„Malá slova“ a jejich podíl na stylu mluvených projevů
Jana Hoffmannová
Czeska Akademia Nauk w PradzeAbstrakt
In contrast to written language, spoken utterances evince a much higher incidence of deictics, indefinite and pseudo-demonstrative pronouns, contact particles (phatic expressions), specific conjunctions and other connectives, interjections, fillers and hesitation sounds. Corpus-based data should make it possible to attempt a new typology of such expressions (of a broad category of “discourse markers”), independent of the traditional categorization of the parts of speech. The research of spoken Czech syntax must take into account these groups of lexical means that are innate to spoken discourse, i.e. this important area where lexis and syntax meet. Such words as the Czech jako, teda, jakoe, jakoby seem to be semantically vague or empty, but they have a special effect on the connectedness and cohesion of spoken discourse. Moreover, the syntax of spoken discourse has to be investigated in terms of its dialogic and processual nature, inevitably respecting the relationships between utterances and dialogue turns; that is why special attention must be given to “small words” employed at the beginning or end of various types of turns. Their participation in the turn-taking mechanismus, as well as other functions, demonstrates that the “small words” in most cases cannot be regarded as redundant expressions, and that they contribute to the style of spoken discourse.
Słowa kluczowe:
spoken Czech, syntax, conversation, turn, parts of speech, particles, connectives, pronouns, interjections, discourse markersBibliografia
Adamec P., 1998, K syntaxi a sémantice „malých slov“: slůvko to. – Přednášky z XLI. běhu Letní školy slovanských studií. Praha: Univerzita Karlova, s. 55–58.
Google Scholar
Bakuła K., 2008, Mówione – pisane: komunikacja, język, tekst. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
Google Scholar
Čermák F., 2008, Partikule, jejich syntagmatika a kumulace v mluvené češtině. – Čeština v mluveném korpusu. Studie z korpusové lingvistiky 7, eds. M. Kopřivová – M. Waclawičová, Praha: Nakladatelství Lidové noviny – Ústav Českého národního korpusu, s. 63–74.
Google Scholar
Čermák F., 2015, Kolokace a kolokabilita synsémantik: substituty a interjekce, „Časopis pro moderní filologii“ 97, s. 51–57.
Google Scholar
Čermák F. a kol., 2007, Frekvenční slovník mluvené češtiny. Praha: Karolinum.
Google Scholar
Hoffmannová J. , 2008, Role českého prý/prej/pré při vyjadřování reproduktivních a modálních významů. – Wiener Slawistischer Almanach, Sonderband 72, hg. B. Wiemer. München – Wien: Verlag Otto Sagner, s. 149–164.
Google Scholar
Hoffmannová J., 2010, České jako a slovenské ako, akože v mluvených projevech (malý konfrontační pokus). – Slovo – Tvorba – Dynamickosť. Na počesť Kláry Buzássyovej, ed. M. Šimková, Bratislava: Veda + Jazykovedný ústav Ľ. Štúra SAV, s. 359–371.
Google Scholar
Hoffmannová J., 2016, Každodenní mluvené dialogy. – J. Hoffmannová – J. Homoláč – E. Chvalovská – L. Jílková – P. Kaderka – P. Mareš – K. Mrázková, Stylistika mluvené a psané češtiny, Praha, Academia, s. 30–78.
Google Scholar
Hoffmannová J. – Kolářová I., 2008, Reprodukce cizí/vlastní řeči v mluvených projevech. – Čeština v mluveném korpusu. Studie z korpusové lingvistiky 7, eds. M. Kopřivová – M. Waclawičová, Praha: Nakladatelství Lidové noviny – Ústav Českého národního korpusu, s. 115–123.
Google Scholar
Jílková L. (v tisku), K užívání slova tak (na materiálu soukromých dopisů a korpusu DIALOG).
Google Scholar
Kolářová I., 1994, Výskyt a úloha výrazů nevím/já nevím a jako v mluvených projevech budoucích učitelů, „Český jazyk a literatura“ 45, s. 165–169.
Google Scholar
Mathesius V., 1947, Přívlastkové ten, ta, to v hovorové češtině. – Čeština a obecný jazykozpyt, Praha: Melantrich, s. 185–189.
Google Scholar
Mrázková K. (v tisku), Spojka „nebo“ jako signál opravy v mluvené češtině.
Google Scholar
Müllerová O., 1966, K syntaxi nepřipravených mluvených projevů (Přídatné výrazy a konstrukce), „Slovo a slovesnost“ 27, s. 118–126.
Google Scholar
Müllerová O., 1996, Výskyt a funkce slova no v českých textech prostě sdělovacího stylu. „Stylistyka“ V, s. 222–229.
Google Scholar
Müllerová O., 2007, Postpozitivní žejo, jo ve vzpomínkovém vyprávění. – Čeština v dialogu generací, eds. J. Hoffmannová – O. Müllerová, Praha: Academia, s. 291–297.
Google Scholar
Rinas K., 2013, Tři „nové“ modifikační částice v češtině: schválně, normálně a jako. „Slovo a slovesnost“ 74, s. 163–177.
Google Scholar
Schiffrin D., 1987, Discourse Markers. Cambridge: Cambridge University Press.
Google Scholar
Stenström A.-B., 1998, From sentence to discourse: Cos (because) in teenage talk. – Discourse Markers, eds. A. H. Jucker – Y. Ziv, Amsterdam: John Benjamins, s. 127–146.
Google Scholar
Vondráček M., 2008, Diskrétnost řečových jednotek. – Čeština v mluveném korpusu. Studie z korpusové lingvistiky 7, eds. M. Kopřivová – M. Waclawičová, Praha: Nakladatelství Lidové noviny – Ústav Českého národního korpusu, s. 255–261.
