Osobowościowe uwarunkowania poczucia własnej godności osób w okresie późnej dorosłości
Analiza badań własnych
Paweł Brudek
Instytut Psychologii, Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła IIhttps://orcid.org/0000-0003-0251-9415
Stanisława Steuden
Instytut Psychologii, Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła IIhttps://orcid.org/0000-0003-0078-5613
Abstrakt
Cel badań. W artykule zaprezentowano wyniki zrealizowanych przez Autora badań, którymi objęto 315 osób w okresie późnej dorosłości (60–75 lat). Ich głównych celem była identyfikacja osobowościowych predyktorów poczucia własnej godności. Metody. W omawianym projekcie badawczym zastosowano dwie metody psychologiczne takie jak: (1) Kwestionariusz Poczucia Własnej Godności (KPWG-3); (2) Inwentarz Osobowości NEO-FFI. Wyniki. Przeprowadzone analizy ujawniły, że spośród wyróżnionych zmiennych psychologicznych rolę predyktora poczucia godności w okresie późnej dorosłości pełnią Ugodowość, Sumienność oraz Ekstrawertyczność. Wnioski. Otrzymane wyniki mogą stanowić wartościową pomoc dla psychologów czy pracowników socjalnych w zakresie określenia kierunków oddziaływań pomocowych względem osób starszych, których poczucie godności może być zagrożone wskutek ujawniających się wraz z wiekiem negatywnych zmian rozwojowych.
Słowa kluczowe:
godność cechy osobowości, gerotranscendencja, późna dorosłośćBibliografia
Ardelt, M. 2003. Empirical Assessment of a Three Dimensional Wisdom Scale. Research on Aging, 25, 275–324.
Google Scholar
Ardelt, M. 2011. Wisdom, age, and well-being, w: K.W. Schaie, S.L. Willis (red.), Handbook of the psychology of aging (s. 279–291). Amsterdam: Elsevier.
Google Scholar
Baltes, P.B., Baltes, M.M. 1990. Psychological perspectives on successful aging: The model of selective optimization with compensation. Successful aging: Perspectives from the behavioral sciences, 1, 1–34.
Google Scholar
Baltes, P.B., Mayer, K.U. (red.). 2001. The Berlin aging study: Aging from 70 to 100. New York: Cambridge University Press.
Google Scholar
Bedyńska, S., Cypryańska, M. 2013. Statystyczny drogowskaz. Praktyczne wprowadzenie do wnioskowania statystycznego. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie Sedno.
Google Scholar
Bedyńska, S., Książek, M. 2012. Statystyczny drogowskaz: praktyczny przewodnik wykorzystania modeli regresji oraz równań strukturalnych. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie Sedno.
Google Scholar
Braun-Gałkowska, M. 2006. Nowe role społeczne ludzi starszych, w: S. Steuden, M. Marczuk (red.), Starzenie się a satysfakcja z życia (s. 183–195). Lublin: Wydawnictwo KUL.
Google Scholar
Brudek, P. 2015. Podmiotowe korelaty satysfakcji z małżeństwa osób w okresie późnej dorosłości. Niepublikowana rozprawa doktorska. Lublin: Biblioteka Główna KUL.
Google Scholar
Brudek, P. 2016. Larsa Tornstama teoria gerotranscendencji jako teoria pozytywnego starzenia się. Psychologia Rozwojowa, 21 (4), 9–25.
Google Scholar
Brudek, P. 2017. Protestancka Szwecja jako kolebka teorii gerotranscendencji Larsa Tornstama. Pochodzenie, ogólny zarys i krytyczna analiza koncepcji. Studia Oecumenica, 17, 419–438.
Google Scholar
Brudek, P., Steuden, S. 2017. Questionnaire of Sense of Self-Dignity (QSSD-3): Construction and Analysis of Psychometric Properties. The Review of Psychology, 3 (60), 457–477.
Google Scholar
Brzezińska, M. 2011. Proaktywna starość. Strategie radzenia sobie ze stresem w okresie późnej dorosłości. Warszawa: Difin.
Google Scholar
Chudy, W. 2005. Godność człowieka wartością ontyczno-wychowawczą, w: M. Kalinowski (red.), Wzrastanie człowieka w godności, miłości i miłosierdziu, s. 83–91. Lublin: Wydawnictwo KUL.
