Sakralność i patos jako cechy poezji oświecenia (na przykładzie tłumaczeń psalmów Michaiła Łomonosowa i Franciszka Karpińskiego)
Résumé
The article compares two Enlightenment translations of psalms made by Lomonosov (into Russian) and Karpiński (into Polish). Their authors used their own sense of a translation method, which allowed them to identify the determinants of style characteristics specific to each translator-poet. The sacredness and hieratism characteristic of the psalm genre were realized by the use of various stylistic means. When identifying the determinants of sacredness, a reference was made to semantic fields, presenting lexis from the sphere of the sacred and profane (e.g. such terms as Absolute and man). Analyzing the determinants of hieratism, the focus was placed on stylistic clues and vocabulary. Translations based on one source show differences, e.g. in the number of terms referring to the Absolute and in the use of archaic forms. The differences result, among others, from the poetry programs of each translator. The author of this study also reminds that during the Enlightenment, in both Poland and Russia, religious poetry developed, and the religious work of Lomonosov, who was an outstanding scientist, proves that there is no contradiction between being devoted to the development of science and faith in God.
Mots-clés :
style, psalms, sacredness, pathos, archaismRéférences
Bajerowa I., 1988, Rola języka religijnego we współczesnym polskim języku religijnym. – O języku religijnym. Zagadnienia wstępne, red. M. Karpluk, J. Sambor, Lublin, s. 5–20.
Google Scholar
Bieńkowska D., 2002, Polski styl biblijny, Łódź.
Google Scholar
Chachulski T., 2005, Wprowadzenie do lektury. – F. Karpiński, Wiersze zebrane, cz. 1, wyd. T. Chachulski, Warszawa, s. 5–28.
Google Scholar
Gorzelana J., 2006, Właściwości językowo-stylistyczne poezji religijnej Franciszka Karpińskiego, Zielona Góra.
Google Scholar
Gorzelana J., 2016, Swoistość stylistyczno-językowa poezji religijnej okresu oświecenia, Zielona Góra.
Google Scholar
Gorzelana J., 2020, Jeden tekst czy dwa? Tłumaczenie Psalmu 26 Franciszka Karpińskiego i Michaiła Wasiljewicza Łomonosowa. – Studia słowiańskie. Język, kultura i literatura 2, red. M. Łuczyk, N. Bielniak, A. Łazar, Zielona Góra, s. 73–81.
Google Scholar
Klimowicz M., 1972, Oświecenie, Warszawa.
Google Scholar
Karpiński F., 1786, Psałterz Dawida na nowo przetłumaczony. – Tenże, Zabawki wierszem i prozą, t. 5–6, Warszawa.
Google Scholar
Karpiński F., 1806, O wymowie w prozie albo wierszu. – Tenże, Dzieła wierszem i prozą, t. 4, Warszawa.
Google Scholar
Kwoczyński P., 1907, Psałterz Karpińskiego i jego stosunek do Psałterza Kochanowskiego, Lublin.
Google Scholar
Langkammer H., 2001, Mały słownik biblijny, Wrocław.
Google Scholar
Lewicki R. (Levicki P.), 2002, Hristianstvo. Pussko-polʹskij slovarʹ. Chrześcijaństwo. Słownik rosyjsko-polski, Warszawa.
Google Scholar
Liber Psalmorum, http://vulsearch.sourceforge.net/html/Ps.html (dostęp: 01.05.2019).
Google Scholar
Linde S. B., 1807–1812, Słownik języka polskiego, t. 1–6, Warszawa.
Google Scholar
Magryś R., 2010, Retoryczny kształt rozprawy Franciszka Karpińskiego „O wymowie w prozie albo wierszu”, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Rzeszowskiego. Seria Filologiczna. Historia Literatury”, 5, nr 65, 2010, s. 96–110, http://ifp.univ.rzeszow.pl/tematy_i_konteksty/hist_lit_5/R.MAGRYS_HL5.pdf (dostęp: 29.04.2019).
Google Scholar
Makuchowska M., 2017, O wzniosłości w dyskursie religijnym (z perspektywy słownictwa), „Stylistyka”, t. 17, s. 251–268.
DOI: https://doi.org/10.25167/Stylistyka26.2017.16
Google Scholar
Mistrík J., 1992, Religiózny štýl, „Stylistyka”, t. 1, s. 82–89.
Google Scholar
Pisarek W., 1967, Pojęcie pola wyrazowego i jego użyteczność w badaniach stylistycznych, „Pamiętnik Literacki”, t. 58, z. 2, s. 493–516.
Google Scholar
Wojtak M., 1992, O początkach stylu religijnego w polszczyźnie, „Stylistyka”, t. 1, s. 90–97.
Google Scholar
Babich N., 2000, Ukraïns’ka mova v religiynomu (konfesiynomu) stili (istoriya, suchasniy stan, perspektiva). – Mowy piękno wielorakie (Gatunki mowy i ich ewolucja), red. D. Ostaszewska, Katowice, s. 246–255.
Google Scholar
Bukharkin P. Ye., 2011, Dukhovnaya oda M. V. Lomonosova: Literaturnyy kontekst i religioznoye soderzhaniye, „Khristianskoyechteniye”, nr 38, s. 6–18.
Google Scholar
Bukharkin P. Ye., 2016, O problematikiye Dukhovnykhod M. V. Lomonosova, „Russian Literature”, vol. 75, Issue 1–4, s. 57–69.
Google Scholar
D’yachenko G., 1998, Polnyy tserkovno-slavyanskiy slovar’, t. 1–2, Moskva.
Google Scholar
Gadomski A., 2017, Resheniye problemy religioznogo yazyka i stilya v slavyanskoy teolingvistikiye, „Stylistyka”, t. 26, s. 229–250.
DOI: https://doi.org/10.25167/Stylistyka26.2017.15
Google Scholar
Lomonosov M. V., 1965, Polnoye sobraniye sochineniy, vstupitel’naya stat’ya, podgatovka teksta i primechaniya A. M. Morozova, t. 7, Moskva–Leningrad.
Google Scholar
Markunas A., 1994, Istoki i sushchnost’ russokgo pravoslaviya. Khrestomatiya, Poznań.
Google Scholar
Novikov L. A., red., 1987, Sovremennoy russkoy yazyk. Teoreticheskiy kurs. Leksikologiya, Moskva.
Google Scholar
Psaltir’ na tserkovnoslavyanskom yazyke,http://www.my-bible.info/biblio/bib_tsek/psaltir.html#g1 (dostęp: 01.05.2019).
Google Scholar
Timofeyev L. U., Turayev S. V., red., 1974, Slovar’ literaturovedcheskikh terminov, Moskva.
Google Scholar
Ushakov A. N., red., 1994, Tolkovyy slovar’ russkogo yazyka, t. 1–4, Moskva.
Google Scholar
Statistics
Téléchargements
Licence
1. Prawa autorskie majątkowe do opublikowanych utworów ma Uniwersytet Opolski (do utworu zbiorowego) oraz Autorzy (do poszczególnych części utworu zbiorowego mających samodzielne znaczenie).
2. W czasopiśmie naukowym „Stylistyka” publikowane mogą być jedynie utwory wcześniej nie rozpowszechnione.
3. Uniwersytet Opolski nie ogranicza możliwości dalszego rozpowszechnienia przez Autora jego utworu pod warunkiem wskazania czasopisma naukowego „Stylistyka” jako pierwotnego miejsca publikacji oraz zgody Wydawnictwa UO.
4. Zgoda na publikację utworu w czasopiśmie naukowym „Stylistyka” jest równoznaczna z udzieleniem przez Autora Uniwersytetowi Opolskiemu licencji niewyłącznej, obejmującej prawo do korzystania z utworu bez ograniczeń terytorialnych oraz czasowych na następujących polach eksploatacji:
a) w zakresie utrwalania i zwielokrotniania utworu – wytwarzanie określoną techniką dowolnej ilości egzemplarzy utworu w całości lub w części, w tym techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową, wprowadzenie utworu do pamięci komputera i sieci informatycznych,
b) w zakresie obrotu oryginałem albo egzemplarzami, na których utwór utrwalono – wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału lub egzemplarzy,
c) w zakresie rozpowszechnienia utworu w sposób inny niż określonych w pkt 2 – udostępnienie utworu lub jego streszczenia w Internecie przez umożliwienie odbiorcom dostępu do utworu on-line lub umożliwienie ściągnięcia utworu do własnego urządzenia pozwalającego na zapoznawanie się z utworem, zamieszczenie utworu w bazach elektronicznych zajmujących się rozpowszechnianiem utworów naukowych, w tym w szczególności w bazie CEEOL (Central and Eastern Online Libray) oraz streszczenia w języku angielskim w bazie CEJSH (The Central Europaen Journal of Social Scienes and Humanites).
d) w zakresie tworzenia i rozpowszechniania dzieł zależnych zrealizowanych przy wykorzystaniu utworu – korzystanie z nich na polach eksploatacji określonych w pkt 1–3.
5. Z tytułu udzielenia licencji do utworu Autorowi nie należy się wynagrodzenie.
6. Autor wyraża zgodę na udzielenie przez Uniwersytet dalszego zezwolenia na korzystanie z utworu (sublicencja) na polach eksploatacji wymienionych w par. 2 ust. 4.
7. Autor wyraża zgodę na upublicznienie, w związku z rozpowszechnieniem utworu, swoich danych osobowych, to jest imienia i nazwiska, afiliacji oraz adresu e-mail.
