Paratekst – od koncepcji Gérarda Genette’a po współczesną praktykę badań paratekstualnych
Abstract
This article will examine the reception of the concept of paratext from its introduction into the research space by the French literary scholar Gérard Genette to the contemporary practice of paratextual research. Paratext has been annexed in such fields as library science, cultural studies, translation studies, media studies, and linguistics, among others, demonstrating the coherence of typologically diverse objects. At the same time, the concept has undergone a kind of redefinition over the years, widening
or narrowing the scope of its use. This regularity is a determinant of the review of the existing literature, with a particular focus on the reception of paratext in linguistic research. Considerations in this area concern the functional aspect of paratexts, which
was undertaken by Romualda Piętkowa or Danuta Piekarczyk; the creative nature of the adaptation of G. Genete’s ideas by Iwona Loewe, whose research activities are located both in linguistics (linguistic genealogy) and communication theory (communicology) or media studies; the methodological proposal for the analysis of contemporary cultural texts as paratexts in a linguistic perspective.
Keywords:
paratext, paratextuality, Gérard Genette, metatext, textReferences
Barker C. H., 2005, Studia kulturowe. Teoria i praktyka, tłum. A. Sadza, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Google Scholar
Bartmiński J., 1998, Tekst jako przedmiot tekstologii lingwistycznej. – Tekst – problemy teoretyczne, red. J. Bartmiński, B. Boniecka, Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, s. 9–25.
Google Scholar
Danek D., 1980, Dzieło literackie jako książka. O tytułach i spisach rzeczy w powieści, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Google Scholar
Duszak A., 1998, Tekst, dyskurs, komunikacja międzykulturowa, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Google Scholar
Fiske J., 2010, Zrozumieć kulturę popularną, tłum. K. Sawicka, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Google Scholar
Fulińska A., Janicki J. T., 2002, Wstęp do analizy strukturalnej gier fabularnych, „Teksty Drugie”, z. 6, s. 150–157.
Google Scholar
Genette G., 1992, Palimpsesty, tłum. A. Milecki. – Współczesna teoria badań literackich za granicą, t. IV, red. H. Markiewicz, Kraków: Wydawnictwo Literackie.
Google Scholar
Genette G., 1997, Paratexts: Thresholds of Interpretation, tłum. J. E. Lewin, Cambridge–New York: Cambridge University Press, https://www.almendron.com › uploads › 2017/0 (dostęp: czerwiec 2022).
Google Scholar
Gray J., 2010, Show Sold Separately: Promos, Spoilers, and Other Media Paratexts, New York: New York University Press, https://paas.org.pl › uploads › 2012/12 › 02 (dostęp: czerwiec 2022).
Google Scholar
Gwóźdź A., 2010, Obok filmu, między mediami. – Pogranicza audiowizualności, red. A. Gwóźdź, Kraków: Universitas.
Google Scholar
Jambor J., 2018, Paratextualita – predovšetkým zdroj otázok bez odpovedí? Aktuálne otázky výskumu paratextov, „Philologia. Časopis Ústavu filologických štúdií Pedagogickej fakulty Univerzity Komenského v Bratislave”, vol. XXVIII, n° 1, s. 77–87.
Google Scholar
Kubiński P., 2016, Gry wideo. Zarys poetyki, Kraków: Universitas. Le Guin K. U., 1996, Wracać wciąż do domu, tłum. B. Kopeć-Umiastowska, J. Wołyńska, M. Mazur, Warszawa: Wydawnictwo Prószyński i S-ka.
Google Scholar
Lis-Wielgosz I., 2017, Przekład omówiony, czyli o statusie i funkcji paratekstu (na przykładzie serii Biblioteka Duchowości Europejskiej), „Przekłady Literatu Słowiańskich”, t. 8, cz. 1, s. 37–56.
Google Scholar
Loewe I., 2004a, Parateksty, pre-teksty czy możliwe paragatunki? – Gatunki mowy i ich ewolucja, t. 2: Gatunek a tekst, red. D. Ostaszewska, Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, s. 180–188.
