Między scjentyzmem a kognitywizmem: lingwistyka na rozdrożu paradygmatów metodologicznych

Irena Szczepankowska

doi:10.25167/Stylistyka.25.2016.9

Opublikowane: 2020-01-10

Tom 25 (2016)

Między scjentyzmem a kognitywizmem: lingwistyka na rozdrożu paradygmatów metodologicznych

Irena Szczepankowska

Stylistyka

Dział: Articles

https://doi.org/10.25167/Stylistyka.25.2016.9

Abstrakt

The paper diagnoses the condition of the contemporary linguistics from the viewpoint of “the power of discourse” and, specifically, the competition of “paradigms” (according to T. Kuhn’s definition) determining the object, goals and methods of research and the manner of presenting knowledge in the discursive community of linguists. Identifying the basic difficulties hindering a change of a paradigm or at least a reconstruction of the hierarchy of the prevalent methodologies in the contemporary linguistics is the aim of the discussions presented in the paper. The author states that linguistics has been at the crossroads of opposite trends, which – to simplify the issue slightly – can be linked with structuralism on the one hand and cognitivism on the other, for some time now. The former paradigm is related to scientism, which imposes the status of an exact, autonomous science limited to grammar on linguistics; the latter one prefers an interdisciplinary approach with the objective of integrating the study of language with other fields of knowledge, and primarily of the operation of the human brain and the process of communication within a community with the use of linguistic symbols, set for linguists. The author proves that the competition of diverse theories and research methods is a manifestation of the desired creativity and openness of linguistics as a discipline within humanities. Negative effects of a given paradigm’s dominance are concerned more with evaluating research works according to traditional criteria imposed by exact sciences.

Słowa kluczowe:

paradigm’s dominance in linguistics, scientism vs. cognitivism, interdisciplinary approach in the study of language

Inne teksty tego samego autora

Irena Szczepankowska, Poznawczy i narracyjno-dyskursywny wymiar słowa a model definicji (na przykładzie „śmieci” i formacji pokrewnych) , Stylistyka: Tom 26 (2017): Słowo a styl
Irena Szczepankowska, Maria Wojtak, Rozłożone gazety. Studia z zakresu prasowego dyskursu, języka i stylu, Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 2015, 229 s. , Stylistyka: Tom 26 (2017): Słowo a styl
Irena Szczepankowska, Wartości kapitalistyczne w polskim dyskursie publicznym , Stylistyka: Tom 27 (2018): Styl i aksjologia
Irena Szczepankowska, Różnorodność kultur i stylów w doświadczeniu emigracyjnym Emila Ciorana i Czesława Miłosza , Stylistyka: Tom 24 (2015): Różnorodność kulturowa a styl
Irena Szczepankowska, Komunikacja prawno-sądowa z perspektywy retoryki, stylistyki i tekstologii , Stylistyka: Tom 20 (2011): Integracja w stylistyce - Integration in Stylistics
Irena Szczepankowska, Integracyjny wymiar współczesnej analizy dyskursu w świetle prac językoznawczej szkoły francuskiej , Stylistyka: Tom 23 (2014): Dyskurs i styl
Irena Szczepankowska, Język dawnych statutów premonstrateńskich. Interpretacje , Stylistyka: Tom 22 (2013): Styl w kulturze
Irena Szczepankowska, Potoczna i naukowa kategoryzacja świata a poetyckie transgresje (na przykładzie kilku wierszy Wisławy Szymborskiej) , Stylistyka: Tom 22 (2013): Styl w kulturze

Pobierz pliki

pdf

Zasady cytowania

Szczepankowska, I. (2020). Między scjentyzmem a kognitywizmem: lingwistyka na rozdrożu paradygmatów metodologicznych. Stylistyka, 25, 145–160. https://doi.org/10.25167/Stylistyka.25.2016.9

Cited by / Share

Bibliografia

Bilut-Homplewicz Z., 2013, Między wieloznacznością a uprecyzyjnieniem pojęcia „dyskurs”. Miejsce tekstu w germanistycznych pojęciach dyskursu, „Stylistyka”, XXII, s. 27–46.
Google Scholar

Biniewicz J., Starzec A., 1995, Styl naukowy. – Przewodnik po stylistyce polskiej, red.S. Gajda, Opole.
Google Scholar

Bloom A., 1997, Umysł zamknięty. O tym, jak amerykańskie szkolnictwo wyższe zawiodło demokrację i zubożyło dusze dzisiejszych studentów, przeł. T. Biedroń, Poznań.
Google Scholar

Bogusławski A., 2003, Aspekt i negacja, Warszawa.
Google Scholar

Bytniewski P., 1991, Język i kultura w koncepcji E. Sapira i B.L. Whorfa. – Zagadnienia leksykalne i aksjologiczne, red. J. Puzynina, J. Bartmiński, seria: „Język a Kultura”, t. 2, Wrocław, s. 11–23.
Google Scholar

Duszak A., 1998, Tekst, dyskurs, komunikacja międzykulturowa, Warszawa.
Google Scholar

Foucault M., 1977, Archeologia wiedzy, przeł. A. Siemek, Warszawa.
Google Scholar

Gajda S., 1982, Podstawy badań stylistycznych nad językiem naukowym, Warszawa.
Google Scholar

Gajda S.,1983, Styl jako humanistyczna struktura tekstu, „Z Polskich Studiów Slawistycznych”, seria 6, Warszawa, t. 2, s. 235–243.
Google Scholar

