Patriarcha Cyryl: kontynuator dzieła metropolity Nikodema czy kreator własnej strategii kościelnej?

Tadeusz Kałużny

doi:10.25167/so.4871

Patriarcha Cyryl: kontynuator dzieła metropolity Nikodema czy kreator własnej strategii kościelnej?

Tadeusz Kałużny

Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie, Wydział Teologiczny

DOI: https://doi.org/10.25167/so.4871

Abstrakt

Celem niniejszego artykułu jest próba ukazania wpływu dziedzictwa leningradzkiego metropolity Nikodema (Rotowa) na działalność patriarchy Moskwy i całej Rusi Cyryla I. Temat został rozwinięty w trzech częściach. Na początku przedstawiono w dużym skrócie życie i dzieło leningradzkiego Metropolity. Następnie omówiono wybrane aspekty życia i działalności patriarchy Cyryla w relacji do dzieła metropolity Nikodema. W związku z tym zwrócono szczególną uwagę na trzy kwestie: formacja i kariera kościelna, symfonia Cerkwi i państwa, kontakty z Watykanem. W końcowej części zestawiono wyniki refleksji i sformułowano wnioski. Ostatecznie stwierdzono, że spuścizna metropolity Nikodema, zwłaszcza zaś jej aspekt dotyczący współpracy między Cerkwią i państwem, była ważnym źródłem inspiracji dla kościelnej działalności patriarchy Cyryla. W toku badań uwidoczniono jednocześnie znaczące różnice w podejściu obu hierarchów do niektórych kwestii, w tym zwłaszcza do dialogu z Kościołem katolickim. Wszystko to sprawia, że patriarchy Cyryla nie można uznać jako wiernego kontynuatora dzieła leningradzkiego Metropolity.

The aim of the present article is an attempt at presenting the influence of the heritage of Metropolitan of Leningrad Nikodim (Rotov) on the activity of Kiryll I, Patriarch of Moscow and All Russia. The topic has been discussed in three parts. At first, the author briefly presented the life and work of the Metropolitan of Leningrad. Next, he discussed selected aspects of life and work of Patriarch Kiryll in juxtaposition with the work of Metropolitan Nikodim. Thus, the author paid special attention to the three following issues: their respective formations and Church careers, symphony of church and state as reflected in their respective policies, their contacts with the Vatican. The final part includes the outcome of the author’s reflection and his conclusions. Thus, the heritage of Metropolitan Nikodim, especially its aspect concerning cooperation of church and state, was an important source of inspiration for Patriarch Kiryll’s work in the Church. The present investigation made also clear significant differences in both hierarchs’ attitudes toward some issues, especially the dialogue with the Roman Catholic Church. This is why, eventually, Patriarch Kiryll cannot be considered a faithful follower of the Metropolitan of Leningrad.

Słowa kluczowe:

Metropolitan Nikodim (Rotov), Patriarch Kiryll I (Gundiajev), Russian Orthodoxy, ecumenical dialogue, metropolita Nikodem (Rotow), patriarcha Cyryl I (Gundiajew), prawosławie rosyjskie, dialog ekumeniczny

Bibliografia

Avgustin (Nikitin). 2008. Cerkov’ plenennaâ. Mitropolit Nikodim (1929-1978) i jego epoha (v vospominaniâh sovremennikov). Sankt-Peterburg: Izdatel’stvo S.-Peterburgskogo Universiteta.
Google Scholar

Chawryło Katarzyna. 2015. Sojusz ołtarza i tronu. Rosyjski Kościół prawosławny a władza w Rosji [Prace OSW, nr 54], Warszawa: Ośrodek Studiów Wschodnich: [online] (22.06.2022). https://www.osw.was.pl/sites/default/files/prace_54_pl_sojusz_oltarza_net_0.pdf;
Google Scholar

Codevilla Giovanni. 2017. Storia della Russia e dei Paesi limitrofi. Chiesa e Impero, IV: La nuova Russia (1990-2015), Milano: Editoriale Jaca Book.
Google Scholar

Curanović Alicja. 2010. Czynnik religijny w polityce zagranicznej Federacji Rosyjskiej, Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego.
DOI: https://doi.org/10.31338/uw.9788323529293 Google Scholar

Curanović Alicja. 2016. „Symboliczna potęga Rosji w XXI wieku”. Stosunki Międzynarodowa – International Relations (4): 201-219.
Google Scholar

Čapnin Sergej. 2017. „«Cerkov’ imperii» kaki tog «cerkovnogo vozroždeniâ»”. Stranicy 21 (2): 220-228.
Google Scholar

