Sakralność i patos jako cechy poezji oświecenia (na przykładzie tłumaczeń psalmów Michaiła Łomonosowa i Franciszka Karpińskiego)

Joanna Gorzelana

doi:10.25167/Stylistyka29.2020.16

Opublikowane: 2020-12-19

Tom 29 (2020)

Sakralność i patos jako cechy poezji oświecenia (na przykładzie tłumaczeń psalmów Michaiła Łomonosowa i Franciszka Karpińskiego)

Joanna Gorzelana

Stylistyka

Dział: ARTICLES

https://doi.org/10.25167/Stylistyka29.2020.16

Abstrakt

The article compares two Enlightenment translations of psalms made by Lomonosov (into Russian) and Karpiński (into Polish). Their authors used their own sense of a translation method, which allowed them to identify the determinants of style characteristics specific to each translator-poet. The sacredness and hieratism characteristic of the psalm genre were realized by the use of various stylistic means. When identifying the determinants of sacredness, a reference was made to semantic fields, presenting lexis from the sphere of the sacred and profane (e.g. such terms as Absolute and man). Analyzing the determinants of hieratism, the focus was placed on stylistic clues and vocabulary. Translations based on one source show differences, e.g. in the number of terms referring to the Absolute and in the use of archaic forms. The differences result, among others, from the poetry programs of each translator. The author of this study also reminds that during the Enlightenment, in both Poland and Russia, religious poetry developed, and the religious work of Lomonosov, who was an outstanding scientist, proves that there is no contradiction between being devoted to the development of science and faith in God.

Słowa kluczowe:

style, psalms, sacredness, pathos, archaism

Pobierz pliki

pdf

Zasady cytowania

Gorzelana, J. (2020). Sakralność i patos jako cechy poezji oświecenia (na przykładzie tłumaczeń psalmów Michaiła Łomonosowa i Franciszka Karpińskiego). Stylistyka, 29, 271–292. https://doi.org/10.25167/Stylistyka29.2020.16

Cited by / Share

Bibliografia

Bajerowa I., 1988, Rola języka religijnego we współczesnym polskim języku religijnym. – O języku religijnym. Zagadnienia wstępne, red. M. Karpluk, J. Sambor, Lublin, s. 5–20.
Google Scholar

Bieńkowska D., 2002, Polski styl biblijny, Łódź.
Google Scholar

Chachulski T., 2005, Wprowadzenie do lektury. – F. Karpiński, Wiersze zebrane, cz. 1, wyd. T. Chachulski, Warszawa, s. 5–28.
Google Scholar

Gorzelana J., 2006, Właściwości językowo-stylistyczne poezji religijnej Franciszka Karpińskiego, Zielona Góra.
Google Scholar

Gorzelana J., 2016, Swoistość stylistyczno-językowa poezji religijnej okresu oświecenia, Zielona Góra.
Google Scholar

Gorzelana J., 2020, Jeden tekst czy dwa? Tłumaczenie Psalmu 26 Franciszka Karpińskiego i Michaiła Wasiljewicza Łomonosowa. – Studia słowiańskie. Język, kultura i literatura 2, red. M. Łuczyk, N. Bielniak, A. Łazar, Zielona Góra, s. 73–81.
Google Scholar

Klimowicz M., 1972, Oświecenie, Warszawa.
Google Scholar

Karpiński F., 1786, Psałterz Dawida na nowo przetłumaczony. – Tenże, Zabawki wierszem i prozą, t. 5–6, Warszawa.
Google Scholar

Karpiński F., 1806, O wymowie w prozie albo wierszu. – Tenże, Dzieła wierszem i prozą, t. 4, Warszawa.
Google Scholar

Kwoczyński P., 1907, Psałterz Karpińskiego i jego stosunek do Psałterza Kochanowskiego, Lublin.
Google Scholar

Langkammer H., 2001, Mały słownik biblijny, Wrocław.
Google Scholar

Lewicki R. (Levicki P.), 2002, Hristianstvo. Pussko-polʹskij slovarʹ. Chrześcijaństwo. Słownik rosyjsko-polski, Warszawa.
Google Scholar

Liber Psalmorum, http://vulsearch.sourceforge.net/html/Ps.html (dostęp: 01.05.2019).
Google Scholar

Linde S. B., 1807–1812, Słownik języka polskiego, t. 1–6, Warszawa.
Google Scholar

Magryś R., 2010, Retoryczny kształt rozprawy Franciszka Karpińskiego „O wymowie w prozie albo wierszu”, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Rzeszowskiego. Seria Filologiczna. Historia Literatury”, 5, nr 65, 2010, s. 96–110, http://ifp.univ.rzeszow.pl/tematy_i_konteksty/hist_lit_5/R.MAGRYS_HL5.pdf (dostęp: 29.04.2019).
Google Scholar

Makuchowska M., 2017, O wzniosłości w dyskursie religijnym (z perspektywy słownictwa), „Stylistyka”, t. 17, s. 251–268. DOI: https://doi.org/10.25167/Stylistyka26.2017.16
Google Scholar

Mistrík J., 1992, Religiózny štýl, „Stylistyka”, t. 1, s. 82–89.
Google Scholar

Pisarek W., 1967, Pojęcie pola wyrazowego i jego użyteczność w badaniach stylistycznych, „Pamiętnik Literacki”, t. 58, z. 2, s. 493–516.
Google Scholar

Wojtak M., 1992, O początkach stylu religijnego w polszczyźnie, „Stylistyka”, t. 1, s. 90–97.
Google Scholar

Babich N., 2000, Ukraïns’ka mova v religiynomu (konfesiynomu) stili (istoriya, suchasniy stan, perspektiva). – Mowy piękno wielorakie (Gatunki mowy i ich ewolucja), red. D. Ostaszewska, Katowice, s. 246–255.
Google Scholar

Bukharkin P. Ye., 2011, Dukhovnaya oda M. V. Lomonosova: Literaturnyy kontekst i religioznoye soderzhaniye, „Khristianskoyechteniye”, nr 38, s. 6–18.
Google Scholar

Bukharkin P. Ye., 2016, O problematikiye Dukhovnykhod M. V. Lomonosova, „Russian Literature”, vol. 75, Issue 1–4, s. 57–69.
Google Scholar

D’yachenko G., 1998, Polnyy tserkovno-slavyanskiy slovar’, t. 1–2, Moskva.
Google Scholar

Gadomski A., 2017, Resheniye problemy religioznogo yazyka i stilya v slavyanskoy teolingvistikiye, „Stylistyka”, t. 26, s. 229–250. DOI: https://doi.org/10.25167/Stylistyka26.2017.15
Google Scholar

Lomonosov M. V., 1965, Polnoye sobraniye sochineniy, vstupitel’naya stat’ya, podgatovka teksta i primechaniya A. M. Morozova, t. 7, Moskva–Leningrad.
Google Scholar

Markunas A., 1994, Istoki i sushchnost’ russokgo pravoslaviya. Khrestomatiya, Poznań.
Google Scholar

Novikov L. A., red., 1987, Sovremennoy russkoy yazyk. Teoreticheskiy kurs. Leksikologiya, Moskva.
Google Scholar

Psaltir’ na tserkovnoslavyanskom yazyke,http://www.my-bible.info/biblio/bib_tsek/psaltir.html#g1 (dostęp: 01.05.2019).
Google Scholar

Timofeyev L. U., Turayev S. V., red., 1974, Slovar’ literaturovedcheskikh terminov, Moskva.
Google Scholar

Ushakov A. N., red., 1994, Tolkovyy slovar’ russkogo yazyka, t. 1–4, Moskva.
Google Scholar