Proces starzenia się ludności miejskich obszarów funkcjonalnych (MOF) w Polsce w latach 1990–2016
Mirosław Wójtowicz
Uniwersytet Pedagogiczny w Krakowiehttps://orcid.org/0000-0003-3633-745X
Sławomir Kurek
Uniwersytet Pedagogiczny w Krakowiehttps://orcid.org/0000-0002-7251-8410
Jadwiga Gałka
Uniwersytet Jagiellońskihttps://orcid.org/0000-0002-6728-8497
Abstrakt
Proces starzenia się ludności, który nasilił się w Polsce na przełomie XX i XXI w., przebiegał szczególnie intensywnie w miastach. Jego tempo i wielkość uwarunkowane były sytuacją ekonomiczną ośrodków miejskich oraz tym, jak udało im się przejść transformację gospodarczą. Współczesne miasta oraz zachodzące w nich procesy społeczno-demograficzne, coraz silniej wiążą się z sąsiadującymi z nimi obszarami wiejskimi, tworząc miejskie obszary funkcjonalne (MOF). Celem artykułu jest zbadanie tempa oraz przestrzennego zróżnicowania procesu starzenia się ludności w miejskich obszarach funkcjonalnych. W badaniach wzięto do analizy 151 MOF-ów podzielonych na sześć poziomów hierarchicznych. Zaawan-sowanie procesu starzenia się mieszkańców MOF-ów badano w podziale na rdzeń i strefę zewnętrzną. Przeprowadzone badania wskazują, że w analizowanym okresie starzenie ludności MOF-ów przebiegało szybciej, niż pozostałych, peryferyjnych obszarów kraju. Należy jednak podkreślić, że oficjalne dane wykorzystane w badaniach nie uwzględniają nierejestrowanego odpływu migracyjnego z obszarów peryferyjnych, co może wpływać na zaniżenie poziomu starości ich mieszkańców. Na początku lat 90. XX w. proces starzenia się był najbardziej zaawansowany w MOF-ach ulokowanych najwyżej w hierarchii, jednakże z upływem czasu doszło do jego konwergencji. Natomiast w obrębie poszczególnych typów MOF-ów utrzymuje się podział na bardziej zaawansowane w procesie starzenia się rdzenie i „młodsze” strefy zewnętrzne.
Słowa kluczowe:
miejski obszar funkcjonalny, starzenie się ludności, indeks starości, wskaźnik starzenia demograficznego, wskaźnik starzenia ekonomicznegoBibliografia
Anacka, Marta i Marek Okólski. 2010. Direct demographic consequences of post-accession migration for Poland. W: A Continent Moving West? EU Enlargement and Labour Migration from Central and Eastern Europe, red. Richard Black et al. 141–164. Amsterdam: Amsterdam University Press.
Google Scholar
Czyż, Teresa. 2002. Zastosowanie modelu potencjału w analizie zróżnicowania regionalnego Polski. Studia Regionalne i Lokalne, 3(9), 5–14.
Google Scholar
Czyż, Teresa. 2012. Poziom rozwoju społeczno-gospodarczego Polski w ujęciu subregionalnym. Przegląd Geograficzny, 84(2), 219–236.
Google Scholar
Datko, Anna. 2014. Za dyplomem? Migracje młodych Polaków do miast akademickich. Człowiek i Społeczeństwo, 37, 41–51.
Google Scholar
Długosz, Zbigniew. 1998. Próba określenia zmian starości demograficznej Polski w ujęciu przestrzennym. Wiadomości Statystyczne, 3, 15–25.
Google Scholar
Domański, Bolesław. 2008. Rozwój polskich metropolii a regiony peryferyjne. Bezpowrotna separacja czy współzależność rozwoju. Studia KPZK PAN, 70, 135–143.
Google Scholar
Dunin-Wąsowicz, Paweł. 2017. „Słoiki” nie istnieją? Znak, 751, 108–111.
Google Scholar
Frątczak, Ewa. 2002.Proces starzenia się ludności Polski. Studia Demograficzne, 2(142), 3–28.
Google Scholar
Gałka, Jadwiga, Sławomir Kurek i Mirosław Wójtowicz. 2016. Differentiation of reproductive behaviour of the population of the Kraków Metropolitan Area in the light of survey research. Bulletin of Geography. Socio-economic Series, 31, 45–57. DOI: http://dx.doi.org/10.1515/bog-2016-0004.
Google Scholar
Gałka, Jadwiga i Anna Warych-Juras. 2018. Suburbanization and migration in Polish metropolitan areas during political transition. Acta Geographica Slovenica, 58(2), 63–72. DOI: 10.3986/AGS.2256.
Google Scholar
Gołata, Elżbieta i Ireneusz Kuropka. 2016. Large cities in Poland in face of demographic changes. Bulletin of Geography. Socio-economic Series, 34, 17–31. DOI: http://dx.doi.org/10.1515/bog-2016-0032.
