Przekład tekstu naukowego na tle lingwistycznych badań polonistycznych i germanistycznych
Anna Hanus
Iwona Szwed
Abstrakt
Linguistic studies in various countries are often anchored in different traditions and based on different models of competence, which may result in discrepancies in approach to specific linguistic problems and concepts. Subsequently, attempts of academic exchange between the linguists coming from different countries are often hindered by terminological problems. In order to make the interchange of the ideas in international academic circles possible a dialogue is the first and an indispensable condition in which
the role of a translator, as a link between different traditions and research models, seems crucial.
The inspiration for the present article was the ongoing work on the German translation of Genologia lingwistyczna. Zarys problematyki (Linguistic genology. An outline) by Bożena Witosz (publ. 2005). Translating of this monograph is being carried out under the NPRH (National Program for the Advancement of the Humanities) grant for the years 2012-2014. This translation is supposed to contribute to the above-mentioned dialogue between the linguists, and to promote the academic achievements of Polish linguistic
genology among the German-speaking readers. Additionally, it is an inspiration for critical thought on discrepancies, but also common features in Polish and German textology, which make substantial impact on the translation of the foregoing monograph.
The article presents specific translation problems, e.g. questions of referring to divergent systems of knowledge and citing quotes embedded in those systems; using source texts connected to the Polish culture and literary traditions, dissimilarities in Polish and German academic style in linguistic papers or difficulties in rendering the author’s individual style.
The article also highlights the importance of deep translator’s reflection on the specificity and uniqueness of the two research areas, the more that it is difficult to find models of the translations of this kind, since to date any papers in the area of Polish linguistic genology have not been translated into German.
Słowa kluczowe:
translation of scientific texts, translation of academie texts, linguistic genology, linguistic research in Polish-German contrastive perspective, textologyBibliografia
Adamzik ., 2001, Die Zukunft von Text(sorten)linguistik. Textsortennetze, Textsortenjelder, Textsorten in Verbund. - Zur Kulturspezifik von Textsorten, Hrsg. U. Fix, S. Habscheid, J. Klein, Tübingen.
Google Scholar
Antos ., Tietz, H„ 1997, Einleitung: Quo vadis, Textlinguistik? - Die Zukunft der Textlinguistik. Traditionen - Transformationen - Trends, Hrsg. G. Antos, H. Tietz, Tübingen.
Google Scholar
Bilut-Homplewicz Z., 2009, Lingwistyka tekstu w Polsce i w Niemczech - próba bilansu. - Lingwistyka tekstu w Polsce i w Niemczech. Pojęcia, problemy, perspektywy, red. Z. Bilut-Homplewicz, W. Czachur, M. Smykała, Wrocław.
Google Scholar
Bilut-Homplewicz Z., 2010, Tauntonimia terminologiczna? Kilka uwag o użyciu terminów "Diskurs" i "dyskurs" w językoznawstwie niemieckim i polskim, "Słowo. Studia językoznawcze". 1. s. 21 33.
Google Scholar
Bilut-Homplewicz Z., 2013, Prinzip Perspektivierung. Germanistische und połonistische Textlinguistik. - Entwicklungen, Probleme, Desiderata, Teil 1: Germanistische Textlinguistik, Frankfurt/Main.
Google Scholar
Bilut-Homplewicz Z., Czachur W., Smykała M. (red.), 2009a, Lingwistyka tekstu w Niemczech. Pojęcia, problemy, perspektywy. (Antologia tłumaczeń), Wrocław.
Google Scholar
Bilut-Homplewicz Z., Czachur W., Smykała M. (red.), 2009b, Lingwistyka tekstu w Polsce i w Niemczech. Pojęcia, problemy, perspektywy, Wrocław.
Google Scholar
Bilut-I łomplewicz Z., Czachur W., Miller D., Szwed I. (red.), Tekst i dyskurs / Text und Diskurs, nr 6: Medienanalyse als Text- und Diskursanalyse (w druku), Warszawa.
Google Scholar
Biniewicz J., 2003, Kształtowanie się polskiego języka nauk matematyczno-przyrodniczych, Opole.