„Deklaracja teologów prawosławnych przeciwko wojnie na Ukrainie [Wolos, 13 marca 2022 r.]” (18.06.2022). https://www.onet.pl/informacje/kai/deklaracja-teologow-prawoslawnych-odrzucamy-herezje-russkiego-mira/zs67bhe,30bc1058.
Google Scholar

„Dopuŝenie k Svâtym Tainstvam Pravoslavnoj Cerkvi staroobrâdcev i katolikov. Opredelenie Svâŝennogo Sinoda (16.12.1969)”. Žurnal Moskovskoj Patriarhii (1): 5.
Google Scholar

Dušenov Konstantin. 1997. „Mitropolit Kirill kak zerkalo russkoj smuty”. Rus’ Pravoslavnaâ (3): 8.
Google Scholar

Ellis Jane. 1989. La Chiesa ortodossa russa. Una storia contemporanea, Bologna: Edizioni Dehoniane.
Google Scholar

Firsov Sergej. 2013. „Cerkov’ i gosudarstvo pri Svâtejšem patriarhe Kirille (Gundâeve): osnovnye tendencji razvitâ”. Vestnik Russkoj Hristianskoj Gumanitarnoj Akademii 14 (3): 351-360.
Google Scholar

Furov Vasilij. 1979. „Otčet Soveta po delam religii členam CK KPSS. Cerkovnye kadry i mery po ograničeniû ih deâtel’nosti ramkami zakona”. Vestnik Russkogo Hristianskogo Dviženiâ (4): 275-344.
Google Scholar

Grajewski Andrzej. 2012. „Cyryl, uczeń Nikodema”. Gość Niedzielny (32): [online] (22.06.2022). https://www.gosc.pl/doc/1224753.Cyryl-uczen-Nikodema.
Google Scholar

Gruppy vliâniâ vnutri Russkoj Pravoslavnoj Cerkvi. Osobennosti vzaimootnošeniâ vnutri ierarhii i ierarhov – s Kremlem. Moskva: Centr političeskoj informacji.
Google Scholar

Ilarion (Alfeev). 2021. Patriarh Kirill. Biografiâ. Moskva: Izdatel’stvo „Poznanie”.
Google Scholar

Judin Aleksej, Protopopov Grigorij. 1992. Cattolici in Russia e Ucraina, Milano: Casa di Matriona.
Google Scholar

Kałużny Tadeusz. 1999. Sekret Nikodema. Nieznane oblicze Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego. Kraków: Wydawnictwo Księży Sercanów „SCJ”,
Google Scholar

Kirill (Gundâev). 2002. „Jego Vysokopreosvâŝenstvu arhiepiskopu Tadeušu Kondruseviču”. Cerkov’ i vremâ (3): 13-18.
Google Scholar

Kirill (Gundâev). 2014. „Slovo na otkrytii XVIII Vsemirnogo russkogo narodnogo sobora [11 noâbrâ 2014] (28.06.2022). https://www.patriarchia.ru/db/text/3367103.html.
Google Scholar

Kirill (Gundâev). 2022. „Propoved’ v Nedelû syropustnuû posle Liturgii v Hrame Hrista Spasitelâ [6 marta 2022] (28.06.2022)”. https://www.patriarchia.ru/db/text/5906442.html.
Google Scholar

Marynowicz Myrosław. 2021. Być sprawdzianem dla siebie nawzajem i miarą autentyczności naszej wiary. W Stolica Apostolska wobec Rosji i wschodniego chrześcijaństwa. Od Jana Pawła II do Franciszka, red. Andrzej Grajewski, Paweł Skibiński, 159-169. Warszawa: Centrum Polsko-Rosyjskiego Dialogu i Porozumienia.
Google Scholar

Mitrohin Nikolaj. 2004. Russkaâ pravoslavnaâ Cerkov’: sovremennoe sostoânie i aktual’nye problemy. Moskva: Novoe literaturnoe obozrenie.
Google Scholar

Mitrohin Nikolaj, Timofeeva Sof’â. 1997. Episkopy i eparhii Russkoj Pravoslavnoj Cerkvi. Moskva: Informacionno-issledovatel’skij centr „Panorama”.
Google Scholar

Mitropolit Leningradskij i Novogrodskij Nikodim, patriaršij egzarh Zapadnoj Evropy (1929-1978). W Čelovek Cerkvi. Red. Juvenalij (Pojarkov), 11-12. Moskva: Izdanie Moskovskoj eparchii.
DOI: https://doi.org/10.1080/0031322X.1978.9969431 Google Scholar