Google Scholar
Grabkowska, Maja i Jan Frankowski. 2016. ‘Close to the city centre, close to the university’. Are there symp-toms of studentification in Gdańsk, Poland? Bulletin of Geography. Socio-economic Series, 32, 73–83. DOI: https://doi.org/10.1515/bog-2016-0016.
Google Scholar
Jończy, Romuald. 2012. (Nie)przydatność danych statystycznych oraz opartych na nich diagnoz i prognoz społeczno-gospodarczych w kontekście występowania nierejestrowanej emigracji definitywnej (emigracji zawieszonej). W: Polityka społeczna – kontynuacja i zmiana, 247–262. Warszawa: Instytut Pracy i Spraw Socjalnych.
Google Scholar
Jończy, Romuald. 2014. Problem nierejestrowanej emigracji definitywnej (emigracji zawieszonej) w badaniu procesów społeczno-gospodarczych na obszarach wiejskich. Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu, 360, 11–18.
Google Scholar
Kaczmarczyk, Paweł i Marek Okólski. 2008. Demographic and labour-market impacts of migration on Poland. Oxford Review of Economic Policy, 24(3), 599–624. DOI: 10.1093/oxrep/grn029.
Google Scholar
Kaczmarczyk, Paweł, Marta Mioduszewska i Anna Żylicz. 2009. Impact of the Post-Accession Migration on the Polish Labor Market. W: EU Labor Markets After Post-Enlargement Migration, red. Martin Kahanec, Klaus F. Zimmermann, 219–253. Heidelberg: Springer-Verlag Berlin.
Google Scholar
Kosiński, Leszek. 1960. Pochodzenie terytorialne ludności Ziem Zachodnich w 1950 r. Dokumentacja Geograficzna IG PAN, 2.
Google Scholar
Kotowska, Irena E. et al. 2008. Poland: Fertility decline as a response to profound societal and labour market changes. Demographic Research, 19(22), 795–854. DOI: http://dx.doi.org/10.4054/DemRes.2008.19.22.
Google Scholar
Kotus, Jacek, Marek Rzeszewski i Artur Bajerski. 2015. Przyjezdni w strukturze miasta: miasto wobec przy-jezdnych: studenci i turyści w mieście w kontekście koncepcji „city users”. Poznań: Bogucki Wydawnictwo Naukowe.
Google Scholar
Kowaleski, Jerzy. 2011. Przestrzenne zróżnicowanie starzenia się ludności Polski. Przyczyny Etapy Następstwa. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Google Scholar
Krzysztofik, Robert et al. 2017. Is the suburbanisation stage always important in the transformation of large urban agglomerations? The case of the Katowice conurbation. Geographia Polonica, 90(2), 71–85. DOI: https://doi.org/10.7163/GPol.0082.
Google Scholar
Kurek, Sławomir. 2003. The spatial distribution of population ageing in Poland in the years 1988–2001. Bulletin of Geography. Socio-economic Series, 2, 65–75.
Google Scholar
Kurek, Sławomir. 2008. Typologia starzenia się ludności Polski w ujęciu przestrzennym, Kraków: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego.
Google Scholar
Kurek, Sławomir. 2011. Double transitions? Regional patterns of population ageing in Poland. Geografiska Annaler: Series B: Human Geography, 93(2), 163–184. DOI: 10.1111/j.1468-0467.2011.00367.x
Google Scholar
Kurek, Sławomir, Mirosław Wójtowicz i Jadwiga Gałka. 2015. The changing role of migration and natural increase in suburban population growth: The case of a non-capital post-socialist city (The Krakow Metropolitan Area, Poland). Moravian Geographical Reports, 23(4), 59–70. DOI: 10.1515/mgr-2015-0025.
Google Scholar
Kurek, Sławomir, Mirosław Wójtowicz i Jadwiga Gałka. 2017. Does suburbanisation contribute to the rejuvenation of a metropolitan area? Changes in the age structure of the Kraków Metropolitan Area in Poland in the light of recent suburbanization. Geographia Polonica, 90(2), 59–70. DOI: https://doi.org/10.7163/GPol.0085.
Google Scholar
Mroczkowska, Joanna. 2018. Podlaski „Słoik” – mobilna grupa społeczna i mobilne medium tożsamości lokalnej. Studia Socjologiczne, 231(4), 77–102. DOI: 10.24425/122484.
Google Scholar
Murzyn-Kupisz, Monika i Magdalena Szmytkowska. 2015. Studentification in the post-socialist context: The case of Cracow and The Tri-City (Gdansk, Gdynia and Sopot). Geografie, 120(2), 188–204.
Google Scholar
Podogrodzka, Małgorzata. 2014. Przestrzenne zróżnicowanie ludności według wieku w Polsce w latach 1991–2010. Studia Ekonomiczne, 167, 62–76.
