Przekład tekstu naukowego na tle lingwistycznych badań polonistycznych i germanistycznych
Anna Hanus
Iwona Szwed
Abstract
Linguistic studies in various countries are often anchored in different traditions and based on different models of competence, which may result in discrepancies in approach to specific linguistic problems and concepts. Subsequently, attempts of academic exchange between the linguists coming from different countries are often hindered by terminological problems. In order to make the interchange of the ideas in international academic circles possible a dialogue is the first and an indispensable condition in which
the role of a translator, as a link between different traditions and research models, seems crucial.
The inspiration for the present article was the ongoing work on the German translation of Genologia lingwistyczna. Zarys problematyki (Linguistic genology. An outline) by Bożena Witosz (publ. 2005). Translating of this monograph is being carried out under the NPRH (National Program for the Advancement of the Humanities) grant for the years 2012-2014. This translation is supposed to contribute to the above-mentioned dialogue between the linguists, and to promote the academic achievements of Polish linguistic
genology among the German-speaking readers. Additionally, it is an inspiration for critical thought on discrepancies, but also common features in Polish and German textology, which make substantial impact on the translation of the foregoing monograph.
The article presents specific translation problems, e.g. questions of referring to divergent systems of knowledge and citing quotes embedded in those systems; using source texts connected to the Polish culture and literary traditions, dissimilarities in Polish and German academic style in linguistic papers or difficulties in rendering the author’s individual style.
The article also highlights the importance of deep translator’s reflection on the specificity and uniqueness of the two research areas, the more that it is difficult to find models of the translations of this kind, since to date any papers in the area of Polish linguistic genology have not been translated into German.
Keywords:
translation of scientific texts, translation of academie texts, linguistic genology, linguistic research in Polish-German contrastive perspective, textologyReferences
Adamzik ., 2001, Die Zukunft von Text(sorten)linguistik. Textsortennetze, Textsortenjelder, Textsorten in Verbund. - Zur Kulturspezifik von Textsorten, Hrsg. U. Fix, S. Habscheid, J. Klein, Tübingen.
Google Scholar
Antos ., Tietz, H„ 1997, Einleitung: Quo vadis, Textlinguistik? - Die Zukunft der Textlinguistik. Traditionen - Transformationen - Trends, Hrsg. G. Antos, H. Tietz, Tübingen.
Google Scholar
Bilut-Homplewicz Z., 2009, Lingwistyka tekstu w Polsce i w Niemczech - próba bilansu. - Lingwistyka tekstu w Polsce i w Niemczech. Pojęcia, problemy, perspektywy, red. Z. Bilut-Homplewicz, W. Czachur, M. Smykała, Wrocław.
Google Scholar
Bilut-Homplewicz Z., 2010, Tauntonimia terminologiczna? Kilka uwag o użyciu terminów "Diskurs" i "dyskurs" w językoznawstwie niemieckim i polskim, "Słowo. Studia językoznawcze". 1. s. 21 33.
Google Scholar
Bilut-Homplewicz Z., 2013, Prinzip Perspektivierung. Germanistische und połonistische Textlinguistik. - Entwicklungen, Probleme, Desiderata, Teil 1: Germanistische Textlinguistik, Frankfurt/Main.
Google Scholar
Bilut-Homplewicz Z., Czachur W., Smykała M. (red.), 2009a, Lingwistyka tekstu w Niemczech. Pojęcia, problemy, perspektywy. (Antologia tłumaczeń), Wrocław.
Google Scholar
Bilut-Homplewicz Z., Czachur W., Smykała M. (red.), 2009b, Lingwistyka tekstu w Polsce i w Niemczech. Pojęcia, problemy, perspektywy, Wrocław.
Google Scholar
Bilut-I łomplewicz Z., Czachur W., Miller D., Szwed I. (red.), Tekst i dyskurs / Text und Diskurs, nr 6: Medienanalyse als Text- und Diskursanalyse (w druku), Warszawa.
