Kultura pamięci: perspektywa ekumeniczna

Piotr Kopiec

Abstrakt

Społeczeństwo jest ze swej natury zawsze zbiorem wzajemnie powiązanych procesów dokonujących się w czasie, ciągłym przechodzeniem od przeszłości, poprzez teraźniejszość do przyszłości. Pamięć o byłych doświadczeniach jest zaś kluczowym czynnikiem kształtującym tożsamość tak jednostek jak i społeczeństw, przekazując wzory kulturowe, normy i wartości. Pamięć jest przy tym zawsze pewną interpretacją tego, co było, skoro przeszłość jest dostępna człowiekowi zawsze czy to przez mechanizmy zapamiętywania czy też poprzez zapośredniczony przekaz, realizowany tak drogą ustną, jak i systematycznej historiografii. Interpretowana pamięć może prowadzić do jej instrumentalizacji. Przykładem takiej instrumentalizacji jest „kultura pamięci”, którą można zdefiniować jako całość przedsięwzięć, zarówno zinstytucjonalizowanych jak i nie, które przyczyniają się do umocnienia kolektywnej jak i indywidualnej pamięci o byłych doświadczeniach, tak aby wykorzystać te doświadczenia w kształtowaniu przyszłości. Artykuł zmierza do odpowiedzi na pytanie, czy kultura pamięci może stać się narzędziem ekumenicznym. Wobec diagnozowanego przez wielu socjologów i teologów kryzysu chrześcijaństwa, Kościoły chrześcijańskie stają przed koniecznością wypracowywania nowych metod działania, które skuteczniej pozwolą stawić czoła wyzwaniom współczesności. W konsekwencji, przed taką koniecznością stoi również ekumenizm. Kultura pamięci, również ta odnosząca się do dawnych kontrowersji, może stać się takim ekumenicznym narzędziem, o ile jest projektowana w poszanowaniu podstawowych zasad dialogu ekumenicznego i oparta na ewangelicznym nakazie miłości.

Słowa kluczowe:

kultura pamięci, ekumenizm, Leśne Kościoły, luterański