Google Scholar
Podogrodzka, Małgorzata. 2016. Przestrzenna konwergencja indeksu starości w Polsce. Acta Universitatis Lodziensis. Folia Oeconomica, 4(324), 51–65. DOI: http://dx.doi.org/10.18778/0208-6018.324.04.
Google Scholar
Potrykowska, Alina i Przemysław Śleszyński. 2001. Mobilność przestrzenna ludności w aglomeracji warszawskiej (1990–1998). W: Miasto postsocjalistyczne – organizacja przestrzeni miejskiej i jej przemiany (część II), XIV, red. Iwona Jażdżewska 63–76. Łódź: Konwersatorium Wiedzy o Mieście.
Google Scholar
Runge, Jerzy i Franciszek Kłosowski. 2011. Changes in population and economy in Śląskie voivodship in the context of the suburbanization processes. Bulletin of Geography. Socio-economic Series, 16, 89–106. DOI: http://dx.doi.org/10.2478/v10089-011-0016-7.
Google Scholar
Smoleń, Małgorzata. 2013. Pod warszawskim adresem: wyobrażenia i realia. Dokumentalne opowieści o stolicy, jej mieszkańcach i prowincjonalnych „słoikach”. Images. The International Journal of European Film, Performing Arts and Audiovisual Communication, 12(21), 193–205. DOI: https://doi.org/10.14746/i.2013.21.14.
Google Scholar
Spórna, Tomasz. 2018. The suburbanisation process in a depopulation context in the Katowice conurbation, Poland. Environmental & Socio-economic Series, 6(1), 57–72. DOI: 10.2478/environ-2018-0007.
Google Scholar
Szymańska, Daniela i Jadwiga Biegańska. 2014. Charakterystyka obszarów wiejskich w Polsce w kontekście starzenia się ludności. Studia Obszarów Wiejskich, 35, 89–108.
Google Scholar
Śleszyński, Przemysław. 2011. Oszacowanie rzeczywistej liczby ludności gmin województwa mazowieckiego z wykorzystaniem danych ZUS. Studia Demograficzne, 2(160), 35–58.
Google Scholar
Śleszyński, Przemysław. 2013a. Delimitacja Miejskich Obszarów Funkcjonalnych stolic województw, Przegląd Geograficzny, 85(2), 173–197.
Google Scholar
Śleszyński, Przemysław. 2013b. Demographic changes in the Functional Urban Areas in Poland, 2000–2010. Geographia Polonica, 86(2), 169–170. DOI: http://dx.doi.org./10.7163/GPol.2013.16.
Google Scholar
Śleszyński, Przemysław. 2015. Problemy delimitacji miejskich obszarów funkcjonalnych w Polsce. Rozwój Regionalny i Polityka Regionalna, (29), 37–53.
Google Scholar
White, Anna. 2017. Polish families and migration since EU accession. Bristol: Policy Press.
Google Scholar
Wiśniewski, Rafał, Barbara Szejgiec-Kolenda i Przemysław Śleszyński. 2016. Population changes and population ageing in Poland between 1960 and 2011. Geographia Polonica, 89(2), 259–265. DOI: http://dx.doi.org/10.7163/GPol.0056.
Google Scholar
Statystyki
Downloads
Licencja
Prawa autorskie (c) 2019 Studia Miejskie
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe.
Inne teksty tego samego autora
- Jadwiga Gałka, ROLA POAKCESYJNYCH MIGRACJI ZAGRANICZNYCH W ZMIANACH PRZESTRZENNYCH UKŁADÓW ZALUDNIENIA W POLSCE W LATACH 2004–2012 , Studia Miejskie: Tom 29 (2018)
- Mirosław Wójtowicz, WSPÓŁCZESNE PROBLEMY URBANIZACJI I ROZWOJU MIAST W BRAZYLIJSKIEJ AMAZONII , Studia Miejskie: Tom 29 (2018)
- Sławomir Kurek, Mirosław Wójtowicz, Jadwiga Gałka, Powiązania funkcjonalno-przestrzenne w Krakowskim Obszarze Metropolitalnym w świetle dojazdów do pracy , Studia Miejskie: Tom 18 (2015)
- Jadwiga GAŁKA, Anna WARYCH-JURAS, REGIONALNE UWARUNKOWANIA SUBURBANIZACJI W POLSCE , Studia Miejskie: Tom 3 (2011)
- Mirosław Wójtowicz, Rozwój miast i urbanizacja Brazylii w okresie kolonialnym (1500–1822) , Studia Miejskie: Tom 25 (2017)
- Sławomir Kurek, Jadwiga Gałka, Przestrzenne zróżnicowanie zmian zaludnienia w Krakowskim Obszarze Metropolitalnym w okresie 1988–2011 , Studia Miejskie: Tom 12 (2013)
- Sławomir KUREK, ZMIANY W STRUKTURZE WIEKU LUDNOŚCI W MIASTACH POLSKI NA TLE PROCESÓW SUBURBANIZACJI , Studia Miejskie: Tom 3 (2011)