Google Scholar
Biniewicz J., 2003, Kształtowanie się polskiego języka nauk matematyczno-przyrodniczych, Opole.
Google Scholar
Bogołębska B., Worsowicz M., 2010, Styl - dyskurs - media, Łódź.
Google Scholar
Boniecka B., 1999, Lingwistyka tekstu. Teoria i praktyka, Lublin.
Google Scholar
Brandt M. i in., 1983, Der Einfluß der kommunikativen Strategie auf die Textstruktur - dargestellt am Beispiel des Geschäftsbriefes. — Sprache und Pragmatik. Lunder Symposium 1982, Hrsg. I. Rosengren, Stockholm.
Google Scholar
Brinker K., 1992, Linguistische Textanalyse, Berlin.
Google Scholar
Dobrzyńska T., Heinemann W., Wawrzyniak Z., 2009, Lingwistyka tekstu w Polsce i w Niemczech - geneza, stan i perspektywy. Rozmowa z prof. Teresą Dobrzyńską, prof. Wolfgangiem Heinemannem i prof. Zdzisławem Wawrzyniakiem. - Lingwistyka tekstu w Niemczech. Pojęcia, problemy, perspektywy. (Antologia tłumaczeń), red. Z. Bilut-Homplewicz, W. Czachur, M. Smykała, Wrocław.
Google Scholar
Dobrzyńska T., 2009, Pojęcie tekstu. Tekst - całościowy komunikat. - Lingwistyka tekstu w Niemczech. Pojęcia, problemy, perspektywy. (Antologia tłumaczeń), red. Z. Bilut-Homplewicz, W. Czachur, M. Smykała, Wrocław.
Google Scholar
Duszak A., 1998, Tekst, dyskurs, komunikacja międzykulturowa, Warszawa.
Google Scholar
Furman W., Kaliszewski A., Wolny-Zmorzyński K., 2000, Gatunki dziennikarskie. Specyfika ich tworzenia i redagowania, Rzeszów.
Google Scholar
Gajda S., 1982, Podstawy badań stylistycznych nad językiem naukowym, Wrocław.
Google Scholar
Gajda S., 2001, Styl naukowy. — Współczesny język polski, red. J. Bartmiński, Lublin.
Google Scholar
Göpferich S., 1995, Textsorten in Naturwissenschaften und Technik, Tübingen.
Google Scholar
Grzenia J., 2006, Komunikacja językowa iv Internecie, Warszawa.
Google Scholar
Hanus A., 2012, Czy "gatunek" to "rodzaj"? W gąszczu genologii polonistycznej i germanistycznej, "Stylistyka", XXI, s. 319-333.
Google Scholar
Harweg R., 1968, Pronomina und Textkonstitution, München.
Google Scholar
Heinemann M„ Heinemann W., 2002, Grundlagen der Textlinguistik. Interaktion - Text — Diskurs, Tübingen.
Google Scholar
Heinemann W., 2000, Textsorte - Textmuster - Texttyp. - Text und Gesprächslinguistik. Ein internationales Handbuch zeitgenössischer Forschung, 1. Halbband, Hrsg. K. Brinker, G. Antos, W. Heinemann. S.F. Sager, Berlin-New York.
Google Scholar
Heinemann W., 2009, Rodzaj tekstu — wzorzec tekstu - typ tekstu. - Lingwistyka tekstu w Niemczech. Pojęcia, problemy, perspektywy. (Antologia tłumaczeń), red. Z. Bilut-Homplewicz, W. Czachur, M. Smykała, Wrocław.
Google Scholar
Heinemann W., Viehweger D., 1991, Textlinguistik. Eine Einführung, Tübingen.
Google Scholar
Kamińska-Szmaj 1., 2001, Język wiadomości prasowych przed rokiem 1989 i po roku 1989, "Poradnik Językowy", z.1.
