Biograficzne uczenie się ról rodzicielskich matek
dr Paulina Puszcz
Uniwersytet Śląski, Instytut Pedagogikidr hab. Alicja Maria Kalus, prof. UJD
Uniwersytet Jana Długosza w Częstochowie Wydział Nauk Społecznychdr Emilia Mazurek
Uniwersytet Łódzki, Wydział Nauk o WychowaniuAbstrakt
Podjęcie roli rodzicielskiej stanowi istotne zadanie rozwojowe okresu wczesnej dorosłości oraz znaczące doświadczenie w biografii człowieka. Realizowanie roli rodzicielskiej to proces, którego człowiek uczy się w biegu życia. Jednym z rodzajów uczenia się jest uczenie się biograficzne. Celem badań była rekonstrukcja wydarzeń i okoliczności wpisanych w bieg życia kobiet, które stanowiły kontekst ich biograficznego uczenia się roli rodzicielskiej. W badaniach wzięło udział 15 kobiet w wieku od 24 do 35 lat, będących matkami. W wyniku przeprowadzonych badań ustalono, że biograficzne uczenie się roli rodzicielskiej przez matkę zachodzi poprzez uczenie się z biografii własnej i biografii Innych, w wymiarze świadomym i nieświadomym, indywidualnie lub w relacji z Innym(i). Dla biograficznego uczenia się roli rodzicielskiej duże znaczenie ma okres wzrastania i rozwoju w domu rodziny pochodzenia. Szczególnie znaczące są tu doświadczenia życiowe zdobywane w relacji z matką oraz obserwowanie jej w roli matki. Wnioski płynące z prezentowanych badań mogą stanowić podstawę do tworzenia programów edukacyjnych skierowanych do (przyszłych) matek oraz do przygotowania specjalistów wspierających kobiety pełnieniu roli rodzicielskiej.
Słowa kluczowe:
biografia, biograficzne uczenie się, macierzyństwo, rola rodzicielskaBibliografia
Adamski F. (2002) Rodzina. Wymiar społeczno-kulturowy. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Google Scholar
Alheit, P. (1995) ‘Biographical learning: Theoretical outline, challenges and contradictions of a new approach in adult education’, in P. Alheit et al. (eds) The biographical approach in European adult education. Wien: Verband Wiener Volksbildung, p. 57–74.
Google Scholar
Alheit P. (2002) ‘Podwójne oblicze” całożyciowego uczenia się: dwie analityczne perspektywy „cichej rewolucji”’, Teraźniejszość – Człowiek – Edukacja, 2(18), pp. 55–77.
Google Scholar
Alheit P. (2011) ‘Podejście biograficzne do całożyciowego uczenia się’, Teraźniejszość – Człowiek – Edukacja, 3(55), pp. 7–21.
Google Scholar
Alheit, P. (2015) ‘Teoria biografii jako fundament pojęciowy uczenia się przez całe życie’, Teraźniejszość – Człowiek – Edukacja, 4(72), pp. 23–36.
Google Scholar
Bakiera L. (2006) ‘Rodzina z perspektywy socjologicznej i psychologicznej: ciągłość i zmiana’, Roczniki Socjologii Rodziny XVII, pp. 101–115.
Google Scholar
Bakiera, L. (2017) ‘Doświadczanie rodzicielstwa i doświadczenia rodzicielskie. Propozycja konceptualizacji’, Psychologia Rozwojowa, 22(2), pp. 15–31. Available at: https://doi.org/10.4467/20843879PR.17.007.7039.
DOI: https://doi.org/10.4467/20843879PR.17.007.7039
Google Scholar
Bakiera L. (2020) ‘Parentologia. Próba integrowania wiedzy naukowej o rodzicielstwie’, in L. Bakiera (ed.) Rodzicielstwo. Ujęcie interdyscyplinarne, Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM, pp. 17–44.
Google Scholar
Bakiera, L. (2013) Zaangażowane rodzicielstwo a autokreacyjny aspekt rozwoju dorosłych. Warszawa: Wydawnictwo Difin.