Google Scholar
Kępiński, A. 2002. Lęk. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
Google Scholar
Kofta, M. 2006. Dlaczego potrzebujemy podmiotowości? Diametros, 7, 166–170.
Google Scholar
Kozielecki, J. 1977. O godności człowieka. Warszawa: Wydawnictwo „Czytelnik”.
Google Scholar
Kozielecki, J. 1998. Człowiek wielowymiarowy. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie „Żak”.
Google Scholar
Lazarus, R.S., Lazarus, B.N. 2006. Coping with Aging. Oxford: University Press.
Google Scholar
Lin, Y.P., Watson, R., Tsai, Y.F. 2013. Dignity in care in the clinical setting: A narrative review. Nursing Ethics, 20, 168–177.
Google Scholar
Mazurek, F.J. 2001. Godność osoby ludzkiej podstawą praw człowieka. Lublin: Redakcja Wydawnictw KUL.
Google Scholar
McCrae, R.R., Costa, P.T. 2005. Osobowość dorosłego człowieka. Kraków: Wydawnictwo WAM.
Google Scholar
Oleś, P. 2007. Poczucie godności – teoria i badania, w: A. Królikowska, Z. Marek (red.), Refleksje nad godnością człowieka, s. 119–127. Kraków: Wydawnictwo WAM.
Google Scholar
Oleś, P. 2012. Psychologia człowieka dorosłego. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Google Scholar
Pervin, A.L., John, O.P. 2002. Osobowość – teoria i badania. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Google Scholar
Rakowska, J. 2016. Analysis of the Degree of Population Ageing in Poland on LAU2 Level. Economic and Regional Studies, 9, 13–23.
Google Scholar
Roberts, B.W., DelVecchio, W.F. 2000. The rank-order consistency of personality traits from childhood to old age: a quantitative review of longitudinal studies. Psychological Bulletin, 126, 3–25.
Google Scholar
Roberts, B.W., Walton, K.E., Viechtbauer, W. 2006. Patterns of mean-level change in personality traits across the life course: a meta-analysis of longitudinal studies. Psychological Bulletin, 132, 1–25.
Google Scholar
Samir, K.C., Wolfgang L. 2017. The human core of the shared socioeconomic pathways: Population scenarios by age, sex and level of education for all countries to 2100. Global Environmental Change, 42, 181–192.
Google Scholar
Sęk, H., Brzezińska, A. 2008. Żyć godnie… XXXIII Zjazd Naukowy Polskiego Towarzystwa Psychologicznego, Poznań 24–27 września 2008. Poznań: Ośrodek Wydawnictw Naukowych.
Google Scholar
Siuta, J. 2006. Inwentarz osobowości NEO-PI-R Paula T. Costy Jr i Roberta McCrea. Adaptacja Polska. Podręcznik. Warszawa: Pracownia Testów PTP.
Google Scholar
Specht, J., Egloff, B., Schmukle, S.C. 2011. Stability and change of personality across the life course: the impact of age and major life events on mean-level and rank-order stability of the Big Five. Journal of Personality and Social Psychology, 101, 862–882.
Google Scholar
Staudinger, U.M., Dörner, J., Mickler, C. 2005. Wisdom and personality, w: R.J. Sternberg, J. Jordan (red.), A Handbook of Wisdom: Psychological Perspectives, s. 191–219. New York: Cambridge University Press.
Google Scholar
Steuden, S. 2006. Rozważania o godności z perspektywy człowieka w okresie starzenia się, w: S. Steuden, M. Marczuk (red.), Starzenie się a satysfakcja z życia, s. 17–27. Lublin: Wydawnictwo KUL.
Google Scholar
Steuden, S. 2011. Psychologia starzenia się i starości. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Google Scholar
Steuden, S. 2016a. Psychologia kliniczna seniorów. W: L.Cierpiałkowska, H. Sęk (red.), Psychologia kliniczna, s. 555–573. Warszawa: PWN.
Google Scholar
Steuden, S. 2016b. Starzenie się z godnością, w: M. Kielar-Turska (red.), Starość jak ją widzi psychologia, s. 467–487. Kraków: Wydawnictwo WAM.
