W stronę optymalizacji słownikowego objaśniania znaczeń
Wojciech Chlebda
Abstrakt
In this paper, the author puts forward the following general hypotheses as a starting point for further enquiry: 1. Definitions and sets of definitions are developed on the basis of the results of exploration of linguistic reality and therefore they constitute meta-statements about certain fragments of linguistic reality; 2. Various types of definitions emphasize different aspects of linguistic reality and examine the reality from different perspectives; 3. Definitions and sets of definitions constitute cognitive tools used in any research endeavour; 4. Definitions and sets of definitions enable one to verify consistency across various scientific concepts. With this general background in mind, the author poses a specific question, namely whether it is possible to, first, synthesize various types of definitions and, second, to introduce such a synthetic definition into a new explanatory dictionary of the Polish language. The author argues that the proposed synthetic definition should be based on classical (taxonomic) definitions, cognitive definitions (used extensively by ethno- linguists), and contextual definitions. Also, the synthesis of three types of data, that is, systemic, textual and survey data, should provide a resource base for the development of the synthetic definition. The author argues that such a definition should be half-open, that is, it should include a set of features chosen by language users when performing particular speech acts. This way the synthetic definition is of dynamic character, which stands in stark contrast to static taxonomic definition.
In short, this paper presents, first, a general framework for development of a synthetic definition, and, second, certain examples of definitions developed on the basis of the proposed framework.
Słowa kluczowe:
taxonomic definition, cognitive definition, contextual definition, synthetic definition, definition framework, explanatory dictionaryBibliografia
Bańko M., 2001, Z pogranicza leksykologii i językoznawstwa. Studia o słowniku jednojęzycznym, Warszawa.
Google Scholar
Bartmiński J., 2006a, Definicja leksykograficzna a opis języka. – Tenże, Językowe podstawy obrazu świata, Lublin.
Google Scholar
Bartmiński J., 2006b, Koncepcja językowego obrazu świata w programie slawistycznych badań porównawczych. – Tenże, Językowe podstawy obrazu świata, Lublin.
Google Scholar
Bartmiński J., Tokarski R., 1993, Definicja semantyczna: czego i dla kogo? – O definicjach i definiowaniu, red. J. Bartmiński, R. Tokarski, Lublin.
Google Scholar
Chlebda W., 1993, Słownik a „dwuoczne postrzeganie świata”.–O definicjach i definiowaniu, red. J. Bartmiński, R. Tokarski, Lublin.
Google Scholar
Chlebda W., 2007, „Ramka pragmatyczna” w procesie weryfikowania i tworzenia słownikowych definicji frazeologizmów.–Język. Człowiek. Dyskurs, red. M. Hordy, W. Mokijenko, H. Walter, Szczecin.
Google Scholar
Chlebda W., 2008a, Leksykografia w aktach i procesach autoidentyfikacji narodowej.– Tożsamość a język w perspektywie slawistycznej, red. S. Gajda, Opole.
Google Scholar
Chlebda W., 2008b, O pewnej perspektywie słownikowego opisu biblizmów, „Studia i Szkice Slawistyczne”, t. IX, s. 67–83.
Google Scholar
Chlebda W., 2008c, Europejskość w najnowszym polskim dyskursie politycznym.–Język polski w europejskiej przestrzeni kulturowo-językowej, red. S. Gajda, Opole.
Google Scholar
Chlebda W., 2010, W poszukiwaniu językowo-kulturowego obrazu świata Słowian.– Etnolingwistyka a leksykografia. Tom poświęcony Profesorowi Jerzemu Bartmińskiemu, red. W. Chlebda, Opole.
Google Scholar
Gajda S., 1990, Wprowadzenie do teorii terminu, Opole.
Google Scholar
Grabias S., 1994, Język w zachowaniach społecznych, Lublin.
Google Scholar
Hymes D., 1980, Socjolingwistyka i etnografia mówienia.–Język i społeczeństwo, red. M. Głowiński, Warszawa.
Google Scholar
Janion M., 2000, Zmierzch paradygmatu. – Taż, Do Europy – tak, ale razem z naszymi umarłymi, Warszawa.
Google Scholar
Krzyżanowski P., 1993, O rodzajach definicji i definiowaniu w lingwistyce.–O definicjach i definiowaniu. red. J. Bartmiński, R. Tokarski, Lublin.
Google Scholar
Kublikowski R., 2013, Definicje i rozwój wiedzy. Od Arystotelesa do Putnama, Lublin.
Google Scholar
Łozowski P., 2015, W poszukiwaniu kultury realnej: definicja realnoznaczeniowa w „Wielkim słowniku języka polskiego”.–Człowiek. Zjawiska i teksty kultury w komunikacji społecznej, red. M. Karwatowska, R. Litwiński, A. Siwiec, Lublin.
Google Scholar
Miczka E., 2002, Prototyp w lingwistyce tekstu.–Gatunki mowy i ich ewolucja, t. 1: Mowy piękno wielorakie, red. D. Ostaszewska, Katowice.
Google Scholar
Pawłowski T., 1986, Tworzenie pojęć w naukach humanistycznych, Warszawa.
Google Scholar
Puzynina J., 1998, Struktura semantyczna „narodu” a profilowanie.–Profilowanie w języku i w tekście, red. J. Bartmiński, R. Tokarski, Lublin.
Google Scholar
Tokarski R., 2013, Światy za słowami. Wykłady z semantyki leksykalnej, Lublin.
Google Scholar
Wierzbicka A., 2006, Semantyka. Jednostki elementarne i uniwersalne, przeł. A. Głaz i in., Lublin.
Google Scholar
Autorzy
Wojciech ChlebdaStatystyki
Downloads
Licencja
1. Prawa autorskie majątkowe do opublikowanych utworów ma Uniwersytet Opolski (do utworu zbiorowego) oraz Autorzy (do poszczególnych części utworu zbiorowego mających samodzielne znaczenie).
2. W czasopiśmie naukowym „Stylistyka” publikowane mogą być jedynie utwory wcześniej nie rozpowszechnione.
3. Uniwersytet Opolski nie ogranicza możliwości dalszego rozpowszechnienia przez Autora jego utworu pod warunkiem wskazania czasopisma naukowego „Stylistyka” jako pierwotnego miejsca publikacji oraz zgody Wydawnictwa UO.
4. Zgoda na publikację utworu w czasopiśmie naukowym „Stylistyka” jest równoznaczna z udzieleniem przez Autora Uniwersytetowi Opolskiemu licencji niewyłącznej, obejmującej prawo do korzystania z utworu bez ograniczeń terytorialnych oraz czasowych na następujących polach eksploatacji:
a) w zakresie utrwalania i zwielokrotniania utworu – wytwarzanie określoną techniką dowolnej ilości egzemplarzy utworu w całości lub w części, w tym techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową, wprowadzenie utworu do pamięci komputera i sieci informatycznych,
b) w zakresie obrotu oryginałem albo egzemplarzami, na których utwór utrwalono – wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału lub egzemplarzy,
c) w zakresie rozpowszechnienia utworu w sposób inny niż określonych w pkt 2 – udostępnienie utworu lub jego streszczenia w Internecie przez umożliwienie odbiorcom dostępu do utworu on-line lub umożliwienie ściągnięcia utworu do własnego urządzenia pozwalającego na zapoznawanie się z utworem, zamieszczenie utworu w bazach elektronicznych zajmujących się rozpowszechnianiem utworów naukowych, w tym w szczególności w bazie CEEOL (Central and Eastern Online Libray) oraz streszczenia w języku angielskim w bazie CEJSH (The Central Europaen Journal of Social Scienes and Humanites).
d) w zakresie tworzenia i rozpowszechniania dzieł zależnych zrealizowanych przy wykorzystaniu utworu – korzystanie z nich na polach eksploatacji określonych w pkt 1–3.
5. Z tytułu udzielenia licencji do utworu Autorowi nie należy się wynagrodzenie.
6. Autor wyraża zgodę na udzielenie przez Uniwersytet dalszego zezwolenia na korzystanie z utworu (sublicencja) na polach eksploatacji wymienionych w par. 2 ust. 4.
7. Autor wyraża zgodę na upublicznienie, w związku z rozpowszechnieniem utworu, swoich danych osobowych, to jest imienia i nazwiska, afiliacji oraz adresu e-mail.
Inne teksty tego samego autora
- Wojciech Chlebda, Z katalogu zadań pamięcioznawczych , Stylistyka: Tom 28 (2019): Styl i pamięć
- Wojciech Chlebda, Propozycje terminologiczne do opisu skrzydlatych słów , Stylistyka: Tom 7 (1998): Stylistyka Słowiańska
- WOJCIECH CHLEBDA, РУССКИЙ ТЕКСТ. RUSSKIJ TEKST. РОССИЙСКО-АМЕРИКАНСКИЙ ЖУРНАЛ ПО РУССКОЙ ФИЛОЛОГИ, St.-Petersburg-Lawrence-Durham, od 1993. , Stylistyka: Tom 6 (1997): Русская стилистика - Russian Stylistics
- Wojciech Chlebda, Aleksandr Birih, Metonimiâ v sovremennom russkom âzyke (Semantičeskij i grammatičeskij aspekty), Slavistische Beitrage, Band 326, Yerlag Otto Sagner, Munchen 1995, 191 s. , Stylistyka: Tom 5 (1996): Stylistyka stosowana
- Wojciech Chlebda, Jana Hoffmanova, Olga Mullerova, Jiri Zeman, Konyerzace v ćeśtine pri rodinnych a pratelskych navstevach, Trizonia, Praha 1999 , Stylistyka: Tom 9 (2000): Stylistyka czeska
- Wojciech Chlebda, Vadimir Z. Sannikov, Russkij âzyk v zerkale âzykovoj igry, izd. „Âzyki russkoj kul’tury”, Moskva 1999, ss. 544 , Stylistyka: Tom 10 (2001): Stylistyka dziś - Style and Humour - Stil' i ûmor
- Wojciech Chlebda, Przekład Artystyczny, red. P. Fasta , Katowice, t. 1 (1991), t. 2 (1991), t. 3 (1992), t. 4 (1992), t. 5 (1993). , Stylistyka: Tom 3 (1994): Stylistyka porównawcza