Google Scholar
Bakiera, L. (2023). Rodzicielstwo w cyklu życia rodziny, in M. Kaźmierczak i A. Lewandowska-Walter (eds.), Rodzina w cyklu życia – rozwój, zmiana, kryzysy, pp. 13–33. Wydawnictwo Liberi Libri. https://doi.org/10.47943/lib.9788363487638.
DOI: https://doi.org/10.47943/lib.9788363487638.rozdzial01
Google Scholar
Belsky, J. (1984) ‘The determinants of parenting: A process model’, Child Development, 55, pp. 83–96.
DOI: https://doi.org/10.1111/j.1467-8624.1984.tb00275.x
Google Scholar
Błasiak A. (2017) ‘(Nowy) wymiar rodzicielstwa – wybrane aspekty’ in D. Opozda, M. Leśniak (ed.) Rodzicielstwo w wybranych zagadnieniach pedagogicznych. Pedagogika rodziny w teorii i praktyce. Lublin: Wydawnictwo Episteme, pp. 19–28.
Google Scholar
Brągiel, J. (2012). ‘Znaczenie przemian społecznych dla współczesnego rodzicielstwa’ in J. Brągiel, B. Górnicka (eds.), Rodzicielstwo w kontekście współczesnych przemian społecznych, pp. 13–23). Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, Opole.
Google Scholar
Bron, A. (2009) ‘Biograficzność w badaniach andragogicznych’, Dyskursy Młodych Andragogów, 10, pp. 37–54.
Google Scholar
Cierpka A. (2013) Tożsamość i narracje w relacjach rodzinnych. Warszawa: Eneteia.
Google Scholar
Coleman PK., Karraker KH. (1998) ‘Self-Efficacy and Parenting Quality: Findings and Future Applications’, Developmental Review, 18, pp. 47–85.
DOI: https://doi.org/10.1006/drev.1997.0448
Google Scholar
Cowan C.P., Cowan P.A. (1995) ‘Interventions to ease the transition to parenthood: Why they are needed and what they can do’, Family Relations, 44(4), pp. 412–423.
DOI: https://doi.org/10.2307/584997
Google Scholar
Dubas, E. (2010) ‘Jak opracowywać materiał narracyjno-biograficzny? (Propozycja)’, in E. Dubas and W. Świtalski (eds) Uczenie się z (własnej) biografii. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego (Biografia i Badanie Biografii, 1), pp. 241–245.
Google Scholar
Dubas, E. (2011) ‘Uczenie się z (własnej) biografii – wprowadzenie’, in E. Dubas and W. Świtalski (eds) Uczenie się z (własnej) biografii. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego (Biografia i Badanie Biografii, 1), p. 5–9.
Google Scholar
Dubas, E. (2015a) ‘Andragogiczne badania biografii – zakresy, trudności, etyka badacza (wybrane aspekty)’, in E. Dubas and J. Stelmaszczyk (eds) Biografie i uczenie się. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego (Biografia i badanie biografii, 4), p. 31–47. Available at: https://doi.org/10.18778/7969-451-8.03.
DOI: https://doi.org/10.18778/7969-451-8.03
Google Scholar
Dubas, E. (2015b) ‘Biograficzność w kontekście całożyciowego uczenia się’, in E. Dubas and J. Stelmaszczyk (eds) Biografie i uczenie się. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego (Biografia i badanie biografii, 2), p. 11–29. Available at: https://doi.org/10.18778/7969-451-8.02.
DOI: https://doi.org/10.18778/7969-451-8.02
Google Scholar
Dubas, E. (2017) ‘Uczenie się z własnej biografii jako egzemplifikacja biograficznego uczenia się’, Nauki o Wychowaniu. Studia Interdyscyplinarne, 4(1), pp. 63–87. Available at: https://doi.org/10.18778/2450-4491.04.05.