Google Scholar
Bogołębska B., Worsowicz M., 2010, Styl - dyskurs - media, Łódź.
Google Scholar
Boniecka B., 1999, Lingwistyka tekstu. Teoria i praktyka, Lublin.
Google Scholar
Brandt M. i in., 1983, Der Einfluß der kommunikativen Strategie auf die Textstruktur - dargestellt am Beispiel des Geschäftsbriefes. — Sprache und Pragmatik. Lunder Symposium 1982, Hrsg. I. Rosengren, Stockholm.
Google Scholar
Brinker K., 1992, Linguistische Textanalyse, Berlin.
Google Scholar
Dobrzyńska T., Heinemann W., Wawrzyniak Z., 2009, Lingwistyka tekstu w Polsce i w Niemczech - geneza, stan i perspektywy. Rozmowa z prof. Teresą Dobrzyńską, prof. Wolfgangiem Heinemannem i prof. Zdzisławem Wawrzyniakiem. - Lingwistyka tekstu w Niemczech. Pojęcia, problemy, perspektywy. (Antologia tłumaczeń), red. Z. Bilut-Homplewicz, W. Czachur, M. Smykała, Wrocław.
Google Scholar
Dobrzyńska T., 2009, Pojęcie tekstu. Tekst - całościowy komunikat. - Lingwistyka tekstu w Niemczech. Pojęcia, problemy, perspektywy. (Antologia tłumaczeń), red. Z. Bilut-Homplewicz, W. Czachur, M. Smykała, Wrocław.
Google Scholar
Duszak A., 1998, Tekst, dyskurs, komunikacja międzykulturowa, Warszawa.
Google Scholar
Furman W., Kaliszewski A., Wolny-Zmorzyński K., 2000, Gatunki dziennikarskie. Specyfika ich tworzenia i redagowania, Rzeszów.
Google Scholar
Gajda S., 1982, Podstawy badań stylistycznych nad językiem naukowym, Wrocław.
Google Scholar
Gajda S., 2001, Styl naukowy. — Współczesny język polski, red. J. Bartmiński, Lublin.
Google Scholar
Göpferich S., 1995, Textsorten in Naturwissenschaften und Technik, Tübingen.
Google Scholar
Grzenia J., 2006, Komunikacja językowa iv Internecie, Warszawa.
Google Scholar
Hanus A., 2012, Czy "gatunek" to "rodzaj"? W gąszczu genologii polonistycznej i germanistycznej, "Stylistyka", XXI, s. 319-333.
Google Scholar
Harweg R., 1968, Pronomina und Textkonstitution, München.
Google Scholar
Heinemann M„ Heinemann W., 2002, Grundlagen der Textlinguistik. Interaktion - Text — Diskurs, Tübingen.
Google Scholar
Heinemann W., 2000, Textsorte - Textmuster - Texttyp. - Text und Gesprächslinguistik. Ein internationales Handbuch zeitgenössischer Forschung, 1. Halbband, Hrsg. K. Brinker, G. Antos, W. Heinemann. S.F. Sager, Berlin-New York.
Google Scholar
Heinemann W., 2009, Rodzaj tekstu — wzorzec tekstu - typ tekstu. - Lingwistyka tekstu w Niemczech. Pojęcia, problemy, perspektywy. (Antologia tłumaczeń), red. Z. Bilut-Homplewicz, W. Czachur, M. Smykała, Wrocław.
Google Scholar
Heinemann W., Viehweger D., 1991, Textlinguistik. Eine Einführung, Tübingen.
Google Scholar
Kamińska-Szmaj 1., 2001, Język wiadomości prasowych przed rokiem 1989 i po roku 1989, "Poradnik Językowy", z.1.
Google Scholar
Kita M., 1998, Wywiad prasowy. Język - gatunek - interakcja, Katowice.
Google Scholar
Koch W., Rosengren 1., Schonebohm M., 1981, Ein pragmatisch orientiertes Textanalvseprogramm. - Sprache und Pragmatik. Lunder Symposium 1980, Hrsg. I. Rosengren, Lund.
Google Scholar
Kretzenbacher H.L., 1992, Wissenschaftssprache, Heidelberg.