Google Scholar
Kita M., 1998, Wywiad prasowy. Język - gatunek - interakcja, Katowice.
Google Scholar
Koch W., Rosengren 1., Schonebohm M., 1981, Ein pragmatisch orientiertes Textanalvseprogramm. - Sprache und Pragmatik. Lunder Symposium 1980, Hrsg. I. Rosengren, Lund.
Google Scholar
Kretzenbacher H.L., 1992, Wissenschaftssprache, Heidelberg.
Google Scholar
Labocha J., 2009, Lingwistyka tekstu w Polsce. - Lingwistyka tekstu w Niemczech. Pojęcia, problemy, perspektywy. (Antologia tłumaczeń), red. Z. Bilut-Homplewicz, W. Czachur, M. Smykała, Wrocław.
Google Scholar
Lenk H.E.H., 2012, Von der lUokutionsstruktur zum Handlungsweg. Methodologische Überlegungen zur Analyse der Handlungsstruktur von Zeitungskommentaren. - Persuasionsstile in Europa, Hrsg. E.H.H. Lenk, M. Vesalainen, Hildesheim-Zürich-New York.
Google Scholar
Loewe I., 2008, Polska genologia lingwistyczna. Rekonesans. - Tekst i dyskurs / Text und Diskurs, red. W. Czachur, K. Zielińska, Warszawa.
Google Scholar
Loewe I., 2013, Między determinacją a wyborem и’ dyskursie telewizyjnym, czyli od TVP Kultura do TEN Style, „Stylistyka", XXII, s. 251-266.
Google Scholar
Maciejewski M., 2009, Gatunki hipertekstu w perspektywie tekstologicznej. Analiza na przykładzie internetowych prezentacji przedsiębiorstw, Poznań.
Google Scholar
Makuchowska M., 1998, Modlitwa jako gatunek języka religijnego, Opole.
Google Scholar
Malinowska E., 2001, Wypowiedzi administracyjne. Struktura i pragmatyka, Opole.
Google Scholar
Malinowska E., 2012, Konstytucja jako gatunek tekstu prawnego, Opole.
Google Scholar
Malinowska E. (red.), 2004, Język, prawo, społeczeństwo, Opole.
Google Scholar
Mazur J., 1990, Styl i tekst w aspekcie pragmatycznym, "Socjolingwistyka", 9.
Google Scholar
Mazur J., 2000, Textlinguistik im slawischen Sprachraum. - Ein internationales Handbuch zeitgenössischer Forschung, 1. Halbband, Hrsg. K. Brinker, G. Antos, W. Heinemann, S.F. Sager, Berlin-New York.
Google Scholar
Motsch W., Viehweger D„ 1981, Sprachhandlung, Satz und Text. - Sprache und Pragmatik. Lunder Symposium 1980, Hrsg. I. Rosengren, Malmö.
Google Scholar
Olszewska D., 2009, Teksty naukowe jako przedmiot badań tekstologicznych. – Lingwistyka tekstu w Polsce i w Niemczech, red. Z. Bilut-Homplewicz, W. Czachur, M. Smykała, Wrocław.
Google Scholar
Ostaszewska D„ 2008, Genologia lingwistyczna jako subdyscyplina współczesnego językoznawstwa. - Polska genologia lingwistyczna, red. D. Ostaszewska, R. Cudak, Warszawa.
Google Scholar
Pätzold J., 1986, Beschreibung und Erwerb von Handlungsmustern. Beispiel: Rezensionen wissenschaftlicher Publikationen, Berlin.
Google Scholar
Pisarek W., 1988, Retoryka dziennikarska, Kraków.
Google Scholar
Pisarek W., 2002, Nowa retoryka dziennikarska, Kraków.
Google Scholar
Redder A., 2003, Literarische Kommunikation. - Schriftliche und mündliche Kommunikation: Begriffe - Methoden - Analysen (Festschrift für K. Brinker zum 65. Geburtstag), Hrsg. J. Hagemann, S.F. Sager, Tübingen.
