Paratekst – od koncepcji Gérarda Genette’a po współczesną praktykę badań paratekstualnych
Апстракт
This article will examine the reception of the concept of paratext from its introduction into the research space by the French literary scholar Gérard Genette to the contemporary practice of paratextual research. Paratext has been annexed in such fields as library science, cultural studies, translation studies, media studies, and linguistics, among others, demonstrating the coherence of typologically diverse objects. At the same time, the concept has undergone a kind of redefinition over the years, widening
or narrowing the scope of its use. This regularity is a determinant of the review of the existing literature, with a particular focus on the reception of paratext in linguistic research. Considerations in this area concern the functional aspect of paratexts, which
was undertaken by Romualda Piętkowa or Danuta Piekarczyk; the creative nature of the adaptation of G. Genete’s ideas by Iwona Loewe, whose research activities are located both in linguistics (linguistic genealogy) and communication theory (communicology) or media studies; the methodological proposal for the analysis of contemporary cultural texts as paratexts in a linguistic perspective.
Клучни зборови:
paratext, paratextuality, Gérard Genette, metatext, textРеференци
Barker C. H., 2005, Studia kulturowe. Teoria i praktyka, tłum. A. Sadza, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Google Scholar
Bartmiński J., 1998, Tekst jako przedmiot tekstologii lingwistycznej. – Tekst – problemy teoretyczne, red. J. Bartmiński, B. Boniecka, Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, s. 9–25.
Google Scholar
Danek D., 1980, Dzieło literackie jako książka. O tytułach i spisach rzeczy w powieści, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Google Scholar
Duszak A., 1998, Tekst, dyskurs, komunikacja międzykulturowa, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Google Scholar
Fiske J., 2010, Zrozumieć kulturę popularną, tłum. K. Sawicka, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Google Scholar
Fulińska A., Janicki J. T., 2002, Wstęp do analizy strukturalnej gier fabularnych, „Teksty Drugie”, z. 6, s. 150–157.
Google Scholar
Genette G., 1992, Palimpsesty, tłum. A. Milecki. – Współczesna teoria badań literackich za granicą, t. IV, red. H. Markiewicz, Kraków: Wydawnictwo Literackie.
Google Scholar
Genette G., 1997, Paratexts: Thresholds of Interpretation, tłum. J. E. Lewin, Cambridge–New York: Cambridge University Press, https://www.almendron.com › uploads › 2017/0 (dostęp: czerwiec 2022).
Google Scholar
Gray J., 2010, Show Sold Separately: Promos, Spoilers, and Other Media Paratexts, New York: New York University Press, https://paas.org.pl › uploads › 2012/12 › 02 (dostęp: czerwiec 2022).
Google Scholar
Gwóźdź A., 2010, Obok filmu, między mediami. – Pogranicza audiowizualności, red. A. Gwóźdź, Kraków: Universitas.
Google Scholar
Jambor J., 2018, Paratextualita – predovšetkým zdroj otázok bez odpovedí? Aktuálne otázky výskumu paratextov, „Philologia. Časopis Ústavu filologických štúdií Pedagogickej fakulty Univerzity Komenského v Bratislave”, vol. XXVIII, n° 1, s. 77–87.
Google Scholar
Kubiński P., 2016, Gry wideo. Zarys poetyki, Kraków: Universitas. Le Guin K. U., 1996, Wracać wciąż do domu, tłum. B. Kopeć-Umiastowska, J. Wołyńska, M. Mazur, Warszawa: Wydawnictwo Prószyński i S-ka.
Google Scholar
Lis-Wielgosz I., 2017, Przekład omówiony, czyli o statusie i funkcji paratekstu (na przykładzie serii Biblioteka Duchowości Europejskiej), „Przekłady Literatu Słowiańskich”, t. 8, cz. 1, s. 37–56.
Google Scholar
Loewe I., 2004a, Parateksty, pre-teksty czy możliwe paragatunki? – Gatunki mowy i ich ewolucja, t. 2: Gatunek a tekst, red. D. Ostaszewska, Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, s. 180–188.
Google Scholar
Loewe I., 2004b, Paratekstualność i wielostylowość noty redakcyjnej. – Wielojęzyczność w perspektywie stylistyki i pragmatyki, red. M. Ruszkowski, Kielce: Wydawnictwo Akademii Świętokrzyskiej, s. 153–174.