Google Scholar
Steuden, S. 2016c. Mądrość jako efekt integracji doświadczeń życiowych, w: M.D. Adamczyk (red.), Starość. Między tradycją a współczesnością, s. 24–38. Kraków. Impuls.
Google Scholar
Steuden, S., Stanowska, M., Janowski, K. (red.). 2011. Starzenie się z godnością. Lublin: Wydawnictwo KUL.
Google Scholar
Straś-Romanowska, M. 2011. Późna dorosłość, w: T. Janusz (red.), Psychologia rozwoju człowieka, 326–350. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Google Scholar
Straś-Romanowska, M. 2013. Rozważania na temat charakteru w kontekście problematyki godności, w: Z. Uchnast (red.), Charakter. Jakość osobowego działania w podejściu teoretycznym i empirycznym, s. 53–67. Lublin: TN KUL.
Google Scholar
Straś-Romanowska, M. 2016. Podmiot osobowy w świecie współczesnym. Psychologia Rozwojowa, 21, 15–25.
Google Scholar
Stuart-Hamilton, I. 2000. Psychologia starzenia się. Warszawa: PWN.
Google Scholar
Tornstam, L. 2005. Gerotranscendence: A Developmental Theory of Positive Aging. New York: Springer Publishing Company.
Google Scholar
Tornstam, L. 2011. Maturing into Gerotranscendence. The Journal of TransPersonal Psychology, 43 (2), 166–180.
Google Scholar
Wadensten, B. 2007. The theory of gerotranscendence as applied to gerontological nursing – Part I. International Journal of Older People Nursing, 2, 289–294.
Google Scholar
Zaidi, A., Gasior, K., Zolyomi, E., Schmidt, A., Rodrigues, R., Marin, B. 2017. Measuring active and healthy ageing in Europe. Journal of European Social Policy, 27, 138–157.
Google Scholar
Zawadzki, B., Strelau, J., Szczepaniak, P., Śliwińska, M. 2007. Inwentarz Osobowości NEO-FFI Paula Costy i R. McCrae. Adaptacja polska. Warszawa: PTP.
Google Scholar
Autorzy
Paweł Brudekhttps://orcid.org/0000-0003-0251-9415
Doktor nauk społecznych w zakresie psychologii. Ks. diec. opolskiej. W 2015 obronił rozprawę doktorską zatytułowaną: Podmiotowe korelaty satysfakcji z małżeństwa osób w okresie późnej dorosłości (promotor: prof. dr hab. Stanisława Steuden). Adiunkt w Katedrze Psychologii Klinicznej Instytutu Psychologii KUL. Zainteresowania naukowe: zagadnienia związane z satysfakcją z małżeństwa, starością, religijnością, uzależnieniami oraz psychoterapią.
Autorzy
Stanisława Steudenhttps://orcid.org/0000-0003-0078-5613
Prof. dr hab. psychologii, kierownik Katedry Psychologii Klinicznej w Instytucie Psychologii Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II. Łączy pracę naukowo-dydaktyczną i organizacyjną z praktyką kliniczną; zainteresowania naukowe koncentrują się na problematyce klinicznej, dotyczącej głównie osób w średniej i późnej dorosłości (np. choroby psychiczne i somatyczne, radzenie sobie ze stresem choroby). Opracowała (a także przystosowała do warunków polskich) metody badania wielu zagadnień związanych z psychologią osób starszych. Autorka i współautorka licznych publikacji poświęconych tej tematyce. Przewodnicząca Rady Naukowej Uniwersytetu Trzeciego Wieku; członek rad programowych i naukowych czasopism i towarzystw naukowych; redaktor tematyczny (psychologia) „Family Forum”.
Statystyki
Downloads
Inne teksty tego samego autora
- Paweł Brudek, Stanisława Steuden, Agnieszka Warda, Obraz rodzeństwa chorego psychicznie a dobrostan rodzeństwa zdrowego , Family Forum: Tom 7 (2017): Rodzina i związki partnerskie w europejskim krajobrazie
- Paweł Brudek, Stanisława Steuden, Polska adaptacja Skali Przebaczenia Małżeńskiego (MOFS) F.G. Paleari, F.D. Finchama, C. Regalii , Family Forum: Tom 5 (2015): Rodzina i dzieci