Gajda S., 1990a, Wprowadzenie do teorii terminu, Opole.
Google Scholar

Gajda S., 1990b, Współczesna polszczyzna naukowa – język czy żargon?, Opole.
Google Scholar

Gajda S., 1993, Styl naukowy – Encyklopedia kultury polskiej XX wieku, t. 2: Współczesny język polski, red. J. Bartmiński, Wrocław.
Google Scholar

Gajda S., 1999, Język nauk humanistycznych. – Polszczyzna 2000. Orędzie o stanie języka na przełomie tysiącleci, red. W. Pisarek, Kraków.
Google Scholar

Gajda S., 2011, Dyskurs władzy i władza dyskursu. Współczesny dyskurs polityczno językowy. – Polszczyzna Mazowsza i Podlasia, t. XV: Językowa przeszłość Mazowsza i Podlasia, red. H. Sędziak, D. Czyż, Łomża.
Google Scholar

Grucza F., 1991, Terminologia – jej przedmiot, status i znaczenie. – Teoretyczne podstawy terminologii, red. F. Grucza, Wrocław–Kraków.
Google Scholar

Horgan J., 1999, Koniec nauki, czyli o granicach wiedzy u schyłku ery naukowej, przeł. M. Tomczyk, Warszawa.
Google Scholar

Jadacka H., 1976, Termin techniczny – pojęcie, budowa, poprawność, Warszawa.
Google Scholar

Jäger S., 2004, Kritische Diskursanalyse. Eine Einfürung, Münster.
Google Scholar

Kiklewicz A., 2014, Zasada kooperacji w krytycznej analizie dyskursów humanistycznych (na przykładzie nauk filologicznych), „Stylistyka”, XXIII, s. 329–356.
Google Scholar

Kuhn T.S., 1968, Struktura rewolucji naukowych, przeł. H. Ostromęcka, Warszawa.
Google Scholar

Lakoff G., 2011, Kobiety, ogień i rzeczy niebezpieczne: co kategorie mówią nam o umyśle, red. E. Tabakowska, przeł. M. Buchta, A. Kotarba, A. Skucińska, Kraków.
Google Scholar

Langacker R., 2009, Gramatyka kognitywna. Wprowadzenie, przeł. E. Tabakowska i in., Kraków.
Google Scholar

Lapaire J.-R., 2010, Préface, w: Linguistique cognitive. Comprendre comment fonctionne le langage, red. N. Delbecque, Bruxelles.
Google Scholar

Maćkiewicz J., 1995, Jak pisać teksty naukowe?, Gdańsk.
Google Scholar

Mikołajczak S., 1990, Składnia tekstów naukowych. Dyscypliny humanistyczne, Poznań.
Google Scholar

Pomorski J., 2004, Punkt widzenia we współczesnej historiografii. – Punkt widzenia w języku i w kulturze, red. J. Bartmiński, S. Niebrzegowska-Bartmińska, R. Nycz, Lublin.
Google Scholar

Rachwałowa M., 1986, Słownictwo tekstów naukowych, Wrocław.
Google Scholar

Saussure F. de, 2002, Kurs językoznawstwa ogólnego, przeł. K. Kasprzyk, wstęp i przypisy K. Polański, Warszawa.
Google Scholar

Searle J.R., 1995, Umysł, mózg i nauka, przeł. J. Bobryk, Warszawa.
Google Scholar

Swales J.M., 1988, Discourse communities, genres and English as an international language, „Word Englishes”, nr 7(2), 211–220. DOI: https://doi.org/10.1111/j.1467-971X.1988.tb00232.x
Google Scholar

Szczepankowska I. 2003, Interdyscyplinarność językoznawstwa a problem kompetencji badawczej. – Słowa jak mosty nad wiekami, red. U. Sokólska, P. Wróblewski, Białystok.
Google Scholar

Szczepankowska I., 2007, Czym jest „pojęcie” we współczesnym językoznawstwie?, „Białostockie Archiwum Językowe”, nr 7, s. 169–183. DOI: https://doi.org/10.15290/baj.2007.07.14
Google Scholar

Szczepankowska I., 2008, Pragmatyczne cele edukacji w zakresie semantyki językoznawczej. – Polszczyzna Mazowsza i Podlasia, t. XII: Językowa przeszłość i współczesność Mazowsza i Podlasia, red. H. Sędziak, M. Frąckiewicz, Łomża.
Google Scholar

Szczepankowska I., 2010, Materiały dialektologiczne jako źródła do badań dziejów świadomości mieszkańców wsi (na przykładzie „łomżyńskich tekstów gwarowych”). – Polszczyzna Mazowsza i Podlasia, t. XIV: Prace poświęcone Pani Profesor Henryce Sędziak, red. D. Czyż, M. Frąckiewicz, Łomża.
Google Scholar

Szczepankowska I., 2014, Integracyjny wymiar współczesnej analizy dyskursu w świetle prac językoznawczej szkoły francuskiej, „Stylistyka”, XXIII, s. 31–48.
Google Scholar

Waquet F., 2004, Łacina – wyznacznik statusu społecznego. – Łacina jako język elit, red. J. Axer, przeł. D. Oleszczak, Warszawa.
Google Scholar

Wierzbicka A., 2006, Semantyka: jednostki elementarne i uniwersalne, przeł. A. Głaz i in., Lublin.
Google Scholar

Witosz B., 2012, Naukowy język polski wobec metodologii ponowoczesnej. – Oblicza polszczyzny, red. A. Markowski, R. Pawelec, Warszawa.
Google Scholar