Biograficzne uczenie się ról rodzicielskich matek

dr Paulina Puszcz

Uniwersytet Śląski, Instytut Pedagogiki

dr hab. Alicja Maria Kalus, prof. UJD

Uniwersytet Jana Długosza w Częstochowie Wydział Nauk Społecznych

dr Emilia Mazurek

Uniwersytet Łódzki, Wydział Nauk o Wychowaniu

Abstrakt

Podjęcie roli rodzicielskiej stanowi istotne zadanie rozwojowe okresu wczesnej dorosłości oraz znaczące doświadczenie w biografii człowieka. Realizowanie roli rodzicielskiej to proces, którego człowiek uczy się w biegu życia. Jednym z rodzajów uczenia się jest uczenie się biograficzne. Celem badań była rekonstrukcja wydarzeń i okoliczności wpisanych w bieg życia kobiet, które stanowiły kontekst ich biograficznego uczenia się roli rodzicielskiej. W badaniach wzięło udział 15 kobiet w wieku od 24 do 35 lat, będących matkami. W wyniku przeprowadzonych badań ustalono, że biograficzne uczenie się roli rodzicielskiej przez matkę zachodzi poprzez uczenie się z biografii własnej i biografii Innych, w wymiarze świadomym i nieświadomym, indywidualnie lub w relacji z Innym(i). Dla biograficznego uczenia się roli rodzicielskiej duże znaczenie ma okres wzrastania i rozwoju w domu rodziny pochodzenia. Szczególnie znaczące są tu doświadczenia życiowe zdobywane w relacji z matką oraz obserwowanie jej w roli matki. Wnioski płynące z prezentowanych badań mogą stanowić podstawę do tworzenia programów edukacyjnych skierowanych do (przyszłych) matek oraz do przygotowania specjalistów wspierających kobiety pełnieniu roli rodzicielskiej.

Słowa kluczowe:

biografia, biograficzne uczenie się, macierzyństwo, rola rodzicielska

Adamski F. (2002) Rodzina. Wymiar społeczno-kulturowy. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
  Google Scholar

Alheit, P. (1995) ‘Biographical learning: Theoretical outline, challenges and contradictions of a new approach in adult education’, in P. Alheit et al. (eds) The biographical approach in European adult education. Wien: Verband Wiener Volksbildung, p. 57–74.
  Google Scholar

Alheit P. (2002) ‘Podwójne oblicze” całożyciowego uczenia się: dwie analityczne perspektywy „cichej rewolucji”’, Teraźniejszość – Człowiek – Edukacja, 2(18), pp. 55–77.
  Google Scholar

Alheit P. (2011) ‘Podejście biograficzne do całożyciowego uczenia się’, Teraźniejszość – Człowiek – Edukacja, 3(55), pp. 7–21.
  Google Scholar

Alheit, P. (2015) ‘Teoria biografii jako fundament pojęciowy uczenia się przez całe życie’, Teraźniejszość – Człowiek – Edukacja, 4(72), pp. 23–36.
  Google Scholar

Bakiera L. (2006) ‘Rodzina z perspektywy socjologicznej i psychologicznej: ciągłość i zmiana’, Roczniki Socjologii Rodziny XVII, pp. 101–115.
  Google Scholar

Bakiera, L. (2017) ‘Doświadczanie rodzicielstwa i doświadczenia rodzicielskie. Propozycja konceptualizacji’, Psychologia Rozwojowa, 22(2), pp. 15–31. Available at: https://doi.org/10.4467/20843879PR.17.007.7039.
DOI: https://doi.org/10.4467/20843879PR.17.007.7039   Google Scholar

Bakiera L. (2020) ‘Parentologia. Próba integrowania wiedzy naukowej o rodzicielstwie’, in L. Bakiera (ed.) Rodzicielstwo. Ujęcie interdyscyplinarne, Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM, pp. 17–44.
  Google Scholar

Bakiera, L. (2013) Zaangażowane rodzicielstwo a autokreacyjny aspekt rozwoju dorosłych. Warszawa: Wydawnictwo Difin.
  Google Scholar