Google Scholar
Labocha J., 2009, Lingwistyka tekstu w Polsce. - Lingwistyka tekstu w Niemczech. Pojęcia, problemy, perspektywy. (Antologia tłumaczeń), red. Z. Bilut-Homplewicz, W. Czachur, M. Smykała, Wrocław.
Google Scholar
Lenk H.E.H., 2012, Von der lUokutionsstruktur zum Handlungsweg. Methodologische Überlegungen zur Analyse der Handlungsstruktur von Zeitungskommentaren. - Persuasionsstile in Europa, Hrsg. E.H.H. Lenk, M. Vesalainen, Hildesheim-Zürich-New York.
Google Scholar
Loewe I., 2008, Polska genologia lingwistyczna. Rekonesans. - Tekst i dyskurs / Text und Diskurs, red. W. Czachur, K. Zielińska, Warszawa.
Google Scholar
Loewe I., 2013, Między determinacją a wyborem и’ dyskursie telewizyjnym, czyli od TVP Kultura do TEN Style, „Stylistyka", XXII, s. 251-266.
Google Scholar
Maciejewski M., 2009, Gatunki hipertekstu w perspektywie tekstologicznej. Analiza na przykładzie internetowych prezentacji przedsiębiorstw, Poznań.
Google Scholar
Makuchowska M., 1998, Modlitwa jako gatunek języka religijnego, Opole.
Google Scholar
Malinowska E., 2001, Wypowiedzi administracyjne. Struktura i pragmatyka, Opole.
Google Scholar
Malinowska E., 2012, Konstytucja jako gatunek tekstu prawnego, Opole.
Google Scholar
Malinowska E. (red.), 2004, Język, prawo, społeczeństwo, Opole.
Google Scholar
Mazur J., 1990, Styl i tekst w aspekcie pragmatycznym, "Socjolingwistyka", 9.
Google Scholar
Mazur J., 2000, Textlinguistik im slawischen Sprachraum. - Ein internationales Handbuch zeitgenössischer Forschung, 1. Halbband, Hrsg. K. Brinker, G. Antos, W. Heinemann, S.F. Sager, Berlin-New York.
Google Scholar
Motsch W., Viehweger D„ 1981, Sprachhandlung, Satz und Text. - Sprache und Pragmatik. Lunder Symposium 1980, Hrsg. I. Rosengren, Malmö.
Google Scholar
Olszewska D., 2009, Teksty naukowe jako przedmiot badań tekstologicznych. – Lingwistyka tekstu w Polsce i w Niemczech, red. Z. Bilut-Homplewicz, W. Czachur, M. Smykała, Wrocław.
Google Scholar
Ostaszewska D„ 2008, Genologia lingwistyczna jako subdyscyplina współczesnego językoznawstwa. - Polska genologia lingwistyczna, red. D. Ostaszewska, R. Cudak, Warszawa.
Google Scholar
Pätzold J., 1986, Beschreibung und Erwerb von Handlungsmustern. Beispiel: Rezensionen wissenschaftlicher Publikationen, Berlin.
Google Scholar
Pisarek W., 1988, Retoryka dziennikarska, Kraków.
Google Scholar
Pisarek W., 2002, Nowa retoryka dziennikarska, Kraków.
Google Scholar
Redder A., 2003, Literarische Kommunikation. - Schriftliche und mündliche Kommunikation: Begriffe - Methoden - Analysen (Festschrift für K. Brinker zum 65. Geburtstag), Hrsg. J. Hagemann, S.F. Sager, Tübingen.
Google Scholar
Rejter A., 2000, Kształtowanie się gatunku reportażu podróżniczego w perspektywie stylistycznej i pragmatycznej, Katowice.
Google Scholar
Sandig B., 1986, Stilistik der deutschen Sprache, New York.
Google Scholar
Smykała M., 2009, Kontrastywna lingwistyka tekstu w Polsce i w Niemczech. - Lingwistyka tekstu w Niemczech. Pojęcia, problemy, perspektywy. (Antologia tłumaczeń), red. Z. Bilut-Homplewicz, W. Czachur, M. Smykała, Wrocław.