Google Scholar
Loewe I., 2007, Gatunki paratekstowe w komunikacji medialnej, Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Google Scholar
Loewe I., 2012, O dialogu z widzem w polskiej neotelewizji publicznej: paratekst jako składnik strumienia telewizyjnego. – Język w mediach: antologia, red. M. Kita, I. Loewe, Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, s. 238–253.
Google Scholar
Loewe I., 2015a, Paratexts in Television, Part 1, tłum. z języka polskiego R. Wylecioł, „Medialingwistyka XXI wiek” („Media Linguistic”), nr 2, s. 69–77.
Google Scholar
Loewe I., 2015b, Paratexts in Television, Part 2, tłum. z języka polskiego R. Wylecioł, „Medialingwistyka XXI wiek” („Media Linguistic”), nr 3, s. 75–84.
Google Scholar
Oziewicz M., 2013, Speculative Fiction, http://oxfordre.com/literature/view/10.1093/acrefore/9780190201098.001.0001/acrefore-9780190201098-e-78 (dostęp: 01.03.2022).
Google Scholar
Piekarczyk D., 2020, Paratekstowe strategie zachęcania czytelnika do lektury tekstów popularnonaukowych, „Poradnik Językowy”, nr 7, s. 7–20.
DOI: https://doi.org/10.33896/PorJ.2020.7.1
Google Scholar
Piętkowa R., 2001, Paratekst w tekstach naukowych – informacja i/lub reklama. –Stylistyka a pragmatyka, red. B. Witosz, Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, s. 201–211.
Google Scholar
Piętkowa R., 2004a, Paratekst o autorze. Biogram i/czy prezentacja? – Gatunki mowy i ich ewolucja, t. II: Tekst a gatunek, red. D. Ostaszewska, Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, s. 230–245.
Google Scholar
Piętkowa R., 2004b, Paratekstualność w dyskursie naukowym. – Wielojęzyczność w perspektywie stylistyki i poetyki, red. M. Ruszkowski, Kielce: Wydawnictwo Akademii Świętokrzyskiej, s. 119–134.
Google Scholar
Piętkowa R., 2007, Gatunki paratekstualne wobec prototypu stylu naukowego. – Gatunki mowy i ich ewolucje, t. III: Gatunek a odmiany funkcjonalne, red. D. Ostaszewska, Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, s. 143–159.
Google Scholar
Skowronek B., 2013, Mediolingwistyka. Wprowadzenie, Kraków: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego.
Google Scholar
Stanitzek G., 2005, Text and Paratexts in Media, transl. E. Klein, „Critical Inquiry”, No. 32 (1), s. 27–42.
DOI: https://doi.org/10.1086/498002
Google Scholar
Szajnert D., 1995, Poetyka autokomentarza. – Poetyka bez granic, red. W. Bolecki, W. Tomasik, Warszawa: Instytut Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk, s. 149–161.
Google Scholar
Szajnert D., 2000, Osoba w paratekstach. – Osoba w literaturze i komunikacji literackiej, red. E. Balcerzan, W. Bolecki, Warszawa: Księgarnia Akademicka, s. 47–72.
Google Scholar
Szajnert D., 2011, Intencja autora i interpretacja – między inwencją a atencją. Teksty i parateksty, Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
DOI: https://doi.org/10.18778/7525-607-9
Google Scholar
Szeja J. Z., 2004, Gry fabularne. Nowe zjawisko kultury współczesnej, Kraków: Wydawnictwo RABID.
Google Scholar
Tokarz B., 2017, Parateksty jako wyraz koncepcji przekładu, „Przekłady Literatur Słowiańskich”, t. 8, cz. 1, s. 15–35.
Google Scholar
Uździcka M., 2017, O nowym pojęciu glosariusza (na materiale literatury fantasy). Rekonesans badawczy, „Stylistyka”, t. XXVI: Słowo a styl, s. 269–290, https://doi.org/10.25167/Stylistyka26.2017.17.
DOI: https://doi.org/10.25167/Stylistyka26.2017.17
Google Scholar
Uździcka M., 2019, Podręcznik do gier fabularnych jako paratekst, „Књижевна историја”, nr 51 (168), s. 179–197, https://doi.org/10.18485/kis.2019.51.168.10.
DOI: https://doi.org/10.18485/kis.2019.51.168.10
Google Scholar
Uździcka M., 2021, Paratekst w literaturze fantasy (na podstawie glosariusza), „Literatura i Kultura Popularna”, t. XXVI, s. 151–168, https://doi.org/10.19195/0867-7441.26.12.
