Porada językowa w XIX wieku (na przykładzie wypowiedzi Fryderyka Skobla)

BARTŁOMIEJ CIEŚLA

doi:10.25167/Stylistyka34.2024.11

Published: 2025-02-20

Vol. 34 (2024)

Porada językowa w XIX wieku (na przykładzie wypowiedzi Fryderyka Skobla)

BARTŁOMIEJ CIEŚLA

Stylistyka

Section: Articles

https://doi.org/10.25167/Stylistyka34.2024.11

Abstract

The article aims at a genological analysis of language advice offered by Fryderyk Skobel in his book entitled O skażeniu języka polskiego w dziennikach i w mowie potocznéj, osobliwie w Galicji (1871) [On the contamination of the Polish language in diaries and colloquial speech, specifically in Galicia]. It takes into account the four planes of the genre pattern − structural, stylistic, pragmatic and cognitive – as elaborated on by Maria Wojtak. The analysis conducted reveals a number of common features between language advice from the second half of the nineteenth century, the twentieth century and present-day texts. The similarities apply to every aspect of the pattern’s functioning, primarily the thematic threads and stylistic properties. The differences can be found in the linguistic self-presentation of the author, who considers himself an expert and mentor, strongly emphasizing his subjective perspective. Another distinction concerns the level of stylistic expressiveness: the advice under analysis carries a strong emotional tone, which is absent from contemporary texts belonging to this genre.

Keywords:

language advice, counseling in the nineteenth century, linguistic genology, text genre, diachronic perspective

Most read articles by the same author(s)

Bartłomiej Cieśla, Thematic motifs in contemporary funeral speeches , Stylistyka: Vol. 29 (2020): Style and Religion

Download files

pdf (Język Polski)

Citation rules

CIEŚLA, B. (2025). Porada językowa w XIX wieku (na przykładzie wypowiedzi Fryderyka Skobla). Stylistyka, 34, 217–238. https://doi.org/10.25167/Stylistyka34.2024.11

Cited by / Share

Licence

This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-ShareAlike 4.0 International License.

References

Źródło
Google Scholar

Skobel F., 1872, O skażeniu języka polskiego w dziennikach i mowie potocznéj, wydanie trzecie powiększone, Kraków: Drukarnia Akademicka, pod zarządem K. Mańkowskiego.
Google Scholar

Literatura
Google Scholar

Betlejczyk F., 1861, Kwestye językowe, Warszawa: Drukarnia Karola Karolewskiego.
Google Scholar

Bliziński J., 1888, Barbaryzmy i dziwolągi językowe, Kraków: G. Gebethner i Spółka.
Google Scholar

Br. Z., 1967, O pomnikach dwóch uczonych doby Oświecenia, „Kwartalnik Historii, Nauki i Techniki”, nr 2, s. 440–441.
Google Scholar

Brzezińska A., 1996, Jak dobrze uczyć? Analiza porównawcza modeli kształcenia, „Polonistyka”, nr 10, s. 646–654.
Google Scholar

Ficek E., Przyklenk J., 2014, „Stary” gatunek w nowych mediach, czyli porada językowa wczoraj i dziś. Z badań nad pragmatycznym wymiarem eksperckiej wypowiedzi. – Bogactwo współczesnej polszczyzny, red. P. Żmigrodzki, S. Przęczek-Kisielak, Kraków: Towarzystwo Miłośników Języka Polskiego.
Google Scholar

Ficek E., Przyklenk J., 2018, Komponent strukturalny porady językowej – wczoraj i dziś (jeszcze o „starym” gatunku w nowych mediach), „Język Polski”, nr 3, s. 65–74. DOI: https://doi.org/10.31286/JP.98.3.5
Google Scholar

Gajda A., 2020, Polska monografia popularnonaukowa przełomu XIX i XX wieku, Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego. DOI: https://doi.org/10.18778/8142-666-4
Google Scholar