Google Scholar
Stede M., 2008, Computerlinguistik und Textanalyse. - Textlinguistik. 15 Einführungen, Hrsg. N. Janich, Tübingen.
Google Scholar
Storrer A., 2008, Hypertextlinguistik. - Textlinguistik. 15 Einführungen, Hrsg. N. Janich, Tübingen.
Google Scholar
Szwed I., w druku, Analiza struktur illokucyjnych w polskim i niemieckim liście handlowym jako metoda badawcza kontrastywnej lingwistyki tekstu?, "Biuletyn PTJ".
Google Scholar
Weinrich H., 1989, Formen der Wissenschaftssprache, „Jahrbuch 1988 der Akademie der Wissenschaften zu Berlin” (Berlin-New York), s. 119-158.
Google Scholar
Witosz B., 1997, Opis w prozie narracyjnej na tle innych odmian deskrypcji, Katowice.
Google Scholar
Witosz B., 2005, Genologia lingwistyczna. Zarys problematyki, Katowice.
Google Scholar
Witosz B., 2009, Tekst a/i dyskurs w perspektywie polskiej tradycji badań nad tekstem.- Lingwistyka tekstu w Niemczech. Pojęcia, problemy, perspektywy. (Antologia tłumaczeń), red. Z. Bilut Homplewicz, W. Czachur, M. Smykała, Wrocław.
Google Scholar
Witosz B., Genologia lingwistyczna. Zarys problematyki, Katowice (wersja przygotowana w 2013 r. do tłumaczenia na język niemiecki, aktualnie jest w trakcie tłumaczenia).
Google Scholar
Wojtak M., 1998, Stylistyka a pragmatyka - stan i perspektywy w stylistyce polskiej, "Stylistyka", VIII, s. 369-377.
Google Scholar
Wojtak M., 1999, Dyskurs asekuracyjny w dyskursie naukowym. - Dyskurs naukowy: tradycja i zmiana, red. S. Gajda, Opole.
Google Scholar
Wojtak M„ 2001, Pragmatyczne aspekty analiz stylistycznych tekstów użytkowych. - Stylistyka a pragmatyka, red. B. Witosz, Katowice, s. 38 47.
Google Scholar
Wojtak M., 2002a, Wyznaczniki gatunkowe komentarza prasowego. - Tekst w mediach, red. K. Michalewski, Łódź.
Google Scholar
Wojtak M., 2002b, Indywidualna realizacja wzorca gatunkowego kazania, "Stylistyka", XI, s. 413-432.
Google Scholar
Wojtak M., 2004, Gatunki prasowe, Lublin.
Google Scholar
Wyrwas K., 2002, Skarga jako gatunek mowy, Katowice.
Google Scholar
Żmigrodzka B., 1997, Testament jako gatunek tekstu, Katowice.
Google Scholar
Żydek-Bednarczuk U., 2001, Typy, odmiany, klasy tekstów. - Stylistyka a pragmatyka, red. B. Witosz, Katowice.
Google Scholar
Żydek-Bednarczuk U., 2005, Wprowadzenie do lingwistycznej analizy tekstu, Kraków.
Google Scholar
Autorzy
Anna HanusAutorzy
Iwona SzwedStatystyki
Downloads
Licencja
1. Prawa autorskie majątkowe do opublikowanych utworów ma Uniwersytet Opolski (do utworu zbiorowego) oraz Autorzy (do poszczególnych części utworu zbiorowego mających samodzielne znaczenie).
2. W czasopiśmie naukowym „Stylistyka” publikowane mogą być jedynie utwory wcześniej nie rozpowszechnione.
3. Uniwersytet Opolski nie ogranicza możliwości dalszego rozpowszechnienia przez Autora jego utworu pod warunkiem wskazania czasopisma naukowego „Stylistyka” jako pierwotnego miejsca publikacji oraz zgody Wydawnictwa UO.
