utrwalono – wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału lub egzemplarzy,
c) w zakresie rozpowszechnienia utworu w sposób inny niż określonych w pkt 2 – udostępnienie utworu lub jego streszczenia w Internecie przez umożliwienie odbiorcom dostępu do utworu on-line lub umożliwienie ściągnięcia utworu do własnego urządzenia pozwalającego na zapoznawanie się z utworem, zamieszczenie utworu w bazach elektronicznych zajmujących się rozpowszechnianiem utworów naukowych, w tym w szczególności w bazie CEEOL (Central and Eastern Online Libray) oraz streszczenia w języku angielskim w bazie CEJSH (The Central Europaen Journal of Social Scienes and Humanites).
d) w zakresie tworzenia i rozpowszechniania dzieł zależnych zrealizowanych przy wykorzystaniu utworu – korzystanie z nich na polach eksploatacji określonych w pkt 1–3.
5. Z tytułu udzielenia licencji do utworu Autorowi nie należy się wynagrodzenie.
6. Autor wyraża zgodę na udzielenie przez Uniwersytet dalszego zezwolenia na korzystanie z utworu (sublicencja) na polach eksploatacji wymienionych w par. 2 ust. 4.
7. Autor wyraża zgodę na upublicznienie, w związku z rozpowszechnieniem utworu, swoich danych osobowych, to jest imienia i nazwiska, afiliacji oraz adresu e-mail.
Inne teksty tego samego autora
- Wolfgang Heinemann, Zofia Bilut-Homplewicz, Marta Smykała, Kontrowersje wokół analizy dyskursu , Stylistyka: Tom 21 (2012): Styl narodowy
- Zofia Bilut-Homplewicz, Ein polonistischer Sprach-, Stil- und Kulturforscher für den Adressaten aus dem deutschsprachigen Raum. Was kann man am Werk von Stanisław Gajda entdecken? , Stylistyka: Tom 25 (2016): Gajda i stylistyka
- Zofia Bilut-Homplewicz, Waldemar Czachur , Diskursive Weltbilder im Kontrast. Linguistische Konzeption und Methode der kontrastiven Diskursanalyse deutscher und polnischer Medien, Wrocław: Oficyna Wydawnicza Atut, 2011, 310 s. , Stylistyka: Tom 23 (2014): Dyskurs i styl
- Zofia Bilut-Homplewicz, Łukasz Kumięga , Rechtextremistischer Diskurs in Deutschland, Frankfurt a. M.: Peter Lang Edition, 2013, 268 s. , Stylistyka: Tom 23 (2014): Dyskurs i styl
- Zofia Bilut-Homplewicz, Od stylistyki do stylistyki tekstu? Stylistyka w germanistycznej lingwistyce tekstu , Stylistyka: Tom 20 (2011): Integracja w stylistyce - Integration in Stylistics
- Zofia Bilut-Homplewicz, Lingwistyka tekstu w Niemczech na tle polonistycznych badań tekstologicznych — kontrastywność interlingwistyczna , Stylistyka: Tom 19 (2010): Style a media
- ZOFIA BILUT-HOMPLEWICZ, Zu Stellung und Traditionen der Medienlinguistik im polnischen und deutschsprachigen Forschungsraum anhand programmatischer Aufsätze zur Entstehung der Disziplin , Stylistyka: Tom 32 Nr 32 (2023): Stylistyka