Bakiera, L. (2023). Rodzicielstwo w cyklu życia rodziny, in M. Kaźmierczak i A. Lewandowska-Walter (eds.), Rodzina w cyklu życia – rozwój, zmiana, kryzysy, pp. 13–33. Wydawnictwo Liberi Libri. https://doi.org/10.47943/lib.9788363487638.
DOI: https://doi.org/10.47943/lib.9788363487638.rozdzial01   Google Scholar

Belsky, J. (1984) ‘The determinants of parenting: A process model’, Child Development, 55, pp. 83–96.
DOI: https://doi.org/10.1111/j.1467-8624.1984.tb00275.x   Google Scholar

Błasiak A. (2017) ‘(Nowy) wymiar rodzicielstwa – wybrane aspekty’ in D. Opozda, M. Leśniak (ed.) Rodzicielstwo w wybranych zagadnieniach pedagogicznych. Pedagogika rodziny w teorii i praktyce. Lublin: Wydawnictwo Episteme, pp. 19–28.
  Google Scholar

Brągiel, J. (2012). ‘Znaczenie przemian społecznych dla współczesnego rodzicielstwa’ in J. Brągiel, B. Górnicka (eds.), Rodzicielstwo w kontekście współczesnych przemian społecznych, pp. 13–23). Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, Opole.
  Google Scholar

Bron, A. (2009) ‘Biograficzność w badaniach andragogicznych’, Dyskursy Młodych Andragogów, 10, pp. 37–54.
  Google Scholar

Cierpka A. (2013) Tożsamość i narracje w relacjach rodzinnych. Warszawa: Eneteia.
  Google Scholar

Coleman PK., Karraker KH. (1998) ‘Self-Efficacy and Parenting Quality: Findings and Future Applications’, Developmental Review, 18, pp. 47–85.
DOI: https://doi.org/10.1006/drev.1997.0448   Google Scholar

Cowan C.P., Cowan P.A. (1995) ‘Interventions to ease the transition to parenthood: Why they are needed and what they can do’, Family Relations, 44(4), pp. 412–423.
DOI: https://doi.org/10.2307/584997   Google Scholar

Dubas, E. (2010) ‘Jak opracowywać materiał narracyjno-biograficzny? (Propozycja)’, in E. Dubas and W. Świtalski (eds) Uczenie się z (własnej) biografii. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego (Biografia i Badanie Biografii, 1), pp. 241–245.
  Google Scholar

Dubas, E. (2011) ‘Uczenie się z (własnej) biografii – wprowadzenie’, in E. Dubas and W. Świtalski (eds) Uczenie się z (własnej) biografii. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego (Biografia i Badanie Biografii, 1), p. 5–9.
  Google Scholar

Dubas, E. (2015a) ‘Andragogiczne badania biografii – zakresy, trudności, etyka badacza (wybrane aspekty)’, in E. Dubas and J. Stelmaszczyk (eds) Biografie i uczenie się. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego (Biografia i badanie biografii, 4), p. 31–47. Available at: https://doi.org/10.18778/7969-451-8.03.
DOI: https://doi.org/10.18778/7969-451-8.03   Google Scholar

Dubas, E. (2015b) ‘Biograficzność w kontekście całożyciowego uczenia się’, in E. Dubas and J. Stelmaszczyk (eds) Biografie i uczenie się. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego (Biografia i badanie biografii, 2), p. 11–29. Available at: https://doi.org/10.18778/7969-451-8.02.
DOI: https://doi.org/10.18778/7969-451-8.02   Google Scholar

Dubas, E. (2017) ‘Uczenie się z własnej biografii jako egzemplifikacja biograficznego uczenia się’, Nauki o Wychowaniu. Studia Interdyscyplinarne, 4(1), pp. 63–87. Available at: https://doi.org/10.18778/2450-4491.04.05.
DOI: https://doi.org/10.18778/2450-4491.04.05   Google Scholar