Mróz Maciej. 2019. Wojna w kawałkach. Franciszek i dyplomacja papieska wobec wybranych problemów międzynarodowych 2013-2018. Kęty: Wydawnictwo Adam Marszałek.
Google Scholar

Nikodim (Rotov). 1961. „Mir – posledovanie Hristu. Sodoklad delegacii Russkoj Pravoslavnoj Cerkvi na Vsemirnom obŝehristianskom Kongresse v Prage [1961]”. Žurnal Moskovskoj Patriarhii (6): 41-59.
Google Scholar

„Nikodim Rotov, Kirill Gundâev, Goŝa Ševkunov: o fil’me «Papa russkij» i ne tol’ko” (27.06.2022). https://ahilla.ru/nikodim-rotov-kirill-gundyaev-gosha-shevkunov-o-filme-papa-russkij-i-ne-tolko/.
Google Scholar

Obraŝenie k Pomestnomu Soboru Russkoj Pravoslavnoj Cerkvi 1971 goda po powodu bogoslovskoj deâtel’nosti mitripolita Leningradskogo i Novgorodskogo Nikodima (11.07.2022). https://www.blagogon.ru/biblio/483/.
Google Scholar

„Opredelenie Svâŝennogo Sinoda [Russkoj Pravoslavnoj Cerkvi] [29 iûlâ 1986]”. Žurnal Moskovskoj Patriarhii (9): 7-8.
Google Scholar

Otdel Vnešnih Cerkovnyh Svâzjej Moskovskogo Patriarhata. 2002. „Katoličeskij prozelityzm sredi pravoslavnogo naseleniâ Rossii. Spravka”. Cerkov’ i vremâ (3): 21-28.
Google Scholar

Przeciszewski Marcin. „Rosyjskie prawosławie dziś” (30.06.2022). https://www.ekai.pl/rosyjskie-prawoslawie-dzis-2.
Google Scholar

„Razâsnenie predsedatelâ Otdela vnešnih cerkovnyh snošenij Moskovskogo Patriarhata mitropolita Nikodima o nevozbrannom dopuŝenii k Svâtym Tainstvam staroobâdcev i katolikov, 17 marta 1970”. Žurnal Moskovskoj Patriarhii (5): 25.
Google Scholar

Riccardi Andrea. 1993. Il Vaticano e Mosca 1940-1990, Bari: Eitori Laterza & Figli.
Google Scholar

Rodkiewicz Witold, Rogoża Jadwiga. 2015. Potiomkinowski konserwatyzm: ideologiczne narzędzie Kremla, Warszawa: Ośrodek Studiów Wschodnich im. Marka Karpia.
Google Scholar

Sobczak Jacek. 2020. Wpływ Rosyjskiej Cerkwi Prawosławnej na politykę międzynarodową Federacji Rosyjskiej. W Z badań nad historią i współczesnością Rosji, Azji Centralnej i Kaukazu, red. Tadeusz Bodio, Joanna Marszałek-Kawa, 15-51. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, 33.
Google Scholar

Nico Spuntoni. 2019. Vaticano e Russia nell’eta Ratzinger. Todi (PG): Tau Editrice.
Google Scholar

„Ustav Russkoj Pravoslavnoj Cerkvi (2000)”: [online] http://www.patriarcha.ru/db/text/133115.html (20.07.2022).
Google Scholar

„V Moskovskom patriarhate sčitaût, čto status katoličeskih eparhij v Rossii dolžen byt’ ponižen do urovnâ načala 2000-h godov” (25.06.2022). http://www.interfax-religion.ru/?act=news&div=21715.
Google Scholar

„Wspólna deklaracja papieża Franciszka i patriarchy Cyryla, 12 lutego 2016”. L’Osservatore Romano (3-4): 16-19.
Google Scholar

Zaluckij Anton. „Igrok global’nogo masštaba. 60-letie mitropolita Kirilla čerez prizmu ukrainskih cerkovnyh problem” (14.01.2020). https://www.portal-credo.ru/site/?act=-news&id=49589.
Google Scholar

Pobierz

Opublikowane

2022-12-28

Cited By / Share

Kałużny, T. (2022). Patriarcha Cyryl: kontynuator dzieła metropolity Nikodema czy kreator własnej strategii kościelnej?. Studia Oecumenica, 22, 103–121. https://doi.org/10.25167/so.4871