Google Scholar
Vondráček M., 2015, Jak na částice a citoslovce. – O. Uličný a kol., Preliminária k moderní mluvnici češtiny, Olomouc: FF UP, s. 207–216.
Google Scholar
Warchala J., 2003, Kategoria potoczności w języku. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Google Scholar
Żydek-Bednarczuk U., 1994, Struktura tekstu rozmowy potocznej. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Google Scholar
Autorzy
Jana HoffmannováStatystyki
Downloads
Licencja
1. Prawa autorskie majątkowe do opublikowanych utworów ma Uniwersytet Opolski (do utworu zbiorowego) oraz Autorzy (do poszczególnych części utworu zbiorowego mających samodzielne znaczenie).
2. W czasopiśmie naukowym „Stylistyka” publikowane mogą być jedynie utwory wcześniej nie rozpowszechnione.
3. Uniwersytet Opolski nie ogranicza możliwości dalszego rozpowszechnienia przez Autora jego utworu pod warunkiem wskazania czasopisma naukowego „Stylistyka” jako pierwotnego miejsca publikacji oraz zgody Wydawnictwa UO.
4. Zgoda na publikację utworu w czasopiśmie naukowym „Stylistyka” jest równoznaczna z udzieleniem przez Autora Uniwersytetowi Opolskiemu licencji niewyłącznej, obejmującej prawo do korzystania z utworu bez ograniczeń terytorialnych oraz czasowych na następujących polach eksploatacji:
a) w zakresie utrwalania i zwielokrotniania utworu – wytwarzanie określoną techniką dowolnej ilości egzemplarzy utworu w całości lub w części, w tym techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową, wprowadzenie utworu do pamięci komputera i sieci informatycznych,
b) w zakresie obrotu oryginałem albo egzemplarzami, na których utwór utrwalono – wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału lub egzemplarzy,
c) w zakresie rozpowszechnienia utworu w sposób inny niż określonych w pkt 2 – udostępnienie utworu lub jego streszczenia w Internecie przez umożliwienie odbiorcom dostępu do utworu on-line lub umożliwienie ściągnięcia utworu do własnego urządzenia pozwalającego na zapoznawanie się z utworem, zamieszczenie utworu w bazach elektronicznych zajmujących się rozpowszechnianiem utworów naukowych, w tym w szczególności w bazie CEEOL (Central and Eastern Online Libray) oraz streszczenia w języku angielskim w bazie CEJSH (The Central Europaen Journal of Social Scienes and Humanites).
d) w zakresie tworzenia i rozpowszechniania dzieł zależnych zrealizowanych przy wykorzystaniu utworu – korzystanie z nich na polach eksploatacji określonych w pkt 1–3.
5. Z tytułu udzielenia licencji do utworu Autorowi nie należy się wynagrodzenie.
6. Autor wyraża zgodę na udzielenie przez Uniwersytet dalszego zezwolenia na korzystanie z utworu (sublicencja) na polach eksploatacji wymienionych w par. 2 ust. 4.
7. Autor wyraża zgodę na upublicznienie, w związku z rozpowszechnieniem utworu, swoich danych osobowych, to jest imienia i nazwiska, afiliacji oraz adresu e-mail.
Inne teksty tego samego autora
- Jana Hoffmannová, Syntax mluvené češtiny jako nástroj subjektivizašních postupů v prózách P. Soukupové , Stylistyka: Tom 25 (2016): Gajda i stylistyka
- Jana Hoffmannova, Ivana Kolarova, Kombinatorika tempordlnich konektoru: jejich semanticko-pragmatickd a stylisticka profilace (ziskand interpretaci korpusoyych dat) , Stylistyka: Tom 16 (2007): Styl i czas - Style and Time
- Jana Hoffmannová, Konstruování obrazu minulosti zaměřené na dětské adresáty: míšení stylů a žánrů , Stylistyka: Tom 28 (2019): Styl i pamięć
- Jana Hoffmannová, Emocionalita a expresivita, kritika a hodnocení v on-line sportovních přenosech a v reakcích fanoušků , Stylistyka: Tom 30 (2021): Styl i emocje
- Jana Hoffmannová, Současná česka kultura (styl básnických a dramatických textu) a kultura / kultivovanost jazyka / řeči , Stylistyka: Tom 21 (2012): Styl narodowy
- Jana Hoffmannová, Alena Macurová - Petr Mareš: Text a komunikace. jazyk v literárním díle a ve filmu. Acta Universitatis Carolinae, Philologica Monographia CXVII, Praha 1993, 176 s. , Stylistyka: Tom 3 (1994): Stylistyka porównawcza
- Jana Hoffmannová, Mluvené a psané texty ve vzájemných citacích (aluzích) , Stylistyka: Tom 1 (1992): Stylistyka dziś
- Jana Hoffmannová, Styl mediálního dialogu a vyjednávání pozic (na příkladu jedné české talk show) , Stylistyka: Tom 19 (2010): Style a media
- JANA HOFFMANNOVÁ, O dialogickou a intertextovou stylistiku , Stylistyka: Tom 4 (1995): Tekst i styl - Text and style - Текст и стиль
- Jana Hoffmannová, Postmodernizm w literaturze i kulturze krajów Europy Środkowo-Wschodniej, red. H. Janaszek-Ivaničková - D. Fokkema, Katowice: Śląsk, 1995, 312 s. , Stylistyka: Tom 5 (1996): Stylistyka stosowana