Dubas, E. (2020) ‘W edukacyjnej przestrzeni biografii – biografia jako poznawanie biografii’, in E. Dubas and A. Słowik (eds) W stulecie metody biograficznej. Refleksje i przykłady badań z perspektywy polsko-frankofońskiej. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego (Biografia i Badanie Biografii, 7), pp. 117–126.
  Google Scholar

Dubas, E. (2021) ‘Wokół biografii rodzinnej i jej badań’, in E. Dubas, A. Wąsiński, and A. Słowik (eds) Biografie rodzinne i uczenie się. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego (Biografia i Badanie Biografii, 8), pp. 15–26.
  Google Scholar

Dumas, J.E. et al. (2005) ‘Home Chaos. Sociodemographic, Parenting, Interactional, and Child Correlates’, Journal of Clinical Child & Adolescent Psychology, 34(1), pp. 93–104. Available at: https://doi.org/10.1207/s15374424jccp3401_9.
DOI: https://doi.org/10.1207/s15374424jccp3401_9   Google Scholar

Durtschi, J.A., Soloski, K.L. and Kimmes, J. (2017) ‘The Dyadic Effects of Supportive Coparenting and Parental Stress on Relationship Quality Across the Transition to Parenthood’, Journal of Marital and Family Therapy, 43(2), pp. 308–321. Available at: https://doi.org/10.1111/jmft.12194.
DOI: https://doi.org/10.1111/jmft.12194   Google Scholar

Farnicka M. (2013) Między wyborem a przymusem. Rodzina a sposób radzenia sobie w różnych sytuacjach życiowych. Warszawa: Wydawnictwo Difin.
  Google Scholar

Giddens A. (2006) Nowoczesność i tożsamość. „Ja” i społeczeństwo w epoce późnej nowoczesności. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
  Google Scholar

Golonka-Legut, J. (2015) ‘Uczenie się w perspektywie biograficzności. Perspektywa andragogiczna’, Rocznik Andragogiczny, 22, pp. 101–118. Available at: https://doi.org/10.12775/RA.2015.005.
DOI: https://doi.org/10.12775/RA.2015.005   Google Scholar

Gramling, F. L., Carr, L. R. (2004) ‘Lifelines: a life history methodology’, Nursing Research, 53(3), pp. 207–210
DOI: https://doi.org/10.1097/00006199-200405000-00008   Google Scholar

Harwas-Napierła B. (2003) Rodzina a rozwój człowieka dorosłego. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.
  Google Scholar

Havighurst R.J. (1981) Developmental tasks and education. New York: Longmans & Green.
  Google Scholar

Janicka I. (2006) Kohabitacja a małżeństwo w perspektywie psychologicznej: studium porównawcze. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
  Google Scholar

Jurgiel-Aleksander A. (2022) ‘Biograficzne doświadczanie bycia nauczycielem jako istota kształtowania praktyk całożyciowego uczenia się’, Dyskursy Młodych Adragogów, 23, pp. 81–95.
  Google Scholar

Kawula S. (2005) Kształty rodziny współczesnej: szkice familologiczne. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek.
  Google Scholar

Kaźmierska K. (2013) ‘Badania biograficzne w naukach społecznych’, Przegląd Socjologii Jakościowej 9/4, pp. 6–10.
DOI: https://doi.org/10.18778/1733-8069.9.4.01   Google Scholar

Kaźmierska K. and K. Waniek (2020) Autobiograficzny wywiad narracyjny. Metoda, technika, analiza. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
  Google Scholar

Kuryś K. (2010) Urodzenie pierwszego dziecka jako wydarzenie krytyczne w życiu kobiet i mężczyzn. Kraków: Wydawnictwo WAM.
  Google Scholar

Kuryś-Szyncel K. (2017) Doświadczanie macierzyństwa – przestrzenie biograficznego uczenia się in E. Włodarczyk (ed.) W trosce o macierzyństwo. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM, pp. 69–82.
  Google Scholar