DOI: https://doi.org/10.18778/2450-4491.04.05
Google Scholar
Dubas, E. (2020) ‘W edukacyjnej przestrzeni biografii – biografia jako poznawanie biografii’, in E. Dubas and A. Słowik (eds) W stulecie metody biograficznej. Refleksje i przykłady badań z perspektywy polsko-frankofońskiej. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego (Biografia i Badanie Biografii, 7), pp. 117–126.
Google Scholar
Dubas, E. (2021) ‘Wokół biografii rodzinnej i jej badań’, in E. Dubas, A. Wąsiński, and A. Słowik (eds) Biografie rodzinne i uczenie się. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego (Biografia i Badanie Biografii, 8), pp. 15–26.
Google Scholar
Dumas, J.E. et al. (2005) ‘Home Chaos. Sociodemographic, Parenting, Interactional, and Child Correlates’, Journal of Clinical Child & Adolescent Psychology, 34(1), pp. 93–104. Available at: https://doi.org/10.1207/s15374424jccp3401_9.
DOI: https://doi.org/10.1207/s15374424jccp3401_9
Google Scholar
Durtschi, J.A., Soloski, K.L. and Kimmes, J. (2017) ‘The Dyadic Effects of Supportive Coparenting and Parental Stress on Relationship Quality Across the Transition to Parenthood’, Journal of Marital and Family Therapy, 43(2), pp. 308–321. Available at: https://doi.org/10.1111/jmft.12194.
DOI: https://doi.org/10.1111/jmft.12194
Google Scholar
Farnicka M. (2013) Między wyborem a przymusem. Rodzina a sposób radzenia sobie w różnych sytuacjach życiowych. Warszawa: Wydawnictwo Difin.
Google Scholar
Giddens A. (2006) Nowoczesność i tożsamość. „Ja” i społeczeństwo w epoce późnej nowoczesności. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Google Scholar
Golonka-Legut, J. (2015) ‘Uczenie się w perspektywie biograficzności. Perspektywa andragogiczna’, Rocznik Andragogiczny, 22, pp. 101–118. Available at: https://doi.org/10.12775/RA.2015.005.
DOI: https://doi.org/10.12775/RA.2015.005
Google Scholar
Gramling, F. L., Carr, L. R. (2004) ‘Lifelines: a life history methodology’, Nursing Research, 53(3), pp. 207–210
DOI: https://doi.org/10.1097/00006199-200405000-00008
Google Scholar
Harwas-Napierła B. (2003) Rodzina a rozwój człowieka dorosłego. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.
Google Scholar
Havighurst R.J. (1981) Developmental tasks and education. New York: Longmans & Green.
Google Scholar
Janicka I. (2006) Kohabitacja a małżeństwo w perspektywie psychologicznej: studium porównawcze. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Google Scholar
Jurgiel-Aleksander A. (2022) ‘Biograficzne doświadczanie bycia nauczycielem jako istota kształtowania praktyk całożyciowego uczenia się’, Dyskursy Młodych Adragogów, 23, pp. 81–95.
Google Scholar
Kawula S. (2005) Kształty rodziny współczesnej: szkice familologiczne. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek.
Google Scholar
Kaźmierska K. (2013) ‘Badania biograficzne w naukach społecznych’, Przegląd Socjologii Jakościowej 9/4, pp. 6–10.
DOI: https://doi.org/10.18778/1733-8069.9.4.01
Google Scholar
Kaźmierska K. and K. Waniek (2020) Autobiograficzny wywiad narracyjny. Metoda, technika, analiza. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Google Scholar
Kuryś K. (2010) Urodzenie pierwszego dziecka jako wydarzenie krytyczne w życiu kobiet i mężczyzn. Kraków: Wydawnictwo WAM.
Google Scholar
Kuryś-Szyncel K. (2017) Doświadczanie macierzyństwa – przestrzenie biograficznego uczenia się in E. Włodarczyk (ed.) W trosce o macierzyństwo. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM, pp. 69–82.
Google Scholar
Kuryś-Szyncel, K. (2017) ‘Biograficzne uczenie się w perspektywie rodzinnej – systemowe transmisje’ in K. Kuryś-Szyncel (ed.) Rodzinne rekonstrukcje i transmisje w perspektywie biograficznej. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM, pp. 55–67
Google Scholar
Kwak A. (2005) Rodzina w dobie przemian. Małżeństwo i kohabitacja. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie Żak.
Google Scholar
Kwak A. (2014) Współczesne związki heteroseksualne: małżeństwa (dobrowolnie bezdzietne), kohabitacje, LAT. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie Żak.
Google Scholar
Lalak D. (2010) Życie jako biografia. Podejście biograficzne w perspektywie pedagogicznej. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie ŻAK.
Google Scholar
Ładyżyński A. (2020) Życie rodzinne jako szansa rozwoju osobowego z perspektywy pedagogicznej. Wrocław: Atut Oficyna Wydawnicza.
Google Scholar
Łobocki M. (2011) Metody i techniki badań pedagogicznych. Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
Google Scholar
Macmillan R. and Kofer R. (2005) ‘Families in the Life Course: Interdependency of Roles, Role Configurations, and Pathways’, Journal of Marriage and Family, 67 (4), pp. 858–879.
DOI: https://doi.org/10.1111/j.1741-3737.2005.00180.x
Google Scholar
Mazurek E. (2017) ‘Biograficzne uczenie się i narracyjne uczenie się – ramy teoretyczne’, Edukacja Dorosłych, 1 (76), pp. 51–65.
Google Scholar
Nowak-Dziemianowicz M. (2002) Doświadczenia rodzinne w narracjach. Interpretacje sensów i znaczeń. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
Google Scholar
Oosterman, M. et al. (2019) ‘The impact of childhood trauma and psychophysiological reactivity on at-risk women’s adjustment to parenthood’, Development and Psychopathology, 31(1), pp. 127–141. Available at: https://doi.org/10.1017/S0954579418001591.
DOI: https://doi.org/10.1017/S0954579418001591
Google Scholar
Opozda D. (2017) ‘Zróżnicowane rodzicielstwo – zarys refleksji’ in D. Opozda and M. Leśniak (eds) Rodzicielstwo w wybranych zagadnieniach pedagogicznych. Pedagogika rodziny w teorii i praktyce. Lublin: Wydawnictwo Episteme, pp. 19–28.
Google Scholar
Piekarski J. (2006) ‘O drugoplanowych warunkach poprawności praktyki badawczej w pedagogice – perspektywa biografii’ in D. Kubinowski and M. Nowak (eds) Metodologia pedagogiki zorientowanej humanistycznie. Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls, pp. 97–126.
Google Scholar
Plopa M. (2008) Psychologia rodziny. Teorie i badania. Kraków: Wydawnictwo Impuls.
Google Scholar
Potočárová, M. and Napora, E. (2018) ‘Przywiązanie i wychowanie w rodzinie a poczucie bezpieczeństwa u dziecka’, in E. Napora, M. Stawiarska-Lietzau, and E. Kornacka-Skwara (eds) Psychospołeczne aspekty bezpieczeństwa w wymiarze indywidualnym i społecznym. Częstochowa: Wydawnictwo im. Stanisława Podobińskiego Uniwersytetu Humanistyczno-Przyrodniczego im. Jana Długosza w Częstochowie, pp. 13–30.
Google Scholar
Pryszmont-Ciesielska M. (2013a) ‘Mikroświaty macierzyństwa’, Rocznik Andragogiczny, pp. 357–366.
DOI: https://doi.org/10.12775/RA.2013.023
Google Scholar
Pryszmont-Ciesielska M. (2013b) (ed.) Macierzyństwo w relacjach auto/biograficznych i fotografiach kobiet. Wrocław: Oficyna Wydawnicza Atut – Wrocławskie Wydawnictwo Oświatowe.
Google Scholar
Rostowska T. (1995) Transmisja międzypokoleniowa w rodzinie. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Google Scholar
Rostowska T. (2000) ‘System wartości rodziców i dzieci jako zadanie rozwojowe’ in D. Kornas-Biela (ed.), Rodzina: źródło życia i szkoła miłości, pp. 217–230. Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL.
Google Scholar
Schütze F. (2012) ‘Analiza biograficzna ugruntowana empirycznie w autobiograficznym wywiadzie narracyjnym. Jak analizować autobiograficzne wywiady narracyjne’ in K. Kaźmierska (ed.) Metoda biograficzna w socjologii. Kraków: Zakład Wydawniczy NOMOS, pp. 141–278.
Google Scholar
Segiet W. (2013) O związku edukacji z rodziną. Społeczne konteksty i jednostkowe biografie. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.
Google Scholar
Segiet W. (2021) ‘Edukacja i biografia. W kręgu wzajemnych znaczeń i wybranych odniesień’, Biografistyka Pedagogiczna, 6(1), pp. 295–314.
DOI: https://doi.org/10.36578/BP.2021.06.33
Google Scholar
Slany K. (2002) Alternatywne formy życia rodzinnego w ponowoczesnym świecie. Kraków: Zakład Wydawniczy NOMOS.
Google Scholar
Solarczyk-Szwec, H. (2015) ‘Cztery ćwiartki biograficznego uczenia się’, Rocznik Andragogiczny, 22, pp. 119–134. Available at: https://doi.org/10.12775/RA.2015.006.
DOI: https://doi.org/10.12775/RA.2015.006
Google Scholar
Sztompka P. (2005) Socjologia wizualna. Fotografia jako metoda badawcza. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Google Scholar
Tedder M. and Biesta G. (2009) ‘Uczenie się bez nauczania? Potencjał i ograniczenia biograficznego uczenia się dorosłych; tłum. A. Nizińska, Teraźniejszość – Człowiek – Edukacja, Nr 2(46), pp. 19–35.
Google Scholar
Urbaniak-Zając D. (1999) ‘Wywiad narracyjny na tle innych technik wywiadu’, Edukacja: Studia – Badania – Innowacje, Tom 4, 68, pp. 29–39.
Google Scholar
Urbaniak-Zając D. (2011) ‘Biograficzna perspektywa badawcza’ in E. Dubas and W. Świtalski (eds) Uczenie się z (własnej) biografii. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, pp. 11–27.
Google Scholar
Wąsiński A. (2011) ‘Autokreacja w perspektywie narracji i biograficzności’ in E. Dubas and W. Świtalski (eds) Biografia i badanie biografii. Uczenie się z (własnej) biografii. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, pp. 29–42.
Google Scholar
Wąsiński A. (2018) Autokreacja małżonków bezdzietnych do wielowymiarowego rodzicielstwa adopcyjnego. Perspektywa pedagogiczno-antropologiczna. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
DOI: https://doi.org/10.18778/8142-049-5
Google Scholar
Wąsiński A. (2021) ‘Biografie małżeńskie i rodzinne rozpatrywane w perspektywie autokreacji do rodzicielstwa’ in E. Dubas, A. Wąsiński, and A. Słowik (eds) Biografie rodzinne i uczenie się. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego (Biografia i Badanie Biografii, 8), pp. 39–58.
Google Scholar
Autorzy
dr Paulina PuszczAutorzy
dr hab. Alicja Maria Kalus, prof. UJDAutorzy
dr Emilia MazurekStatystyki
Downloads
Licencja
Prawa autorskie (c) 2024 Family Forum
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe.
Inne teksty tego samego autora
- Emilia Mazurek, Choroba w rodzinie , Family Forum: Tom 3 (2013): Family Forum
- Karolina Kupis, Alicja Maria Kalus, Emilia Mazurek, Emigracja a proces uczenia się małżonków , Family Forum: Tom 12 (2022): Przemiany rodziny
- Alicja Kalus, 6th European Society on Family Relations Congress Families in a Changing Europe: Challenges, Conflicts and Intervention , Family Forum: Tom 2 (2010): Problemy współczesnej rodziny II
- Alicja Kalus, I Ogólnopolska Konferencja Interdyscyplinarna Rodzina w zmieniającym sięświecie , Family Forum: Tom 2 (2010): Problemy współczesnej rodziny II