Ginter J., 2015a, Lekko i z poczuciem humoru. O elementach ludycznych w poradach językowych, „Gdańskie Zeszyty Kulturoznawcze”, nr 1, s. 95–201.
Google Scholar

Ginter J., 2015b, Wpływ Poradni Językowej PWN na kodyfikację pisowni polskiej. – Język w Poznaniu, red. V. Kamasa i in., Poznań: Wydawnictwo Rys.
Google Scholar

Ginter J., 2016a, Internetowe poradnie językowe – kultura języka w nowej odsłonie. – Kultura od nowa. Badania – trendy – praktyka, red. G.D. Stunża, K. Stachura, Gdańsk: Instytut Kultury Miejskiej.
Google Scholar

Ginter J., 2016b, Internetowa porada językowa – próba socjolingwistycznej analizy gatunku. – Rzeczywistość i zapis. Problemy badania tekstów w naukach społecznych i humanistycznych, red. W. Doliński, J. Żurko, S. Męcfal, Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego. DOI: https://doi.org/10.18778/7969-659-8.08
Google Scholar

Gorlewska E., 2015, Wideoblog Mówiąc inaczej jako wariant gatunkowy wirtualnego poradnictwa językowego, „Media – Kultura – Komunikacja Społeczna”, nr 4, s. 47–65.
Google Scholar

Klemensiewcz Z., 2015, Historia języka polskiego, wyd. 9, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Google Scholar

Knot A., oprac., 1955, Galicyjskie wspomnienia szkolne, Kraków: Wydawnictwo Literackie.
Google Scholar

Luto-Kamińska A., 2017, Norma językowa w polszczyźnie historycznej, „Biuletyn Polskiego Towarzystwa Językoznawczego”, nr LXXIII, s. 143–160.
Google Scholar

Miodek J., 2012, O normie językowej. – Współczesny język polski, red. J. Bartmiński, Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
Google Scholar

Pisarek W., 1963, Pierwsze polskie książki o języku prasy, „Zeszyty Prasoznawcze”, nr 14, s. 75–84.
Google Scholar

Poprawa M., 2010, Pragmatyczny, społeczny i kulturowy wymiar pytań do internetowej poradni językowej. – Dobra rada nie zawada. Rady, porady, poradniki w języku, literaturze i kulturze, red. W. Żarski, B. Staniów, Koszalin: Wydawnictwo Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej w Koszalinie.
Google Scholar

Przyklenk J., 2013, Genus w służbie medium, czyli o (nie)zmienności (?) gatunkowych wyznaczników porady językowej. – Tekst – akt mowy – gatunek wypowiedzi, red. U. Sokólska, Białystok: Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku.
Google Scholar

Suska D., 2016, Wybrane cechy internetowych porad językowych a świadomość językowa ich użytkowników, „Językoznawstwo”, nr 12, s. 143–156. DOI: https://doi.org/10.16926/j.2016.12.09
Google Scholar

Starzec A., 1999a, Atrakcyjność współczesnych tekstów popularnonaukowych. – Dyskurs naukowy – tradycja i zmiana, red. S. Gajda, Opole: Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego.
Google Scholar

Starzec A., 1999b, Współczesna polszczyzna popularnonaukowa, Opole: Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego.
Google Scholar

Szczerbowicz-Wieczór L., 1881, O skażeniu obecnem języka polskiego w prasie, Płock: nakładem Izydora Waserrmana księgarza.
Google Scholar

Walicki A., 1876, Błędy nasze w mowie i piśmie, ku szkodzie języka polskiego popełnione i prowincyonalizmy, Kraków–Warszawa: nakład Gebethnera i Wolffa.
Google Scholar

Wojtak M., 2008, Wzorce gatunkowe wypowiedzi a realizacje tekstowe. – Polska genologia lingwistyczna, red. R. Cudak i D. Ostaszewska, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Google Scholar