Kuryś-Szyncel, K. (2017) ‘Biograficzne uczenie się w perspektywie rodzinnej – systemowe transmisje’ in K. Kuryś-Szyncel (ed.) Rodzinne rekonstrukcje i transmisje w perspektywie biograficznej. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM, pp. 55–67
  Google Scholar

Kwak A. (2005) Rodzina w dobie przemian. Małżeństwo i kohabitacja. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie Żak.
  Google Scholar

Kwak A. (2014) Współczesne związki heteroseksualne: małżeństwa (dobrowolnie bezdzietne), kohabitacje, LAT. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie Żak.
  Google Scholar

Lalak D. (2010) Życie jako biografia. Podejście biograficzne w perspektywie pedagogicznej. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie ŻAK.
  Google Scholar

Ładyżyński A. (2020) Życie rodzinne jako szansa rozwoju osobowego z perspektywy pedagogicznej. Wrocław: Atut Oficyna Wydawnicza.
  Google Scholar

Łobocki M. (2011) Metody i techniki badań pedagogicznych. Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
  Google Scholar

Macmillan R. and Kofer R. (2005) ‘Families in the Life Course: Interdependency of Roles, Role Configurations, and Pathways’, Journal of Marriage and Family, 67 (4), pp. 858–879.
DOI: https://doi.org/10.1111/j.1741-3737.2005.00180.x   Google Scholar

Mazurek E. (2017) ‘Biograficzne uczenie się i narracyjne uczenie się – ramy teoretyczne’, Edukacja Dorosłych, 1 (76), pp. 51–65.
  Google Scholar

Nowak-Dziemianowicz M. (2002) Doświadczenia rodzinne w narracjach. Interpretacje sensów i znaczeń. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
  Google Scholar

Oosterman, M. et al. (2019) ‘The impact of childhood trauma and psychophysiological reactivity on at-risk women’s adjustment to parenthood’, Development and Psychopathology, 31(1), pp. 127–141. Available at: https://doi.org/10.1017/S0954579418001591.
DOI: https://doi.org/10.1017/S0954579418001591   Google Scholar

Opozda D. (2017) ‘Zróżnicowane rodzicielstwo – zarys refleksji’ in D. Opozda and M. Leśniak (eds) Rodzicielstwo w wybranych zagadnieniach pedagogicznych. Pedagogika rodziny w teorii i praktyce. Lublin: Wydawnictwo Episteme, pp. 19–28.
  Google Scholar

Piekarski J. (2006) ‘O drugoplanowych warunkach poprawności praktyki badawczej w pedagogice – perspektywa biografii’ in D. Kubinowski and M. Nowak (eds) Metodologia pedagogiki zorientowanej humanistycznie. Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls, pp. 97–126.
  Google Scholar

Plopa M. (2008) Psychologia rodziny. Teorie i badania. Kraków: Wydawnictwo Impuls.
  Google Scholar

Potočárová, M. and Napora, E. (2018) ‘Przywiązanie i wychowanie w rodzinie a poczucie bezpieczeństwa u dziecka’, in E. Napora, M. Stawiarska-Lietzau, and E. Kornacka-Skwara (eds) Psychospołeczne aspekty bezpieczeństwa w wymiarze indywidualnym i społecznym. Częstochowa: Wydawnictwo im. Stanisława Podobińskiego Uniwersytetu Humanistyczno-Przyrodniczego im. Jana Długosza w Częstochowie, pp. 13–30.
  Google Scholar

Pryszmont-Ciesielska M. (2013a) ‘Mikroświaty macierzyństwa’, Rocznik Andragogiczny, pp. 357–366.
DOI: https://doi.org/10.12775/RA.2013.023   Google Scholar

Pryszmont-Ciesielska M. (2013b) (ed.) Macierzyństwo w relacjach auto/biograficznych i fotografiach kobiet. Wrocław: Oficyna Wydawnicza Atut – Wrocławskie Wydawnictwo Oświatowe.
  Google Scholar