Google Scholar
Loewe I., 2004b, Paratekstualność i wielostylowość noty redakcyjnej. – Wielojęzyczność w perspektywie stylistyki i pragmatyki, red. M. Ruszkowski, Kielce: Wydawnictwo Akademii Świętokrzyskiej, s. 153–174.
Google Scholar
Loewe I., 2007, Gatunki paratekstowe w komunikacji medialnej, Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Google Scholar
Loewe I., 2012, O dialogu z widzem w polskiej neotelewizji publicznej: paratekst jako składnik strumienia telewizyjnego. – Język w mediach: antologia, red. M. Kita, I. Loewe, Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, s. 238–253.
Google Scholar
Loewe I., 2015a, Paratexts in Television, Part 1, tłum. z języka polskiego R. Wylecioł, „Medialingwistyka XXI wiek” („Media Linguistic”), nr 2, s. 69–77.
Google Scholar
Loewe I., 2015b, Paratexts in Television, Part 2, tłum. z języka polskiego R. Wylecioł, „Medialingwistyka XXI wiek” („Media Linguistic”), nr 3, s. 75–84.
Google Scholar
Oziewicz M., 2013, Speculative Fiction, http://oxfordre.com/literature/view/10.1093/acrefore/9780190201098.001.0001/acrefore-9780190201098-e-78 (dostęp: 01.03.2022).
Google Scholar
Piekarczyk D., 2020, Paratekstowe strategie zachęcania czytelnika do lektury tekstów popularnonaukowych, „Poradnik Językowy”, nr 7, s. 7–20.
DOI: https://doi.org/10.33896/PorJ.2020.7.1
Google Scholar
Piętkowa R., 2001, Paratekst w tekstach naukowych – informacja i/lub reklama. –Stylistyka a pragmatyka, red. B. Witosz, Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, s. 201–211.
Google Scholar
Piętkowa R., 2004a, Paratekst o autorze. Biogram i/czy prezentacja? – Gatunki mowy i ich ewolucja, t. II: Tekst a gatunek, red. D. Ostaszewska, Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, s. 230–245.
Google Scholar
Piętkowa R., 2004b, Paratekstualność w dyskursie naukowym. – Wielojęzyczność w perspektywie stylistyki i poetyki, red. M. Ruszkowski, Kielce: Wydawnictwo Akademii Świętokrzyskiej, s. 119–134.
Google Scholar
Piętkowa R., 2007, Gatunki paratekstualne wobec prototypu stylu naukowego. – Gatunki mowy i ich ewolucje, t. III: Gatunek a odmiany funkcjonalne, red. D. Ostaszewska, Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, s. 143–159.
Google Scholar
Skowronek B., 2013, Mediolingwistyka. Wprowadzenie, Kraków: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego.
Google Scholar
Stanitzek G., 2005, Text and Paratexts in Media, transl. E. Klein, „Critical Inquiry”, No. 32 (1), s. 27–42.
DOI: https://doi.org/10.1086/498002
Google Scholar
Szajnert D., 1995, Poetyka autokomentarza. – Poetyka bez granic, red. W. Bolecki, W. Tomasik, Warszawa: Instytut Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk, s. 149–161.
Google Scholar
Szajnert D., 2000, Osoba w paratekstach. – Osoba w literaturze i komunikacji literackiej, red. E. Balcerzan, W. Bolecki, Warszawa: Księgarnia Akademicka, s. 47–72.
Google Scholar
Szajnert D., 2011, Intencja autora i interpretacja – między inwencją a atencją. Teksty i parateksty, Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
DOI: https://doi.org/10.18778/7525-607-9
Google Scholar
Szeja J. Z., 2004, Gry fabularne. Nowe zjawisko kultury współczesnej, Kraków: Wydawnictwo RABID.
Google Scholar
Tokarz B., 2017, Parateksty jako wyraz koncepcji przekładu, „Przekłady Literatur Słowiańskich”, t. 8, cz. 1, s. 15–35.
Google Scholar
Uździcka M., 2017, O nowym pojęciu glosariusza (na materiale literatury fantasy). Rekonesans badawczy, „Stylistyka”, t. XXVI: Słowo a styl, s. 269–290, https://doi.org/10.25167/Stylistyka26.2017.17.