Google Scholar
Rejter A., 2000, Kształtowanie się gatunku reportażu podróżniczego w perspektywie stylistycznej i pragmatycznej, Katowice.
Google Scholar
Sandig B., 1986, Stilistik der deutschen Sprache, New York.
Google Scholar
Smykała M., 2009, Kontrastywna lingwistyka tekstu w Polsce i w Niemczech. - Lingwistyka tekstu w Niemczech. Pojęcia, problemy, perspektywy. (Antologia tłumaczeń), red. Z. Bilut-Homplewicz, W. Czachur, M. Smykała, Wrocław.
Google Scholar
Stede M., 2008, Computerlinguistik und Textanalyse. - Textlinguistik. 15 Einführungen, Hrsg. N. Janich, Tübingen.
Google Scholar
Storrer A., 2008, Hypertextlinguistik. - Textlinguistik. 15 Einführungen, Hrsg. N. Janich, Tübingen.
Google Scholar
Szwed I., w druku, Analiza struktur illokucyjnych w polskim i niemieckim liście handlowym jako metoda badawcza kontrastywnej lingwistyki tekstu?, "Biuletyn PTJ".
Google Scholar
Weinrich H., 1989, Formen der Wissenschaftssprache, „Jahrbuch 1988 der Akademie der Wissenschaften zu Berlin” (Berlin-New York), s. 119-158.
Google Scholar
Witosz B., 1997, Opis w prozie narracyjnej na tle innych odmian deskrypcji, Katowice.
Google Scholar
Witosz B., 2005, Genologia lingwistyczna. Zarys problematyki, Katowice.
Google Scholar
Witosz B., 2009, Tekst a/i dyskurs w perspektywie polskiej tradycji badań nad tekstem.- Lingwistyka tekstu w Niemczech. Pojęcia, problemy, perspektywy. (Antologia tłumaczeń), red. Z. Bilut Homplewicz, W. Czachur, M. Smykała, Wrocław.
Google Scholar
Witosz B., Genologia lingwistyczna. Zarys problematyki, Katowice (wersja przygotowana w 2013 r. do tłumaczenia na język niemiecki, aktualnie jest w trakcie tłumaczenia).
Google Scholar
Wojtak M., 1998, Stylistyka a pragmatyka - stan i perspektywy w stylistyce polskiej, "Stylistyka", VIII, s. 369-377.
Google Scholar
Wojtak M., 1999, Dyskurs asekuracyjny w dyskursie naukowym. - Dyskurs naukowy: tradycja i zmiana, red. S. Gajda, Opole.
Google Scholar
Wojtak M„ 2001, Pragmatyczne aspekty analiz stylistycznych tekstów użytkowych. - Stylistyka a pragmatyka, red. B. Witosz, Katowice, s. 38 47.
Google Scholar
Wojtak M., 2002a, Wyznaczniki gatunkowe komentarza prasowego. - Tekst w mediach, red. K. Michalewski, Łódź.
Google Scholar
Wojtak M., 2002b, Indywidualna realizacja wzorca gatunkowego kazania, "Stylistyka", XI, s. 413-432.
Google Scholar
Wojtak M., 2004, Gatunki prasowe, Lublin.
Google Scholar
Wyrwas K., 2002, Skarga jako gatunek mowy, Katowice.
Google Scholar
Żmigrodzka B., 1997, Testament jako gatunek tekstu, Katowice.
Google Scholar
Żydek-Bednarczuk U., 2001, Typy, odmiany, klasy tekstów. - Stylistyka a pragmatyka, red. B. Witosz, Katowice.
Google Scholar
Żydek-Bednarczuk U., 2005, Wprowadzenie do lingwistycznej analizy tekstu, Kraków.
Google Scholar
Authors
Anna HanusAuthors
Iwona SzwedStatistics
Downloads
License
1. Copyrights to published works are held by the University of Opole (to the collective work) and the Authors (to individual parts of the collective work that have an independent meaning).
2. Only previously undistributed works can be published in the scientific journal "Stylistics".
3. The University of Opole does not restrict the possibility of the author's further dissemination of his work on condition that the scientific journal "Stylistics" is indicated as the original place of publication and the consent of the University Publishing House.
4. Consent to the publication of the work in the scientific journal "Stylistics" is tantamount to granting the author a non-exclusive license to the University of Opole, including the right to use the work without territorial restrictions and time limits in the following fields of exploitation:
a) within the scope of recording and multiplication of the work - production of any number of copies of the work in whole or in part using a specified technique, including printing, reprography, magnetic recording and digital technique, introduction of the work into computer memory and computer networks,
b) within the scope of circulation of the original or copies on which the work has been recorded - circulation, lending or hiring of the original or copies,
c) within the scope of dissemination of the work in a manner other than specified in item 2 - making the work or its abstract available on the Internet by enabling the recipients to access the work on-line or enabling them to download the work to their own device that makes it possible to read it, placing the work in electronic databases that disseminate scientific works, including in particular the CEEOL database (Central and Eastern Online Libray) and the abstract in English in the CEJSH database (The Central Europaen Journal of Social Scienes and Humanites).
d) within the scope of creating and distributing dependent works created using the work - using them in the fields of exploitation specified in points 1-3.
5. The author is not entitled to compensation for granting the license to the work.
6. The author agrees that the University may grant further permission to use the work (sublicense) in the fields of exploitation specified in par. 2 paragraph 4.
7. The author agrees that, in connection with the distribution of the work, his or her personal information, that is, name, affiliation, and e-mail address, may be made public.
Most read articles by the same author(s)
- Iwona Szwed, Images of collective and individual memory in the online counselling discourse – a contrastive Polish-German approach , Stylistyka: Vol. 28 (2019): Styl i pamięć
- Iwona Szwed, Polish-German contrastive study of online job advertisement style , Stylistyka: Vol. 24 (2015): Różnorodność kulturowa a styl
- Iwona Szwed, Lexical specificity of legal consulting in cultural aspect , Stylistyka: Vol. 27 (2018): Styl i aksjologia
- Anna Hanus, Where do the stylistic paths cross – viewed from a Polish-German perspective , Stylistyka: Vol. 24 (2015): Różnorodność kulturowa a styl
- Iwona Szwed, Zofia Bilut-Homplewicz, Prinzip Perspektivierung. Germanistische und Polonistische Textlinguistik - Entwicklungen, Probleme, Desiderata Teil I: Germanistische Textlinguistik, Frankfurt/Main: Wydawnictwo Peter Lang, 2013, 227 s. , Stylistyka: Vol. 23 (2014): Dyskurs i styl
- Anna Hanus, Domosławski – bohater czy bluźnierca? Krytykowanie w polsko-niemieckim dyskursie na podstawie tytułów artykułów prasowych , Stylistyka: Vol. 22 (2013): Styl w kulturze
- Anna Hanus, Is Species” a „Type” ? In the Thicket of Polish and German Genealogies , Stylistyka: Vol. 21 (2012): Styl narodowy
- Iwona Szwed, Persuasion styles in Polish and German economic press commentaries published Online , Stylistyka: Vol. 23 (2014): Dyskurs i styl
- Iwona Szwed, Specific Character of a Commercial Letter as the Subject of Linguistic Research of Specialist Texts , Stylistyka: Vol. 19 (2010): Style a media
- Iwona Szwed, In der Wirtschaft vernetzt kommunizieren – Hypertextstrukturen bei der Mitarbeiteranwerbung im deutsch-polnischen Kontrast , Stylistyka: Vol. 31 (2022): Styl i media - Style and media