Rostowska T. (1995) Transmisja międzypokoleniowa w rodzinie. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
  Google Scholar

Rostowska T. (2000) ‘System wartości rodziców i dzieci jako zadanie rozwojowe’ in D. Kornas-Biela (ed.), Rodzina: źródło życia i szkoła miłości, pp. 217–230. Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL.
  Google Scholar

Schütze F. (2012) ‘Analiza biograficzna ugruntowana empirycznie w autobiograficznym wywiadzie narracyjnym. Jak analizować autobiograficzne wywiady narracyjne’ in K. Kaźmierska (ed.) Metoda biograficzna w socjologii. Kraków: Zakład Wydawniczy NOMOS, pp. 141–278.
  Google Scholar

Segiet W. (2013) O związku edukacji z rodziną. Społeczne konteksty i jednostkowe biografie. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.
  Google Scholar

Segiet W. (2021) ‘Edukacja i biografia. W kręgu wzajemnych znaczeń i wybranych odniesień’, Biografistyka Pedagogiczna, 6(1), pp. 295–314.
DOI: https://doi.org/10.36578/BP.2021.06.33   Google Scholar

Slany K. (2002) Alternatywne formy życia rodzinnego w ponowoczesnym świecie. Kraków: Zakład Wydawniczy NOMOS.
  Google Scholar

Solarczyk-Szwec, H. (2015) ‘Cztery ćwiartki biograficznego uczenia się’, Rocznik Andragogiczny, 22, pp. 119–134. Available at: https://doi.org/10.12775/RA.2015.006.
DOI: https://doi.org/10.12775/RA.2015.006   Google Scholar

Sztompka P. (2005) Socjologia wizualna. Fotografia jako metoda badawcza. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
  Google Scholar

Tedder M. and Biesta G. (2009) ‘Uczenie się bez nauczania? Potencjał i ograniczenia biograficznego uczenia się dorosłych; tłum. A. Nizińska, Teraźniejszość – Człowiek – Edukacja, Nr 2(46), pp. 19–35.
  Google Scholar

Urbaniak-Zając D. (1999) ‘Wywiad narracyjny na tle innych technik wywiadu’, Edukacja: Studia – Badania – Innowacje, Tom 4, 68, pp. 29–39.
  Google Scholar

Urbaniak-Zając D. (2011) ‘Biograficzna perspektywa badawcza’ in E. Dubas and W. Świtalski (eds) Uczenie się z (własnej) biografii. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, pp. 11–27.
  Google Scholar

Wąsiński A. (2011) ‘Autokreacja w perspektywie narracji i biograficzności’ in E. Dubas and W. Świtalski (eds) Biografia i badanie biografii. Uczenie się z (własnej) biografii. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, pp. 29–42.
  Google Scholar

Wąsiński A. (2018) Autokreacja małżonków bezdzietnych do wielowymiarowego rodzicielstwa adopcyjnego. Perspektywa pedagogiczno-antropologiczna. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
DOI: https://doi.org/10.18778/8142-049-5   Google Scholar

Wąsiński A. (2021) ‘Biografie małżeńskie i rodzinne rozpatrywane w perspektywie autokreacji do rodzicielstwa’ in E. Dubas, A. Wąsiński, and A. Słowik (eds) Biografie rodzinne i uczenie się. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego (Biografia i Badanie Biografii, 8), pp. 39–58.
  Google Scholar

Pobierz


Opublikowane
2024-01-27

Cited By / Share

Puszcz, P., Kalus, A. ., & Mazurek, E. (2024). Biograficzne uczenie się ról rodzicielskich matek. Family Forum, 13, 85–107. https://doi.org/10.25167/FF/5178

Autorzy

dr Paulina Puszcz  

Autorzy

dr hab. Alicja Maria Kalus, prof. UJD 

Autorzy

dr Emilia Mazurek 

Statystyki

Downloads

Download data is not yet available.


Licencja

Prawa autorskie (c) 2024 Family Forum

Creative Commons License

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe.