Potoczna i naukowa kategoryzacja świata a poetyckie transgresje (na przykładzie kilku wierszy Wisławy Szymborskiej)

Irena Szczepankowska




Abstrakt

Acquiring a knowledge that goes beyond sensual experience (for example, looking through a microscope or telescope) and beyond categories rooted in language, reąuires a lot of courage, Crossing the safe boundaries of the domesticated and designated world.
The poetic porte-parole of Wisława Szymborska struggles with the experience of Crossing these boundaries, which leads to undermining the customary categorisations established in our common language.

The author of the paper interprets these poetic transgressions - evoked in the works of the Noble Prize winner - from the linguistic perspective. Namely, she refers them to two concepts of the linguistic categorisation of the world: logical (scientific), originat- ing from Aristotle’s theory, and cognitive, alluding to Immanuel Kant’s philosophy fo- cused on the popular (nai've and culturally determined) image of the world. The paper presents the manner in which devices of artistic expression, such as a metaphor, nega- tion, tautology, gradation, etc., are adopted by the poet to undermine both the popular (stereotypical) qualification of phenomena and scientifically determined category boundaries.

Słowa kluczowe:

linguistic categorisation, scientific and popular image of the world, poetic transgressions

Arystoteles, 1983, Metafizyka, Warszawa.
  Google Scholar

Dobrzyńska T., 1984, Metafora, Wrocław.
  Google Scholar

Greszczuk B., 2008, Znaczenie i styl tekstu poetyckiego na przykładzie tomiku „ Chwila" i innych wierszy Wisławy Szymborskiej, „Stylistyka”, XVII, s. 77-96.
  Google Scholar

Habrajska G., 1996, Kategoryzacja a klasyfikacja -potoczne i naukowe widzenie świata. -Językowa kategoryzacja świata, red. R. Grzegorczykowa, A. Pajdzińska, Lublin.
  Google Scholar

Hóffe O., 1995, Immanuel Kant, Warszawa.
  Google Scholar

Hołówka T., 1986, Myślenie potoczne. Heterogeniczność zdrowego rozsądku, Warszawa.
  Google Scholar

Kant I., 1957, Krytyka czystego rozumu, Warszawa.
  Google Scholar

Kleiber G., 2003, Semantyka prototypu. Kategorie i znaczenie leksykalne, Kraków.
  Google Scholar

Kurcz I., 1987, Język a reprezentacja świata w umyśle, Warszawa.
  Google Scholar

Lakoff G., 1987, Women, fire, and dangerous things: What categories reveal about the mind, Chicago.
  Google Scholar

Lakoff G., Johnson M„ 2010, Metafory w naszym życiu, Warszawa.
  Google Scholar

Langacker R.W., 2009, Gramatyka kognitywna. Wprowadzenie, Kraków.
  Google Scholar

Pajdzińska A., 1993, Frazeologizmy jako tworzywo współczesnej poezji, Lublin.
  Google Scholar

Płuciennik J., 2004, Literackie i językowe punkty widzenia a empatyczne naśladowanie w tekście literackim. - Punkt widzenia w tekście i dyskursie, red. J. Bartmiński, S. Niebrzegowska-Bartmińska, R. Nycz, Lublin.
  Google Scholar

Rosch E., 1977, Humań categorization. — Advances in cross-culturalpsychology, vol. 1, ed. N. Warren, London.
  Google Scholar

Rosch E., 1978, Principles of categorization. - Cognition and categorization, eds. E. Rosch, B. Lloyd, Hillsdale NJ.
  Google Scholar

Szczepankowska I., 2007, Czym jest „pojęcie” we współczesnym językoznawstwie?, „Białostockie Archiwum Językowe”, 7, s. 169-183.
  Google Scholar

Szczepankowska L, 2011, Semantyka i pragmatyka językowa. Słownik podstawowych pojęć z zadaniami i literaturą przedmiotu, Białystok.
  Google Scholar

Taylor J.R., 2001, Kategoryzacja w języku. Prototypy w teorii językoznawczej, Kraków.
  Google Scholar

Whorf B.L., 1982, Język, myśl, rzeczywistość, Warszawa.
  Google Scholar

Pobierz


Opublikowane
2023-02-21

Cited By / Share

Szczepankowska, I. (2023). Potoczna i naukowa kategoryzacja świata a poetyckie transgresje (na przykładzie kilku wierszy Wisławy Szymborskiej). Stylistyka, 22, 289–307. Pobrano z https://czasopisma.uni.opole.pl/index.php/s/article/view/5053

Autorzy

Irena Szczepankowska 

Statystyki

Downloads

Download data is not yet available.


Licencja

Creative Commons License

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe.

1. Prawa autorskie majątkowe do opublikowanych utworów ma Uniwersytet Opolski (do utworu zbiorowego) oraz Autorzy (do poszczególnych części utworu zbiorowego mających samodzielne znaczenie).

2. W czasopiśmie naukowym „Stylistyka” publikowane mogą być jedynie utwory wcześniej nie rozpowszechnione.

3. Uniwersytet Opolski nie ogranicza możliwości dalszego rozpowszechnienia przez Autora jego utworu pod warunkiem wskazania czasopisma naukowego „Stylistyka” jako pierwotnego miejsca publikacji oraz zgody Wydawnictwa UO.

4. Zgoda na publikację utworu w czasopiśmie naukowym „Stylistyka” jest równoznaczna z udzieleniem przez Autora Uniwersytetowi Opolskiemu licencji niewyłącznej, obejmującej prawo do korzystania z utworu bez ograniczeń terytorialnych oraz czasowych na następujących polach eksploatacji:

a) w zakresie utrwalania i zwielokrotniania utworu – wytwarzanie określoną techniką dowolnej ilości egzemplarzy utworu w całości lub w części, w tym techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową, wprowadzenie utworu do pamięci komputera i sieci informatycznych,

b) w zakresie obrotu oryginałem albo egzemplarzami, na których utwór utrwalono – wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału lub egzemplarzy,

c) w zakresie rozpowszechnienia utworu w sposób inny niż określonych w pkt 2 – udostępnienie utworu lub jego streszczenia w Internecie przez umożliwienie odbiorcom dostępu do utworu on-line lub umożliwienie ściągnięcia utworu do własnego urządzenia pozwalającego na zapoznawanie się z utworem, zamieszczenie utworu w bazach elektronicznych zajmujących się rozpowszechnianiem utworów naukowych, w tym w szczególności w bazie  CEEOL (Central and Eastern Online Libray) oraz streszczenia w języku angielskim w bazie CEJSH (The Central Europaen Journal of Social Scienes and Humanites).

d) w zakresie tworzenia i rozpowszechniania dzieł zależnych zrealizowanych przy wykorzystaniu utworu – korzystanie z nich na polach eksploatacji określonych w pkt 1–3.

5. Z tytułu udzielenia licencji do utworu Autorowi nie należy się wynagrodzenie.

6. Autor wyraża zgodę na udzielenie przez Uniwersytet dalszego zezwolenia na korzystanie z utworu (sublicencja) na polach eksploatacji wymienionych w par. 2 ust. 4.

7. Autor wyraża zgodę na upublicznienie, w związku z rozpowszechnieniem utworu, swoich danych osobowych, to jest imienia i nazwiska, afiliacji oraz adresu e-mail.