4. Zgoda na publikację utworu w czasopiśmie naukowym „Stylistyka” jest równoznaczna z udzieleniem przez Autora Uniwersytetowi Opolskiemu licencji niewyłącznej, obejmującej prawo do korzystania z utworu bez ograniczeń terytorialnych oraz czasowych na następujących polach eksploatacji:
a) w zakresie utrwalania i zwielokrotniania utworu – wytwarzanie określoną techniką dowolnej ilości egzemplarzy utworu w całości lub w części, w tym techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową, wprowadzenie utworu do pamięci komputera i sieci informatycznych,
b) w zakresie obrotu oryginałem albo egzemplarzami, na których utwór utrwalono – wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału lub egzemplarzy,
c) w zakresie rozpowszechnienia utworu w sposób inny niż określonych w pkt 2 – udostępnienie utworu lub jego streszczenia w Internecie przez umożliwienie odbiorcom dostępu do utworu on-line lub umożliwienie ściągnięcia utworu do własnego urządzenia pozwalającego na zapoznawanie się z utworem, zamieszczenie utworu w bazach elektronicznych zajmujących się rozpowszechnianiem utworów naukowych, w tym w szczególności w bazie CEEOL (Central and Eastern Online Libray) oraz streszczenia w języku angielskim w bazie CEJSH (The Central Europaen Journal of Social Scienes and Humanites).
d) w zakresie tworzenia i rozpowszechniania dzieł zależnych zrealizowanych przy wykorzystaniu utworu – korzystanie z nich na polach eksploatacji określonych w pkt 1–3.
5. Z tytułu udzielenia licencji do utworu Autorowi nie należy się wynagrodzenie.
6. Autor wyraża zgodę na udzielenie przez Uniwersytet dalszego zezwolenia na korzystanie z utworu (sublicencja) na polach eksploatacji wymienionych w par. 2 ust. 4.
7. Autor wyraża zgodę na upublicznienie, w związku z rozpowszechnieniem utworu, swoich danych osobowych, to jest imienia i nazwiska, afiliacji oraz adresu e-mail.
Inne teksty tego samego autora
- Iwona Szwed, Kollektives Gedächtnis und individuelle Erfahrungen in Beratungshandlungen online im deutsch-polnischen Vergleich , Stylistyka: Tom 28 (2019): Styl i pamięć
- Iwona Szwed, Styl internetowych ofert pracy w ujęciu kontrastywnym polsko-niemieckim , Stylistyka: Tom 24 (2015): Różnorodność kulturowa a styl
- Iwona Szwed, Właściwości stylistyczne poradnictwa prawniczego w internecie w aspekcie kulturowym , Stylistyka: Tom 27 (2018): Styl i aksjologia
- Anna Hanus, Gdzie krzyżują się drogi w polonistycznym i germanistycznym rozumieniu stylu? , Stylistyka: Tom 24 (2015): Różnorodność kulturowa a styl
- Iwona Szwed, Zofia Bilut-Homplewicz, Prinzip Perspektivierung. Germanistische und Polonistische Textlinguistik - Entwicklungen, Probleme, Desiderata Teil I: Germanistische Textlinguistik, Frankfurt/Main: Wydawnictwo Peter Lang, 2013, 227 s. , Stylistyka: Tom 23 (2014): Dyskurs i styl
- Anna Hanus, Domosławski – bohater czy bluźnierca? Krytykowanie w polsko-niemieckim dyskursie na podstawie tytułów artykułów prasowych , Stylistyka: Tom 22 (2013): Styl w kulturze
- Anna Hanus, Czy „gatunek” to „rodzaj”? W gąszczu genologii polonistycznej i germanistycznej , Stylistyka: Tom 21 (2012): Styl narodowy
- Iwona Szwed, Style perswazji w polskim i niemieckim komentarzu ekonomicznym w prasie publikowanej online , Stylistyka: Tom 23 (2014): Dyskurs i styl
- Iwona Szwed, Specyfika listu handlowego jako przedmiotu badań lingwistyki tekstów specjalistycznych , Stylistyka: Tom 19 (2010): Style a media
- Iwona Szwed, In der Wirtschaft vernetzt kommunizieren – Hypertextstrukturen bei der Mitarbeiteranwerbung im deutsch-polnischen Kontrast , Stylistyka: Tom 31 (2022): Styl i media - Style and media