DOI: https://doi.org/10.19195/0867-7441.26.12
Google Scholar
Walczak B., 2007, Iwona Loewe, Gatunki paratekstowe w komunikacji medialnej, „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza”, t. XV (XXXV), s. 275–278.
Google Scholar
Wolf W., 2001, Paratext. – Lexikon Literatur- und Kulturtheorie. Ansätze – Personen– Grundbegriffe, Stuttgart–Weimar: Metzler, s. 491–492.
Google Scholar
Wojtak M., 2004, Gatunki prasowe, Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie--Skłodowskiej.
Google Scholar
Wojtak M., 2014, Genologiczna analiza tekstu, „Prace Językoznawcze UWM”, z. VI/3, s. 63–71.
DOI: https://doi.org/10.18290/rh.2015.63.6-13
Google Scholar
Wojtak M., 2019, Wprowadzenie do genologii, Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
Google Scholar
##libcom.statistics##
##plugins.generic.usageStats.downloads##
Дозвола
Авторско право(c) 2024 Stylistyka
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-ShareAlike 4.0 International License.
1. Prawa autorskie majątkowe do opublikowanych utworów ma Uniwersytet Opolski (do utworu zbiorowego) oraz Autorzy (do poszczególnych części utworu zbiorowego mających samodzielne znaczenie).
2. W czasopiśmie naukowym „Stylistyka” publikowane mogą być jedynie utwory wcześniej nie rozpowszechnione.
3. Uniwersytet Opolski nie ogranicza możliwości dalszego rozpowszechnienia przez Autora jego utworu pod warunkiem wskazania czasopisma naukowego „Stylistyka” jako pierwotnego miejsca publikacji oraz zgody Wydawnictwa UO.
4. Zgoda na publikację utworu w czasopiśmie naukowym „Stylistyka” jest równoznaczna z udzieleniem przez Autora Uniwersytetowi Opolskiemu licencji niewyłącznej, obejmującej prawo do korzystania z utworu bez ograniczeń terytorialnych oraz czasowych na następujących polach eksploatacji:
a) w zakresie utrwalania i zwielokrotniania utworu – wytwarzanie określoną techniką dowolnej ilości egzemplarzy utworu w całości lub w części, w tym techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową, wprowadzenie utworu do pamięci komputera i sieci informatycznych,
b) w zakresie obrotu oryginałem albo egzemplarzami, na których utwór utrwalono – wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału lub egzemplarzy,
c) w zakresie rozpowszechnienia utworu w sposób inny niż określonych w pkt 2 – udostępnienie utworu lub jego streszczenia w Internecie przez umożliwienie odbiorcom dostępu do utworu on-line lub umożliwienie ściągnięcia utworu do własnego urządzenia pozwalającego na zapoznawanie się z utworem, zamieszczenie utworu w bazach elektronicznych zajmujących się rozpowszechnianiem utworów naukowych, w tym w szczególności w bazie CEEOL (Central and Eastern Online Libray) oraz streszczenia w języku angielskim w bazie CEJSH (The Central Europaen Journal of Social Scienes and Humanites).
d) w zakresie tworzenia i rozpowszechniania dzieł zależnych zrealizowanych przy wykorzystaniu utworu – korzystanie z nich na polach eksploatacji określonych w pkt 1–3.
5. Z tytułu udzielenia licencji do utworu Autorowi nie należy się wynagrodzenie.
6. Autor wyraża zgodę na udzielenie przez Uniwersytet dalszego zezwolenia na korzystanie z utworu (sublicencja) na polach eksploatacji wymienionych w par. 2 ust. 4.
7. Autor wyraża zgodę na upublicznienie, w związku z rozpowszechnieniem utworu, swoich danych osobowych, to jest imienia i nazwiska, afiliacji oraz adresu e-mail.
Најчитани трудови од истиот автор(и)
- Marzanna Uździcka, O nowym pojęciu glosariusza (na materiale literatury fantasy). Rekonesans badawczy , Stylistyka: Том. 26 (2017): Słowo a styl
- Marzanna Uździcka, Ładne mówienie o nieładnej rzeczy. Przyczynek do źródeł polskich wzorów kulturowych w ujęciu stylowym i socjalnym , Stylistyka: Том. 24 (2015): Różnorodność kulturowa a styl
- Marzanna Uździcka, „Oblężenie i obrona Saragossy” Józefa Mrozińskiego a tradycja narracji heroicznej , Stylistyka: Том. 22 (2013): Styl w kulturze