DOI: https://doi.org/10.25167/Stylistyka26.2017.17
Google Scholar
Uździcka M., 2019, Podręcznik do gier fabularnych jako paratekst, „Књижевна историја”, nr 51 (168), s. 179–197, https://doi.org/10.18485/kis.2019.51.168.10.
DOI: https://doi.org/10.18485/kis.2019.51.168.10
Google Scholar
Uździcka M., 2021, Paratekst w literaturze fantasy (na podstawie glosariusza), „Literatura i Kultura Popularna”, t. XXVI, s. 151–168, https://doi.org/10.19195/0867-7441.26.12.
DOI: https://doi.org/10.19195/0867-7441.26.12
Google Scholar
Walczak B., 2007, Iwona Loewe, Gatunki paratekstowe w komunikacji medialnej, „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza”, t. XV (XXXV), s. 275–278.
Google Scholar
Wolf W., 2001, Paratext. – Lexikon Literatur- und Kulturtheorie. Ansätze – Personen– Grundbegriffe, Stuttgart–Weimar: Metzler, s. 491–492.
Google Scholar
Wojtak M., 2004, Gatunki prasowe, Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie--Skłodowskiej.
Google Scholar
Wojtak M., 2014, Genologiczna analiza tekstu, „Prace Językoznawcze UWM”, z. VI/3, s. 63–71.
DOI: https://doi.org/10.18290/rh.2015.63.6-13
Google Scholar
Wojtak M., 2019, Wprowadzenie do genologii, Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
Google Scholar
Statistics
Downloads
License
Copyright (c) 2024 Stylistyka
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-ShareAlike 4.0 International License.
1. Copyrights to published works are held by the University of Opole (to the collective work) and the Authors (to individual parts of the collective work that have an independent meaning).
2. Only previously undistributed works can be published in the scientific journal "Stylistics".
3. The University of Opole does not restrict the possibility of the author's further dissemination of his work on condition that the scientific journal "Stylistics" is indicated as the original place of publication and the consent of the University Publishing House.
4. Consent to the publication of the work in the scientific journal "Stylistics" is tantamount to granting the author a non-exclusive license to the University of Opole, including the right to use the work without territorial restrictions and time limits in the following fields of exploitation:
a) within the scope of recording and multiplication of the work - production of any number of copies of the work in whole or in part using a specified technique, including printing, reprography, magnetic recording and digital technique, introduction of the work into computer memory and computer networks,
b) within the scope of circulation of the original or copies on which the work has been recorded - circulation, lending or hiring of the original or copies,
c) within the scope of dissemination of the work in a manner other than specified in item 2 - making the work or its abstract available on the Internet by enabling the recipients to access the work on-line or enabling them to download the work to their own device that makes it possible to read it, placing the work in electronic databases that disseminate scientific works, including in particular the CEEOL database (Central and Eastern Online Libray) and the abstract in English in the CEJSH database (The Central Europaen Journal of Social Scienes and Humanites).
d) within the scope of creating and distributing dependent works created using the work - using them in the fields of exploitation specified in points 1-3.
5. The author is not entitled to compensation for granting the license to the work.
6. The author agrees that the University may grant further permission to use the work (sublicense) in the fields of exploitation specified in par. 2 paragraph 4.
7. The author agrees that, in connection with the distribution of the work, his or her personal information, that is, name, affiliation, and e-mail address, may be made public.
Most read articles by the same author(s)
- Marzanna Uździcka, About the new concept of a glossary (in fantasy literature). Preliminary research study , Stylistyka: Vol. 26 (2017): Słowo a styl
- Marzanna Uździcka, Talking nice about an unattractive thing. The contribution to Polish cultural patterns from the stylistic and social perspective , Stylistyka: Vol. 24 (2015): Różnorodność kulturowa a styl
- Marzanna Uździcka, „Oblężenie i obrona Saragossy” Józefa Mrozińskiego a tradycja narracji heroicznej , Stylistyka: Vol. 22 (2013): Styl w kulturze
